U Italiji se relativno često održavaju javni i stručni skupovi na teme iz savremene istorije, polazeći i od stava da nije moguća stabilna i demokratska budućnost bez prevladavanja prošlosti.
Ne zaobilaze se ni pitanja iz prilično traumatičnih perioda nacionalne istorije kao što je Drugi svjetski rat.
Zapravo, postojala su dva italijanska perioda u tom ratu: prvi - neslavni period ratnih avantura fašističkog režima Musolinija u savezništvu sa Hitlerom, i drugi - pokret otpora u samoj zemlji, ali i u jednom broju drugih država gdje su se Italijani zadesili nakon kapitulacije 8. septembra 1943. godine
U Pistoji, gradu u Toskani, početkom novembra održaće se međunarodni skup na temu sudbine italijanskih vojnika na Balkanu poslije 1943.
Nekoliko desetina hiljada italijanskih vojnika se u momentu kapitulacije zemlje našlo u Grčkoj, Albaniji i Crnoj Gori, Hrvatskoj i Sloveniji. Od kapitulacije septembra 1943. sve do kraja Drugog svjetskog rata i sama Italija je bila podijeljena na dva dijela. Na oslobođeni, južni dio zemlje pod faktičkom upravom anglo - američkih snaga uz privremenu vladu italijanskog generala Badolja i na središno-sjeverni dio, uključujući i Rim, pod njemačkom upravom, a uz kvislinšku italijansku vladu u Salo-u.
Drama italijanskih vojnika na Balkanu u i uslovima kraha komande, odnosno kapitualcije zemlje na tačno pola rata opisana je u mnogim ličnim svjedočanstvima i istorijskim istraživanjima.
Rečenica generala Badolja iz javnog obraćanja nakon kapitulacije, ”Rat se nastavlja” je bila ipak nejasna. Da, rat se nastavlja, ali na kojoj strani?
Rečenica generala Badolja iz javnog obraćanja nakon kapitulacije, ”Rat se nastavlja” je bila ipak nejasna. Da, rat se nastavlja, ali na kojoj strani?
Većina je izabrala rat protiv Njemaca, dojučerašnjih saveznika. Promjena savezništva nije bila nimalo jednostavna i bez posljedica na terenu.
Njemci su surovo kažnjavali “izdaju”. Oko 600.000 italijanskih vojnika i starješina sa svih frontova je tokom dvije posljednje godine rata odvedeno u njemačke logore. Njemačke formacije bi na terenu često likvidirale nelojalne italijanske vojnike. Na grčkom ostrvu Kefalonija strijeljana je čitava jedna italijanska divizija.
Sudbina italijanskih vojnika u Crnoj Gori poslije septembra 1943. je takođe tema koja je izučavana, a i naći će se u programu skupa u Pistoji.
U više knjiga, posebno u svjedočanstavima savremenika tog perioda brižljivo i traumatično je opisana situacija, mnogi zapleti na terenu, pa i dileme o tome što odlučiti u uslovima nepostojanja više komande.
Između ostalog i kome se priključiti u paralelnim građanskim ratovima u pojedinim zemljama, ratovima koji su vođeni takođe okrutnim sredstvima.
Poslije prvih nedoumica tog tipa u Albaniji, Crnoj Gori, Sandžaku, italijanski vojnici su se pridružili partizanskim formacijama. Tako je u Pljevljima nastala 21. septembra 1943. godine divizija “Garibaldi” koja će zatim djelovati u sastavu Drugog korpusa Narodno- oslobodilačke vojske Jugoslavije. U stvari partizanska divizija “Garibaldi” je sastavljena od vojnika dvije divizije - “Taurineze” i “Venecija” koje su u Crnoj Gori bile od ulaska italijanskih vojnih formacija aprila 1941. godine.
Novembarski skup u Toskani će biti prilika da se novim istorijskim istraživanjima i neposrednim pisanim i usmenim sjećanima učesnika tog dramatičnog vremena ponovo osvijetli jedna složena i lijepa stranica italijanske, ali i crnogorske istorije.
Pertini u Crnoj Gori
Divizija “Garibaldi” čiji su se vojnici sami ili zajedno sa jugoslovenskim partizanima borili protiv Njemaca ima vazno mjesto u italijanskoj istorijografiji. Predsjednik Italije Sandro Pertini i ministar inostranih poslova Đulio Andreoti su 21. septembra 1983. godine posjetili Crnu Goru prisustvujući u Pljevljima jubileju - 40 godina formiranja divizije “Garibaldi”. Tada je otkriven spomenik palim italijanskim vojnicima iz te divizije.
Bonus video:
