Srpska rediteljka Alisa Stojanović je umjetnica sa bogatim rediteljskim iskustvom. Ima preko 40 predstava iza sebe, a u Podgorici je nedavno potpisala i drugu režiju. Nakon “Više od terapije”, Alisa Stojanović je režirala tekst savremene hrvatske dramske spisateljice Tene Štivičić, “Sedam dana” u Gradskom pozorištu u Podgorici.
Pozorišnu i radio-režiju diplomirala je 1991. godine u klasi profesora Dejana Mijača i Egona Savina na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, gdje je 2008. godine izabrana za vanrednog profesora. Od 2009. godine samostalno vodi klasu Pozorišne režije. Sredinom devedestih stručno se usavršavala na Royal Exchange Theatre u Mančesteru. Dobitnica je Nagrade za režiju Jugoslovenskog dramskog pozorišta za režiju predstave „Supermarket”, kao i Nagrade za najbolju režiju na Festivalu Teatri i Balkanit 2010. u Prištini za „Više od terapije”.
Njene predstave su gostovale u oko 20 zemalja i na više domaćih i stranih festivala. Autor je i dva dokumentarna filma u produkciji B92 i više radio-drama. Jedan je od osnivača, a bila je i višegodišnji izvršni urednik i voditelj Radija B92.
Režirali ste nedavno "Sedam dana" Tene Štivičić u Gradskom pozorištu u Podgorici. Kako vam djeluje ova tema na prilike crnogorskog društva i teatra?
- "Sedam dana" Tene Štivičić prepoznatljiv je u svim urbanim sredinama Evrope, posebno u onima u tranziciji. Kriza smisla javlja se često kroz istoriju, a u ovom komadu junaci je imaju kroz teme ovog vremena. Nešto što se nekad zvalo potčinjavanje danas se zove prilagođavanje. Ali u pitanju su iste stvari. Tražeći smisao čovjek zapravo traži sreću. Tako je u svim gradskim sredinama, pa i u Podgorici. Trudeći se da stignemo zahtjeve i brzinu dešavanja oko nas često izgubimo sami sebe, zaboravimo na svoje potrebe, a to je ono bez čega si nesrećan.
Od udomljavanja životinja, preko porođaja kod kuće, do prekvalifikacije u nova zanimanja, uopšte prilagođavanja evropskim "vrijednostima" i zakonima, novim modama, likovi u ovoj drami se trude da sve to shvate i prate, i pretvaraju u sopstvene stavove. Komično postaje sve to onda kada praksa demantuje stavove, kada sam čovjek ne može stvarno to sve da podnese iako racionalno prihvata. Mislim da je publika u Podgorici odlično prihvatila ovu predstavu. Mnogi su mi rekli da im je uzbudljiva ta analiza dilema savremenog gradskog čovjeka u prilično površnim životima. I to kroz jedan ljubavni trougao. Iako ima mali broj produkcija crnogorsko pozorište uopšte ima različitosti, a to je dobro i važno za razvoj umjetnosti.
I ljetnji festivali i redovna godišnja produkcija prate dešavanja u regionu. Možda publika nije još animirana u velikoj meri, ali upornošću će se i to dogoditi. Evo, Gradsko pozorište radi komade u kojima prati, pa i anticipira razne pojave koje nas sve čekaju na tom putu u Evropu ili približavanju svijetu, ali i prihvatanju različitosti. Uprkos neuslovima u kojima rade, grupa izuzetnih glumaca vuče ovo malo pozorište ka ozbiljnim rezultatima i sve više publike privlače, ali i medijske pažnje.
Ovaj komad je u stvari priča o odnosima i ono što oni znače danas. Koliko se u pozorištu može odgonetnuti istina o savremenom čovjeku?
- Ne znam gdje uopšte može da se odgonetne istina, osim naše lične, u nama samima. Tražimo je na Internetu, to je dobra i značajna mogućnost. Mi je, u pozorištu, vječno tražimo, na nekim primjerima koji nam se čine paradigmatičnim.
Kako percipirate pozorišno virjeme danas kada je riječ o regionalnom teatru?
- Teatar u regionu nije više tako daleko od Evrope. Puno ljudi prati, putuje, razmenjuje predstave. Naravno, ekonomska kriza je učinila svoje i pozorište je postalo preskupa i malo važna igračka u krizi. Smanjuje se broj produkcija, ali i važnost pozorišta u medijima. Jedan dio pozorišta se zato jako približio estradi i tako smislio da opstane. Drugi se koprca, ali opstaje.
Priča se i o promjeni sistema - ugovori ili stalna zaposlenja ili nesto između. Ipak, to je samo posljedica stanja u društvu. Ne može model organizovanja pozorišta da bude ispred standarda države. U sređenim državama lako se sredi i pozorište, ali za njim tamo i postoji potreba. Ipak, vjerujem da će pozorište opstati.
Kako komentarišete tendenciju pada kvaliteta pozorišnih produkcija u Srbiji, pa i regionalno?
- Većim dijelom to ima veze sa smanjenjem broja produkcija usljed ekonomske krize. Kad malo proizvodite, mali su i rezultati. Pozorište nije, po svojoj prirodi i veličini pozorišnih sala tržišna umjetnost. Bar ne u siromašnim zemljama. Kad biste svako veče 365 dana u godini napunili do posljednjeg mjesta sve postojeće beogradske pozorišne sale, to bi značilo da je jedna desetina Beograđana bar jednom u toku godine posjetila pozorište. A to ipak nije tako. A i da je tako to nije puno. Znači uticaj pozorišta na društvo je mali. Uostalom, kategorija ljudi koja ima potrebu za pozorištem svakako kuburi sa novcem i, iako su karte još uvek jeftine, to im je najčešće preveliki izdatak.
Što prepoznajete kao mogući novi teatarski pravac i u čemu bi se tendencija promjene mogla najviše ogledati?
- Ne bih voljela da je to jedan pravac. Odlično je kad ima različitosti. Zato ne volim izraze poput "repertoarska politika". Više volim kad se priča o stilu nekog pozorišta. Rediteljsko pozorište je sve izraženije. I u regionu. Sada se o rediteljskom rukopisu govori kao ranije o stilu. Na primjer predstava je "martalerovska" (po Kristofu Martaleru) ili "donelanska" (po Deklanu Donelanu) ili ostermajerovska... Ja opet najvise volim Sajmona Mekbarnija i njegov Komplisite.
Režirali ste dosta savremenih komada. Kakve su vaše rediteljske ambicije u tom pogledu? Da li biste se oprobali možda u nekom drugom žanru?
- Savremnost nije žanr, to je jednostavno milje. Ja volim nove priče i to je moj izbor. Volim i da otkrivam nove pisce. Savremene pisce. Ako bi me nešto zainteresovalo od klasike i ako bih za to imala dobru podjelu, zašto da ne.
Bavite se i pedagoškim radom. Što su vaše glavne smjernice studentima koji u ovom vremenu odlučuju da se bave pozorištem?
- Uprkos svemu, vjerujem da je pozorište uzbudljiva umjetnost jer je jedina u kojoj se više različitih vremena ili epoha, može događati simultano, uživo, ispred vas. To je uvijek zanimljivo.
Ono se mijenja kao i druge umjetnosti, ali opstaje nezavisno od tehnologije. Naravno, i produkciona slika se mijenja. Zato govorim studentima da će biti šta će biti, ali da je najvažnije da za onim sto rade imaju stvarnu, ličnu potrebu, da bi uživali u tome i to radili najbolje što umiju. U suprotnom i pozorište može da bude mučno, dosadno ili besmisleno.
Važno je da prate svijet oko sebe, da budu otvorenog uma i radoznali. Od kukanja i malodušnosti nema vajde. Ni od sujete.
Prednost savremenim komadima
Alisa Stojanović je režirala priličan broj predstava s obzirom da spada u mlađe rediteljke. Njen opus su uglavnom novi i savremeni komadi.
Od poznatijih komada režirala je “Ćelavu pjevačicu” E. Joneska, “Stazu divljači” F.K. Kreca, “Zapali me” L. Vilsona, “Iza kulisa” M. Frejna, “Kabare”, ko-režija sa Sojom Jovanović, “Lagum” S. Velmar-Janković, “Alisa u Zemlji čuda” L. Kerol - V. Đurić, “Pod okriljem zvezda” M. Puiga, “Ovde” M. Frejna, “Master-klas” T. Nelija, “Parovi” G. Markovića, “Bliže” P. Marbera, “Art” i “Tri verzije života” J. Reze, “Paviljoni” M. Marković, “Supermarket” B. Srbljanović, “Sudbina i komentari” R. Petkovića i druge.
Mediji i pravo izbora
Koliko mediji utiču na vaš angažman?
- Na moj angazman ne utiču ili bar više ne utiču. To je zato što to meni više nije važno. Ali vjerovatno utiču na interesovanje za moje predstave. Često je zahtjev ili uslov producenta da morate da govorite za medije da bi se reklamirala predstava.
Zato sam ranije, 90-ih, morala da stavljam u ugovore veoma precizno za koje medije ne govorim, a danas imam stavku o pravu izbora za koje medije mogu da govorim. Možda je nekom to glupo, ali meni je važno. Da ne ispadne sad da imam nešto prepametno da kažem, pa, kao neću. Nemam. Sve što imam da kažem je u mojim predstavama.
A ovo pričam samo zato što bih da pozovem publiku u Gradsko pozorište da gleda i predstavu "Više od terapije" Kristofera Duranga i "Sedam dana" Tene Stivičić. Obje u mojoj režiji.
Bonus video:
