Kada danas pomislimo na južni dio Novog kontinenta, nekako, sada već, spontano, pomislimo i na latinoameričku književnost. Jedan od razloga koji je doprinio da upravo književnost postane asocijacija jednog prostora, jeste i književni fenomen nastao 60-tih i 70-tih godina prošloga vijeka, a koji je poznat pod imenom boom u latinoameričkoj književnosti ili po autorima kakvi su Marquez, Fuentes, Llosa, Cortasar, Donoso, Onetti...
Može se reći da je BOOM, fenomen kako u književnosti tako i u izdavaštvu „proslavio“ latinoameričku književnost i Latinsku Ameriku. Pomenuti književni stvaraoci opisivali su, ništa drugo, do sopstvenu autentičnost, sopstvene običaje i tradicije, sopstvene narode izgubljene u beskonačnostima ovog dijela kontinenta.
Nakon tog gigantskog književnog momenta uslijedio je čitav niz pokušaja da se opet stvori neki sličan književni fenomen po kome bi ovaj prostor nastavio da bude prepoznatljiv. Pa, iako su se pisali, i iako se pišu nadasve zanimljivi književni materijali, pa iako su na sceni izvanredni autori, do stvaranja jednog novog, autentičnog boom-a ipak nije došlo. Da bi se to desilo, bilo je potrebno da se bude različit, da se izmjeni model čitaoca, da se promjeni arhetip teksta te da same tehnike budu sasvim nove i drugačije.
Upravo u takvim okolnostima rađa se, iz okrilja novinarstva, savremena latinoamerička hronika. Isplivavaju na površinu savremeni hroničari koji pronalaze načine kako da stvaraju umjetnost a da pri tome ne moraju ništa da izmišljaju. Dovoljno je da opišu okruženje u kome žive i eto nove, autentične, prave umjetnosti…
Hronika (gr. kronika biblios), jedan od najstarijih književnih žanrova, u svaremenoj latinoameričkoj književnosti poprima sasvim drugačiju, autentičnu formu i postaje najstrasnija i najbolje napisana proza na prostoru današnje Latinske Amerike.
Kakva je ta nova latinoamerička hronika?
-Nova latinoamerička hronika napisana je za onog čitaoca koji traga za materijalom koji će ga zabaviti, iznenaditi, uvesti u najčudnije svijetove…
-Pripovjeda se u prvom licu ili uz prisustvo narativnog ja.
-Tema je gotovo uvijek opis nekog istinitog događaja, nekog lica ili grupe, neobične, čudne, marginalne, disidentne ili se pak opisuje kakav spektakl ili društveni običaj. Najveće teme svakako su nasilje i ekstravagancija.
-Hroničar mora da ostane izvan konvencionalnog morala kako bi saslušao glas ubice, prostitutke, zlostavljanog djeteta, zatim mora da stvori magiju koja će da privuče čitaoca da se zainteresuje za temu koja ga ranije uopšte nije zanimala. Hroničar mora da učini potrebno kako bi njegov čitalac nastavio da čita do kraja storiju koja ga svo vrijeme pokreće ili neprekidno iznenađuje.
- Protagonista može biti bilo koja ličnost iz okruženja-idol mase, poznata pjevačica, fudbaler… Svojom pričom hronika pomaže mistifikaciji ali takođe, sa druge strane, predstavlja i glas žrtve. Hroniku zanima žrtva. Hronika otkriva razloge ubistva bilo da je riječ o ubistvu predsjednika, teroriste ili naoružanog adolescenta.
Marquez, jedan od najznačajnijih latinoameričkih hroničara kaže „Hronika je pripovjetka, samo što je istinita.“ dok Caparos, po mnogima, tvorac moderne hronike, smatra da je “hronika propali pokušaj da se uhvati vrijeme u kome se živi.”
Dolaskom 21. vijeka, nova hronika je uspjela da stvori sospstveni svijet: danas postoji široka mreža časopisa u kojima se objavljuju hronike i koji masovno cirkulišu i izdaju se u različitim gradovima na kontinentu; danas postoji čitava serija hronika koje se sakupljaju i objavljuju i koje zatim veoma brzo postaju bestseleri, danas imamo svjetski poznate autore hronika, susrete hroničara, nagrade za najbolje hronike itd. itd.
Ne zaboravljamo, međutim, da hronika na ovom prostoru ima dugu istoriju. Prisjetićemo se vremena kada su španski brodovi prvi put stigli na novi kontinent i kada je Kristofer Kolumbo pisao prve hronike - upućene kraljici Izabeli - u kojima je opisivao krajeve, ljude i običaje koji su ih dočekali po dolasku. Zatim slijede hronike prepune piktoresknih slika i priča o običajima naroda koji su naseljavali taj prostor u 19. vijeku pa do, konačno, modernističke hronike koja je, kako rekosmo, obilježila i proslavila ovaj prostor. Nakon modernizma, međutim, hronika ostaje sakrivena neko vrijeme i da bi se zatim iznova rodila, nova i drugačija, jednom nogom u stvarnosti a drugom u snu, objavljivana u knjigama ili pak u fragmentima u različitim časopisima i novinama u kojima zbog svoje dužine nije bilo moguće objavljivati cjelokupne tekstove hronike.
Eloy Martinez
Uz klasike moderne narativne periodistike kakvi su Marquez, Tomas Eloy Martinez, Elena Poniatovska, Carlos Monsiavais, brojni su lokalni autori koji su slikali običaje sopstvenih naroda tokom modernizma. Ako govorimo o pojedinačnim, o lokalnim književnostima na kontinentu možemo, recimo, istaći argentinsku književnost kao primjer književnosti u kojoj upravo hronika predstavlja centralni ili noseći žanr cjelokupne književnosti. Sami počeci argentinske književnosti vezani su za jednu magistralnu hroniku pod imenom Facundo, da bi tek mnogo kasnije uslijedili autori kakvi su Borges, Cortazar, Walsh..
Na sjevernijem djelu kontinenta, na engleskom govornom području hronika je prisutna u djelima Capotea, Mailera, Tomas Wolfa, Telesea, a prva hronika objavljena je 1946. u časopisu The New Yorker pod imenom Heroshima, autora John Herseya. Treba takođe pomenuti i značajne evropske hroničare kakvi su Oriana Fallaci, Gunther Walraff i Ryszard Kapuchinski.
Nesumnjivo su svi oni stvorili temelje savremenoj latinoameričkoj hronici da bi zatim ona sama stvorilao sopstvenu teritoriju, osobenu i autentičnu. A ta sopstvena teritorija stvorena je u brojnim časopisima u kojima se danas objavljuju hronike, a neki od njih su: Etiqueta Negra (Peru), Gatopardo (Kolumbija, Argentina, Meksiko), Pie izquierdo (Bolivija), Marcaparos (Venecuela), Letras libre (Meksiko), The Clinic y Paula (Čile) itd. U ovim časopisima je moguće čitati brojne izvanredne hronike mnogih istaknutih savremenih hroničara a nedavno je poznata španska izdavačka kuća Alfaguara objavila i Antologiju savremene latinoameročke hronike u izboru Daria Jaramilla Agudela.
Novi Boom u latinoameričkoj književnosti polako, sve više i više uzima maha a ova strastvena literatura sve više postaje narodni mit nove kitch estetike, izvještačenosti, ekstravagancije i zavidnosti koje nas, na žalost, sve više obuzimaju.
Bonus video:
