Istorijska građa o Vladimiru dukljanskom, knezu ili kralju s kraja X i početka XI vijeka, kako se njegova titula naziva prema pisanju više autora, kasnije uglavom se zasnivala na opisivanju njegovog života. Glavni izvor za poznavanje Vladimirovog života je Ljetopis popa Dukljanina, odnosno u nauci takođe poznat pod imenom Barski rodoslov ili Kraljevstvo Slovena. Valdimir je poslije smrti bio proglašen za sveca, dok je takođe bilo napisano njegovo žitije.
Međutim, ono što je manje poznato, jeste da je takođe postojala crkva sv. Vladimira. Crkva se nalazila na brdu Vladimir iznad Svačkog polja. Naziv mjesta upravo potiče od imena sveca kome je posvećena crkva. Prvi pomen crkve sv. Vladimira, u okolini Ulcinja, pronalazi se u dokumentu iz 1406. godine, koji je objavio Šime Ljubić u zborniku dokumenata (Š. Ljubić, Listine o odnošajih između južnog slavenstva i Mletačke republike knjiga V, od godine 1403. do 1409, Jugoslovenska akademija znanosti I umjetnosti, Zagreb 1875): ”Item che tuto el so terren sia soo, frncho e libero segondo i so confini, i quail comenza a S. Serzi de Satuxa fin a S. Elia e S. Vladimir a S. Maria in la val de Romaneo e soto li Bigazi fin a S. Zuane e tuta la balta de Zivrano fin per mezzo a la piera del zalo, chome apare per le sue charte” .
U drugom dokumentu iz 1426. godine (Š. Ljubić, Listine o odnošajih između južnog slavenstva i Mletačke republike, knjiga IX, od 1423. Do 1452, Jugoslovenska akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb 1890) u kojem je takođe dati toponim, napisano je: “Item dechiaremo li confini de Dolcigno cum li Poprati e cum san Nicolo de la foza commenzando dala glesia de san Sergi per mezzo la villa di Jurovichii e cussi suso per la corona de la montagna a san Elia. E per zima de Monxvar a sancto Vladimir e a sancta Maria de Romano, che se dritto alla Bederla”. Brdo Vladimir se nalazi u širem životnom arealu Ulcinja, pa se može pretpostaviti da se crkva iz dva pomenuta dokumenta odnosi na crkvu na ovom uzvišenju.
Prvi pomen crkve sv. Vladimira, pronalazi se u dokumentu iz 1406. godine, koji je objavio Šime Ljubić
Na osnovu dokumenta iz 1641. godine (M. Jačov, Spisi Kongregacije za propaganda vere u Rimu o Srbima, 1622- 1644, Srpska akademija nauka i umjetnosti, Beograd 1986.) čiji je autor skadarski biskup Franjo Kruta, saznaje se postojanje kapele sv. Vladimira. Skadarski biskup je posjetio selo Mide, koje se nalazi ispod brda Vladimira i zabilježio postojanje crkve sv. Vladimira mučenika.
U izvještaju barskog nadbiskupa Vicka Zmajevića iz 1703. godine pronalazi se sljedeće spominjanje crkve sv. Vladimira. Barski nadbiskup je u izvještaju napisao: “U Sumi je crkva Sv. Kralja Vladimira. čije tijelo, kaže se, da hodočaste u Elbasanu. Crkva je osrednje veličine, ali je bez krova, pa bi se mogla popraviti za 25 škuda” (I. Jovović, Prilozi sa istoriju Barske nadbiskupije, Matica crnogorska, Bar, 2012). Brdo Vladimir pripada naselju Sumi, što se saznaje prema nazivu na albanskom jeziku Mal Sums. Albanski naziv za brdo je zabilježio Andrija Jovićević u svom djelu “Crnogorsko primorje i Krajina”, izdatom 1922. godine u Beogradu u časopisu Naselja i poreklo stanovništva 11 Srpske kraljevske akademije. Jovićević je u istom djelu takođe zabilježio: ”Tu je po predanju, knez Jovan Vladimir bio uhvaćen od cara Samuila”.
Na vrhu brda se vide ostaci starog utvrđenja. Zidovi od bedema se i danas poznaju; bili su od suhomeđe i široki 1 m. Na vrhu je zaravanjak duguljastog oblika, dug 80, a širok oko 30 m. Na jednom nižem kraju bila je, po svoj prilici, sarandža, od koje se poznaju tragovi. Rupa je duboka i obgrađena klačnim zidom, duga je 7, a široka 4 m. Ovo je mogla biti jedina voda za posadu, jer su izvori u podnožju brda vrlo niski. Na drugom kraju je duboki škrip među stijenama, koji je, izgleda, naročito zatrpan kamenjem. Rupa je bila obgrađena klačnim zidom i mogla je služiti kao skrivnica. U blizini tvrđave nalazi se komađe gvozdenih otpadaka iz vignja, a vide se i tragovi nekog zdanja i komadi od cigalja”.
”Brdo Vladimir je moglo dobiti ime po crkvi posvećenoj svetom Vladimiru”, navodi Janković
Arheolog Đorđe Janković je u svom djelu “Srpsko pomorje od 7. do 10. stoljeća”, koje je izdalo u Beogradu Srpsko arheološko društvo 2007. godine u odeljku o brdu Vladimiru napisao: ”Na brdu Vladimir, kod istoimenog sela, uz raskrsnicu puteva za Skadar, Bar i Ulcinj, a u blizini Svača nalaze se ostaci utvrđenja i crkve. U pozadini je selo Bojki. Od pokretnih nalaza, zabilježeni su antički ulomci grnčarije. Utvrđenje je dugo oko 50 m i najveće širine do 15-20 m. Nepristupačnost ovog utvrđenja sagrađenog na oštrim stenama brega koji se uzdiže nad okolnom ravnicom oko 300 m, ukazuje da se ovde nalazio Oblik iz Ljetopisa. Današnja naselja Gornji i Donji Oblik, oko 15 km istočno, lako su pristupačna mesta, nepogodna za podizanje prirodno branjenih utvrđenja”. Đorđe Janković je u daljem dijelu teksta takođe napisao: ”Brdo Vladimir je moglo dobiti ime po crkvi posvećenoj svetom Vladimiru, odnosno po vladaru koji je tu zarobljen”.
Na osnovu navedenih činjenica, utvrđuje se kultno mjesto svetog Vladimira, čime se otvara prostor za dalja istraživanja.
Živopisno svjedočenje stogodišnje starice u selu Ljuljaj
Priča o crkvi sv. Vladimira na brdu Vladimir se pronalazi u radu Marijane Gušić u jednom hrvatskom časopisu (M. Gušić, Na brdu Vladimiru i na Šaskom jezeru, Naše planine br. 3-4, Hrvatski planinarski savez, Zagreb, 1960.; http://www.hps.hr/hp-arhiva/196003.pdf) Prilikom posjete selu Ljuljaj u podnožju brda, starica od 97 godina je slušaocima, prema pisanju autorke, kazala sljedeće:
“Sine Đerđ, blagoslovi me staru! O Brdu Vladimiru hoćeš znati? Mali Vladimirit, Mali Sums, tamo je i sad još kiša e kraljit, kraljeva crkva. Da, s oba imena mi zovemo ovo brdo.
Znam, pamtim, moj mi je djever o tom pričao. Polazio je narod gore na to brdo. Ima tamo dvadestčetiri vrela, dvadestčetiri živih voda, a na samom je vrhu glavna voda. Živa voda, kažu da se i sad pozna jama od te vode. Išlo se tamo svake godine jednom, u utorak poslije Duhova.
Ne znam zašto baš na taj dan, ali tako je bilo, kažu. Išlo je mlado i staro. I bolni su polazili, tada je vodio put ravno do kraljeve crkve, tamo na vrhu. Narod je išao sam bez popa, da, svagda bez popa. Djevojke okićene cvijećem, a žene nosile su hranu, i svijeće i mnogo cvijeća. Bolesni su pili onu vodu, zatim su bacali u nju pare”.
Autor je istoričar
Bonus video:
