Ribarstvo

Slično poljoprivredi, Evropska unija u ribarstvu ima Zajedničku ribarsku politiku (Common Fisheries Policy – CFP). Pravna tekovina EU u ribarstvu sadrži regulative koje ne zahtijevaju da se ugrađuju u nacionalne pravne propise.

Međutim, potrebno je da administracija i subjekti u ribarstvu učestvuju u primjeni CFP-a koja pokriva: upravljanje resursima i ribarskom flotom, uređenje tržišta, državnu pomoć i inspekciju i kontrolu.

Potrebno je sprovoditi postojeće ugovore i konvencije sa trećim zemljama ili međunarodnim organizacijama.

CFP obuhvata tri segmenta:

» očuvanje i upravljanje resursima ribe i drugih morskih organizama, koje uključuje uticaj ribolova na životnu sredinu i dozvole za ribolov i uređeno je Regulativom 2371/2002, dok Regulativa 1967/2006 daje pravni okvir za upravljanje i održivo korišćenje ribljih resursa Sredozemnog mora;

» tržišna politika, uključuje zajedničku organizaciju tržišta ribom, proizvodima od ribe i akvakulture, a uređena je regulativama 104/2000 i 2318/2001;

» strukturna politika podrazumijeva podršku sektoru ribarstva i uređena je regulativama: 2371/2002, 1198/200, 498/2007, 104/2000.

Za usklađivanje sa EU propisima i njihovu primjenu potrebno je:

» intenziviranje usklađivanja domaćeg zakonodavstva sa pravnom tekovinom EU;

» organ uprave za poslove ribarstva koji će moći pokriti sve segmente CFP-a;

» osposobljena, opremljena i efikasna inspekcijska služba;

» registar flote usklađen sa zakonodavnim okvirom EU, kao i funkcionalan ribarski informacioni sistem;

» funkcionalan centar za monitoring, čiji sastavni dio čini satelitsko praćenje plovila (VMS) za generisanje statističkih podataka i kao dodatna mjera u spečavanju nezakonitih radnji na moru;

» funkcionalan sistem prikupljanja podataka o ulovu, iskrcaju i prodaji ribe;

» pravila zajedničkog tržišta za ribu i proizvode od ribe, uključujući tržišne standarde, kategorizaciju i označavanje proizvoda;

» organizacije proizvođača u privrednom ribolovu i marikulturi čija će pravila biti usklađena sa EU propisima;

» institucionalni okvir za podršku iz Evropskog fonda za ribarstvo i sistem državne podrške u skladu sa zakonodavnim okvirom EU.

Strategija razvoja ribarstva Crne Gore iz 2006. fokusirana je na više prioriteta: poboljšanje zdravstvenih uslova proizvoda ribarstva, stvaranje mehanizama za povoljnije investicije u sektor, zaštitu i održivo korišćenje resursa, rast konkurentnosti, poboljšanje efikasnosti proizvodnje i razvoj sporazuma o partnerstvu u eksploataciji plave ribe.

Zakon o morskom ribarstvu i marikulturi iz 2009. utvrđuje ciljeve i principe za održivo upravljanje resursima i uređuje ukupnu politiku ribarstva.

U okviru podrške EU razvijen je Ribarski informacioni sistem sa dva podsistema: Registar flote i Dnevnik ulova sa deklaracijom o iskrcaju.

U dijelu očuvanja i upravljanja resursima, od usvajanja Zakona doneseno je više pravilnika koji se odnose na: ribolovne plovne objekte, dnevnike ulova, ribolovne alate i opremu, redoslijed obavljanja ribolova u pojedinim ribolovnim područjima, dozvole za obavljanje malog privrednog ribolova i druga pitanja.

Nastavlja se izrada pravilnika kojima će se, između ostalog, definisati satelitski sistem praćenja ribolovnih plovnih objekata, mjesta prvog iskrcaja i prve prodaje, dobra proizvođačka praksa u marikulturi, ribolovna sredstva i posebna tehnička pravila za obavljanje ribolova u zaštićenim ribolovnim područjima.

Uz podršku iz IPA fondova priprema se Ribarski informacioni sistem za: satelitski monitoring ribolovnih plovnih objekata, registar ribara, registar dozvola, kontrolu prodaje, registar ribolovnih plovnih objekata ispod 10 m dužine.

Takođe, iz IPA sredstava i Agrobudžeta, uvodi se satelitski monitoring za ribolovne plovne objekte duže od 15 m.

Dalje, usklađivanje nacionalnih sa propisima EU odvijaće se kroz: Izmjene i dopune Zakona o morskom ribarstvu, Plan upravljanja u ribarstvu i donošenje pravilnika koji će proisteći iz izmijenjenog i dopunjenog Zakona o morskom ribarstvu.

Harmonizacija nacionalnog zakonodavstva sa propisima EU u oblasti tržišne politike nastaviće se donošenjem: izmjena i dopuna Zakona o morskom ribarstvu i marikulturi, Pravilnika o organizaciji proizvođača u ribarstvu, uslovima i načinu prodaje ribe i drugih morskih organizama, i Pravilnika o mjestu prvog iskrcaja, mjestu prve prodaje, registru kupaca ribom, vođenju evidencije i izvještavanje o prodatoj ribi, prekrcaju ribe sa inostranih ribolovnih plovnih objekata.

Kada je riječ o institucionalnom okviru za očuvanje i upravljanje resursima, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja nadležno je za izradu i sprovođenje zakonskih propisa, kao i za nadzor i kontrolu njihovog sprovođenja. Početkom 2009. u Ministarstvu je formirana Jedinica za ribarstvo koja ima četiri zapošljena, ali je potrebno njeno dalje kadrovsko jačanje.

Stručnu i ekspertsku podršku Minitarstvu u ovom segmentu pruža Institut za biologiju mora iz Kotora. Inspekcijski nadzor ribolovnih i ostalih aktivnosti obavljaju inspektori za morsko ribarstvo s punim radnim vremenom i inspektori za poljoprivredu s 20% radnog vremena.

Tržišna politika još nema posebnu administrativnu potporu na nivou Ministarstva, stoga je potrebno jačati Jedinicu za ribarstvo i za sprovođenje mjera tržišne politike.

U dijelu strukturne politike, Ministarstvo prati sprovođenje mjera za podsticanje razvoja sektora ribarstva u okviru podsticajnih mjera cjelokupne poljoprivrede.

Stupanjem na snagu Privremenog sporazuma u januru 2008. počela je primjena odredbi o trgovini ribljim proizvodima između CG i EU27, koje su sadržane u Poglavlju II Sporazuma. Članovima 29 i 30 Sporazuma regulišu se međusobne koncesije u trgovini ribom i ribljim proizvodima, ukidaju kvantitativna ograničenja i carine na uvoz ribe i ribljih proizvoda porijeklom iz CG, osim nekoliko izuzetaka (pastrmka, orada, brancin, prerađena sardina i inćun), za koje su dogovorene kvote.

U poglavlju VIII – Politike saradnje, član 98 odnosi se na saradnju u sektoru ribarstva, koja naročito obuhvata prioritetne oblasti, uključujući poštovanje međunarodnih obaveza o upravljanju i očuvanju ribljih resursa. Evropski fond za ribarstvo (European Fisheries Fund – EFF) podržava konkurentnost sektora kako bi on bio ekološki, ekonomski i socijalno održiv.

Ta se podrška odnosi na pet prioriteta:

- adaptacija flote - ako članica EU odluči da smanji ribolov, podrška će biti dostupna plovilima koja trajno ili privremeno prekidaju svoje aktivnosti. Podrška se može dati i za druge namjene: bezbjednost na brodu, poboljšanje rada, odabranu opremu, malo ribarstvo na primorju, ranije penzionisanje i prekvalifikacije;

- diverzifikacija na nove vrste i ekološki prihvatljivu akvakulturu, mjere za očuvanje javnog zdravlja, preradu i marketing proizvoda iz akvakulture, kao i doživotno učenje;

- mjere od opšteg interesa koje ne podržava privatni sektor jer prevazilaze interese preduzeća, a uključuju zaštitu i razvoj vodene flore i faune, luka, skloništa i pristaništa, razvoj promotivnih kampanja;

- održivi razvoj ribolovnih područja – podrška strategijama lokalnih zajednica u primorju i u blizini jezera da smanje ekonomsku zavisnost od ulova ribe, da razviju infrastrukturu turizma i usluge, zaštite životnu sredinu i podstaknu međuregionalnu i međudržavnu saradnju;

- tehnička podrška - studije, izvještaji, informisanje i druge aktivnosti koje se odnose na sprovođenje operativnih programa.

Uz ispunavanje zahtjeva EU, treba realno sagledavati veličinu i potrebe sektora ribarstva Crne Gore i tome prilagođavati kapacitete institucija i administracije.

Neophodno je jačati ribolovnu flotu kako bi po pristupanju mogla na održiv način koristiti sopstvene riblje resurse.

Broj ribolovnih plovnih objekata ne može se povećavati nakon pristupanja.

Usklađivanje primjene tradicionalnih ribolovnih alata, kao i prilagođavanje karakteristika pridnenih mreža koča propisima EU, odnosno mogućnost dobijanja prelaznog razdoblja ili odloženog roka za oba ova zahtjeva biće važan izazov u pregovima.

S obzirom da se u Bokokotorskom zalivu ribolov obavlja uglavnom alatima malog privrednog ribolova i da ova vrsta ribolova ima izražen socijalni karaketer, kroz pregovore treba omogućiti postepeno ukidanje malog privrednog ribolova kao dopunskog zanimanja.

Neko se može zapitati: ''Zar je potrebno sve to za nepunih 300 km crnogorske obale''? Da, čak i 1 km obale zahtijeva da se sprovode sve mjere Zajedničke ribarske politike EU. Ribarstvo je jedan od najregulisanijih sektora u EU!

prof. dr Milan Marković