Milija Pavićević pripada onoj generaciji umjetnika koji su 1970-ih godina razvili konceptualni umjetnički jezik i nastavljali ga na različite načine u kontekstu neoavangardnih tendencija. Pavićevićeva osnovna tematska područja tiču se umjetničkog razračunavanja sa samim sobom s jedne, kao i formalističke orijentacije iz 1980-ih godina nastupajućeg neo-geo pokreta (neo-geometrijskog konceptualizma) koji se poziva na modernistčki formalni jezik s druge strane. Aktuelna izložba - A Time Odyssey“ otvorena četvrtog septembra u galeriji “Michaela Stock” u Beču - pretežno se bavi vlastitim „ja“ kao prolaznim bićem koje lišeno religioznih formacija oscilira u području sukoba između davanja značenja i nihilizma, te zauzima mjesto u metafizički nedodirljivom univerzumu. Nemogućnost odluke o egzistenciji individue otvara pitanja koja Pavićević umjetnički obrađuje tako što na temelju vlastitog odraza reflektuje život i smrt stavljajući na probu nestalnost bića.
Najstariji rad na izložbi potiče iz 1976. godine i nosi naslov „Exit“. U tom kolažu može se vidjeti Pavićevićev izvod iz knjige rođenih preko kojeg je olovkom ukoso iscrtao slova Exit. Tipografija podsjeća na američke exit natpise koji se višestruko viđaju u svakoj zgradi u SAD-u emitujući narandžasto-crvenu neonsku svjetlost. Ovaj rad se ne odnosi na gašenje Pavićevićevog života, već na kretanje u novi početak i to kao umjetnik koji iz više navrata nije položio prijemni ispit na likovnoj akademiji. Kao prvi korak u novom smjeru na programu je stajao boravak u Parizu u cilju istorijsko-umjetničkog istraživanja gradskih muzeja. Rad „Exit“ tematizuje dihotomiju između života i smrti, kao i najrazličitije nivoe postojanja čija sudbina može tendirati u jednom ili drugom smjeru. Za Pavićevića to je značilo novu orijentaciju unutar njegovog umjetničkog stvaralaštva koja je uvela konceptualnu umjetničku fazu.
Realno razračunavanje s fenomenom smrti - koje ponovo rezultira kolažem - prikazuje slika El Greka „Sahrana“ iz 1586. kao i fotografija sahrane Pavićevićevog đeda iz 1963. a na kojoj je prikazan i sam umjetnik u dječijoj dobi. Tom konfrontacijom „Autoportret 1586-1963“ nivelira fenomen žalosti. Umjetnik upućuje na trenutke sjećanja koji stupaju na vidjelo kod rituala sahrane, te povezivanjem smrti poznatog umjetnika s vlastitim članom porodice postavlja u prostor kao vizuelni događaj i pitanje vlastite smrti - umjetnika Milije Pavićevića koji se ovdje mentalno predviđa, ali se slikovito još ne može zamisliti.
Istorijsko-umjetničke reference i upute određuju u njegovom djelu takođe i 1980-e godine. Pritom je i dalje vidljiva tendencija suočavanja različitih formacija egzistencije, odnosno kako one utiču na umjetnikove nivoe svijesti. Emblemski kolaž bez naslova iz 1980. godine pokazuje dva matematička znaka plus (+) koji su povezani sa znakom jednakosti (=). Ovo tautološko uopštavanje stoji nalik manifestu za Pavićevićevo stvaralaštvo onog vremena u kojem on referencijalnost umjetničkog postojanja više puta svodi na sopstvenu ličnost. Može se primijetiti i poseban odnos prema Vinsentu van Gogu. U radu „Ruke“ iz 1981. godine, Pavićević crta konture svojih ruku za publikaciju o Vinsentu van Gogu u kojoj se na lijevoj strani nalazi popis radova. Pritom su njegovi nokti obojeni u žuto, što se opet može smatrati pozivanjem na tipičnu žutu Van Goga. Numerisanjem pojedinačnih prstiju nastaju umjetnička pripisivanja koja odvajanjem ruku u krvavo crvenu boju podsjećaju na Van Gogovo otkidanje uva i postavljaju pitanja o psihičkim modelima zdravlja.
Bol kao konstanta života
Van Goga kao istorijsko-umjetničku referencu i relevantnu umetničku figuru koja je okarakterisana psihičkim i tjelesnim bolovima Pavićević uzima kao polaznu tačku takođe i u nekim kolažima poput “Vinsent” iz 1981. godine. Na istom radu se vide pojedinačni zubi koji su ponovo obojeni Van Gogovom žutom i u ovom slučaju upućuju na probleme sa zubima i bolove samog Pavićevića u to vrijeme.
Bol kao konstanta života koja ga konačno može i ugasiti provlači se kao motiv kroz umjetnikov opus.
Ruke se pojavljuju kao središnji tjelesni motiv mnogih umjetnika, budući da one predstavljau osnovni alat cjelokupnog stvaralaštva i služe poimanju okoline. To je predočio i hrvatski umjetnik Tomislav Gotovac 1964. godine u svom fotografskom radu "Ruke" u kom istražuje svoje urbano okruženje - umjetnička strategija koju ne preuzimaju više samo ruke, već prije svega medijski proizvodi kao što su fotografija, film i video.
Izumiranje i nihilizam kao propitkivanje svakog postojanja, ali takođe i kao duhovne veličine promatranja na metafizičkom nivou u kojoj vidljivo ne može biti nadomješteno doživljenim, vodili su Pavićevića u daljem razvoju ka intenzivnom bavljenju djelom Kazimira Maljeviča, što je rezultiralo adaptacijom značajnih djela istorije umjetnosti, a na izložbi je zastupljeno obradom Velaskezove reprodukcije. Bavljenje Maljevičem kao jednim od utemeljivača moderne u umjetnosti vodilo je 1980-ih godina u bivšoj Jugoslaviji do važnog pitanja o prirodi avangarde koja je internacionalno u to vrijeme slijedila tradicije neo-avangarde. U bivšoj Jugoslaviji to je konačno rezultiralo u kontekstu rada slovenačke umjetničke grupe IRWIN, a teoretičare Marinu Gržinić i Petera Vajbela dovelo do specifičnog pojma retro-avangarde.
Pavićević, takođe, u svojim daljim radovima (1995, 2005) istražuje sebe kao kontinuirani odraz ranjivosti i smrtnosti. Asamblaž “Autoprtret” iz 1995. godine prikazuje fotografiju umetnika nalik ikoni u crnom okviru s kružnim sječivom testere na čelu. Ponovno suočavanje sa smrću, slobodnom smrti, ali takođe i besmrtnosti kao nedokučivim trenucima života prikazuje se u jednom umjetničkom autodestruktivnom gestu koji doduše u prvi plan stavlja potvrđivanje života. Dok autoportret iz 2005. godine prikazuje golog umjetnika u pozi odaliske sa skrivenim penisom i zašivenim trbuhom. Upravo ta kros-đžender slika propituje ne samo određenost vlastitog” ja” već i srodne oblike uloga polova i modela seksualnosti, odnosno fenomen rođenja koji je u radu iz 1976. uvijek povezan s krajem, odnosno s različitim izlaznim strategijama.
Bonus video:
