U nedjelju, 27. oktobra, umro je jedan od najvećih i najznačajnijih autora rock muzike. Slušajući nakon toga prvu pjesmu koju je Lu snimio - ”Sunday Morning” koja govori o pustim nedjeljnim jutarnjim ulicama kroz koje se akter pjesme vraća kući nakon neprospavane noći, ona kao da dobija novo značenje.
U tom jednom nedjeljnom danu kao da je zapisana cijela jedna karijera, od uzbudljivog nujorškog vikenda do egzistencijalne praznine, od rađanja avangardnog diskursa u svijetu pop muzike do smrti njegovog autora i kraja jedne ere u kojoj smo živjeli.
Odlaskom Lu Rida rock muzika je završila svoju pionirsku fazu, od otkrivanja rock and roll zabave do spoznaje da seks, droge, kao i sama muzika ipak nisu toliko zabavne i optimistične teme.
U kojem smjeru će krenuti dalje muzika, ostaće nepoznato sve dok se ne pojavi neki novi Lu Rid koji će iznova srušiti svijet kakav poznajemo i skrenuti tok istorije pop muzike u nekom neočekivanom smjeru.
Kada je Endi Vorhol 1965. ušao u mali i zagušljivi njujorški lokal i bio zatečen nepoznatim bendom čije pjesme govore o stvarima o kojim pop još uvijek nije bio spreman da progovori, počela je da se piše istorija svega onog što je alternativno i nezavisno u rock muzici. Sa Vorholom kao mentorom, Lu Rid je sa Džonom Kejlom i Nikom, visprenom inteligencijom dekonstruisao cjelokupnu pop kulturu.
Možda najbolji primjer ove dekonstrukcije je pjesma ”I’m Waiting for My Man”. Glavni junak priče nervozno čeka u ulici Leksington, u sumnjivom dijelu grada, poprištu crnačke segregacije.
Praćena stakato ritmom i neurotik-bluz rifom, priča nam govori o "bolesnom i prljavom/više mrtvom nego živom" čovjeku koji sa 26 dolara u džepu uzaludno čeka svog dilera.
Naspram Dilanove ”Mr. Tambourine Man” koja metaforički govori o dobošaru po čijem ritmu moramo da igramo, ”I’m Waiting for My Man” se prvi put direktno bavi ovom temom: nakon pjesme teško je zamisliti da konzumacija droga može biti ikome primamljiva.
Grčeviti Lu Ridov glas međutim o tome ne govori sa moralističkog stanovišta, već sa pozicije nekoga ko iz ličnog iskustva i sa dva akorda savršeno opisuje stanje čovjeka čije ćelije vrište za potrebnom dozom.
O komparaciji Rida i Dilana najbolje govori Ričard Goldstajnov opis The Velevet Undergrounda: ”tajni brak između Boba Dilana i Markiza de Sada”.
Ridova poetika je glas otpadnika koji se ne povlači u narkotičku imaginaciju egzotičnih religija, već se nemoćno suočava sa svojim Idom, samoporoglašenim tiraninom koji suvereno vlada carstvom Hedonije.
A za The Velvet Underground hedonizam je ”robovlasnički sistem” u kome našim razumom represivno gospodare htonski nagoni. A ako počnete da uživate u potlačenosti i mukama svog bahatog hedonizma, onda ste otvotili vrata svom sado-mazohizmu o čemu upravo govori pjesma ”Venus in Furs”.
Nazvana po čuvenoj knjizi Leopolda fon Mazoha, koji je libidalni poredak pronašao u saživljavanju sa svojom inferiornošću, ova kompozicija jecajućom Kejlovom violom, prijetećim ritmom Mo Taker i Luovim hladnim vokalom, djeluje poput nekog mističnog transa, mantre koja vorteksno grli uznemirenog slušaoca svojim mračnim pipcima.
Uvrnuta seksualnost, protjerana do tada čak i iz jednog oslobađajućeg diskursa kakav je rock an' roll, bio je estetski (sadistički) udarac bičem po licu pop kulture kakav do tada nije bio viđen.
U širem kontekstu ”Venus in Furs” je srž The Velvet Undergrounda. Lu Rid se u fenomenalnom opisu pervetita koji u bolnom šibanju domine obučene u sjajne kožne i krznene kostime liječi svoje strastveno srce, zapravo kao i u pjesmi ”I’m Waiting for My Man”, bavio istom temom - nemogućnošću da bezbolno uživamo.
U njihovim pjesmama ektaza hedonističke samodestruktivnosti je glavna tema ljudske egzistencije: patnja i bol zavisnika koji čeka svog dilera je podjednako mazohistična koliko je zavisnost prema nemilosrdnoj ”gospodarici“ problem adikcije.
Sve to opet korenspodira sa svijetom lišenog identiteta - neko posmatra sebe u ogledalu (“All Tomorrow’s Parties”), a neko opet želi sebe da vidi u drugima (”I’ll Be Your Mirror”).
Svim slučajevima subjekt se nalazi u orgazmičkom tanatosu fizičke autodestrukcije. U mračnom svijetu The Velvet Undergrounda mazohizam je prirodno stanje: tek sa sopstvenim propadanjem mi ulazimo u predvorje zadovoljstva.
Onog trenutka kada saznamo da smo inferironi spram svog izbora, mi smo priznali da su nam ruke mazohistički vezane: predodređeni da budemo poslušnici zadovoljenja, mi smo žrtve totalitarizma hedonije.
Nalik na mamurne učesnike dionizijevskih svečanosti nejasno se prisjećamo noći u kojoj smo najmanje ”vladali” sobom, prepušteni autoritativnom apsolutu hedonističkog iživljavanja koje isključuje postojanje naše slobodne volje.
Pojavom The Velvet Underground pop kultura je konačno ušla u kritičku fazu: Lu Rid nije htio da pravi muziku koja bi trebala da bude ”zabavna”. Sadomazohizam, užasi socijalizacije i heroin nisu zabavne stvari.
Za takvu poetiku društvo još uvijek nije bilo spremno. Gorak ukus (štikle?) koji je imao slušaoc u ustima kada je čuo «Venus in Furs» i bipolarna neurotičnost pjesme ”Heroin” koja poput cigare dogorjeva do malaksalih prstiju, zvučale su previše šokatno ”progresivnoj” hipi ideologiji. Opor lo-fi ugođaj njihove muzike nosi sa sobom izrazito drzak, persiflažni, pronicljiv senzibiltet hladnog i dekadentnog nihilizma.
Lu Rid sa Vorholom
Kao prst u oko kontrakulturnom mejnstrimu, oni su ekscentrični rock rukopis, neinhibirani glasnogovornici praznine “revolucionarnih” 60-ih.
U njima nije bilo mjesta za optimizam hipi generacije koji je zamijenio nihilizam, za bratsku toplinu koja je nestala u otuđenju, za razigrana psihodelična iskustva koja su se pretvorila u paranoju, za slobodnu ljubav koja se pretočila u upražnjavanje najrazličitijih seksualnih nastranosti.
Iako je imao bogatu solo karijeru koja u kontinuitetu trajala preko četrdeset godina, “Transformer” će ostati još dugo vremena u fokusu interesovanja publike i kritike za ovog autora.
Ovaj album je necenzurisana poezija njujorške urbane realnosti. Na njemu se srećemo sa pervertitovanom seksualnošću, razvratnošću, transvestitima i depresijom.
Ridov karakteristični “street-smart” cinizam i hladan senzibilitet bavi se polusvjetom, ausajderima iz podzemlja, Vorholovim art naturščicima i frikovima koji su opsjednuti lažnom otmenošću i dekadencijom. Impresioniran uvrnutim gostima “Factory”-ja, Lu Rid je došao na ideju da “Transformer” bude niz realističnih portreta.
Za razliku od Makartnija čija se konceptualost svodi na benigne likove iz svakodnevice, Ridovi junaci ne samo da su kabaretski groteskni, nego su i stvarne ličnosti (“Uvjek sam mislio da bi bilo zabavno da predstavim nekoga ljudima koji ga nikada do tada nisu sreli ili su to željeli”).
Holi, Kendi, mali Džoi, Šugar Plam Fejri i Džeki iz “Walk On The Wild Side” su zapravo stvarni njujorški transvestiti koje je Lu Rid poznavao.
Tu su naravno i fenomenalne ”Perfect Day” (čisti klasik, jedina glamurozna balada na albumu koju je Lu Rid napisao bez trunke cinizma) i “Satellite Of Love”, prekrasna pjesma o posesivnosti: sjajna melodija, Luov vokal i sopranski glas Dejvida Bovija čine je najraskošnijom numerom na albumu.
S pravom nazivan ”ocem alternativne muzike” Lu Rid je s jedan od vodećih inovatora rock muzike. Te 1967. godine izašla su dva ključna albuma, ”Sgt Pepper’s Lonely Hearts Club Band” i ”The Velvet Underground & Nico”.
Oba albuma su bila zenit muzičkog pravca koji je postojao tek nepunih petnaest godina, ali i objava početka kraja te muzike. Dok je prvi to uradio sa stanovišta apolonskog neoklasičarskog kompleksnog perfekcionizma pokazujući da je ostalo malo prostora još što da se kaže, drugi je u okviru dionizijevske poezije pokazao ogoljenu, jednostavnu rudimentalnu prirodu muzike iza koje se ništa ne krije, u kojoj je sentiment i intelekt eksplicitan poput pornografije.
Lu Rid je znao da je to bio jedini put da se u muzici kaže nešto novo i tako suprotstavi mitu potrošačke prirode popularne kulture. Upravo zbog toga se tek sa njegovom muzikom rodila alternativna scena koja i danas predstavlja jedini zanimljivi put u rock muzici.
U tom smislu on je prva rock zvijezda koja to nije bila: njegova publika su bili samo drugi autori. To najbolje objašnjava čuvena izjava Brajana Ina o prvom albumu The Velvet Underground: ”samo 30.000 ljudi je kupilo prvu ploču The Velvet Undergrounda kada je izašao, i svi oni su nakon što su ga čuli oformili svoje bendove”.
I nakon tih 30.000 fanova i nove generacije su iznova otkrivale i reciklirale Lu Rida u toj mjeri da bi muzika bez njega u poljednjih skoro pola vijeka bila nezamisliva.
Najprije je opčinio najvećeg britanskog autora nakon The Beatlesa, Dejvida Bouvija koji je postao njegov mentor. Njegov uticaj na punk i post-punk scenu je bio toliko prisutan da iza svakog rifa, mikrofonije i zaglušujuće buke stoji Luovo avangardno pojmanje rock muzike.
Poslije toga i sve generacije nezavisne muzičke scene od REM-a, preko Nirvane do Arcade Fire su se svojom muzikom više ili manje odaljavali ili približavali krajnostima Ridove muzike (avangarda i pop), koje je upravo on prvi dokazao da su komplementarne a ne suprotstavljene vrijednosti u muzici.
Subverzivni pjesnik
Ridova muzika je abrazija velegradskog pločnika, humoran osvrt na kemp kulturu. Iako je tematski mračan, on je beskrajno ironično zabavan posmatrač koji opisuje svu bizarnost svakodnevice rock autora.
Lu Rid je subverzivni pjesnik koji zapisuje priče marginalaca koji su unaprijed osuđeni da budu gubitnici. Njegova ”estetika ružnog”, sa inteligentnom boemskom stilizacijom i pronicljivim osjećajem za melodiju sklona je dvosmislenim interpretacijama običnih, malih smrtnika koji su beskonačno jadni, patetični i smješni u požrtvovanom predavanju autodestruktivnim strastima.
Na taj način Lu Rid je neobuzdani Džon Voters pop muzike, koji je svo ono birklovsko “smeće” sa ulice (Skorsezeov fim “Taxi Driver”) stisnuo u svojih 33 albuma, materijalizujući najprljaviju i najprezreniju socijalnu strukturu kao jedinu pravu realnost pop kulture.
Galerija
Bonus video:
