Stećci sa područja četiri balkanske države nominovani su za Listu svjetske baštine UNESCO. Da li će najveći kulturno-istorijski poduhvat u regionu promijeniti odnos prema srednjovekovnim nadgrobnim spomenicima?
Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Srbija i Crna Gora još 2009. godine su se dogovorile da realizuju Projekat nominacije stećaka za upis na Listu svjetske baštine UNESCO. Pet godina kasnije, do kraja novembra 2014, u Beogradu se organizuje još jedan sastanak predstavnika državnih komisija oko usaglašavanja obimnog materijala. Ukoliko UNESCO uvaži aplikaciju za upis stećaka na Listu svjetske baštine, ti srednjovekovni nadgrobni spomenici biće prvo upisano kulturno dobro nominovano od strane više država.
Profesor dr Dubravko Lovrenović, predsjedavajući Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, očekuje da bi projekat mogao da bude završen i prije planiranog roka.
“Radi se o 30 lokaliteta, 22 u BiH, dva u Hrvatskoj i po tri u Srbiji i Crnoj Gori, sa ukupno 174 stećka koji bi ubuduće bili pod zaštitom UNESCO,“ kaže profesor Lovrenović i dodaje: “Nakon predaje kredibilne aplikacije, slijedi proces evaluacije svih 30 lokaliteta... U optimalnim okolnostima, mogli bismo očekivati da u ljeto 2016. godine odluka UNESCO napokon bude saopštena”.
Od postojećih 3500 stećaka na 41 lokaciji Crna Gora je na Tentativnu listu upisala tri nekropole i to Žugića bare i Grčko groblje na Žabljaku i Grčko groblje u Plužinama.
Proučavanje stećaka počelo je tokom austrougarske vlasti u tim krajevima. Do sada je u regionu popisano oko 70.000 stećaka, od čega 60.000 u BiH. Smatra se da ih je 95 odsto u lošem stanju. Neki lokaliteti, kao što je Radimlja kod Stoca, odavno su poznati i djelimično zaštićeni. Međutim, najveći broj stećaka koji su preživjeli vjekove, ostaće i dalje prepušteni volji današnjih stanovnika BiH.
Stećci su srednjovekovni monolitni kameni spomenici vezani su za cijelo područje današnje Bosne i Hercegovine, kao i za djelove Srbije, Crne Gore i Hrvatske. Karakteriše ih bogata ornamentika, ali i zapisi - epitafi, koji govore o specifičnom odnosu prema životu i smrti. Pojavljuju se od druge polovine XII vijeka, a njihova prva faza traje i tokom XIII vijeka. Intenzivno se klešu i ukrašavaju u XIV i XV vijeku, a u XVI ta vrsta sakralne umjetnosti postupno nestaje.
Bonus video:
