Kodeks Gigas je najveći srednjovjekovni rukopis na svijetu. Poznat je pod nazivom Đavolja Biblija, zbog velike ilustracije koja predstavlja đavola, a koja se nalazi unutar knjige, kao i zbog legende koja ga okružuje - dokument je napisan na latinskom, a dodatno sadrži hebrejski, grčki i slovenski alfabet (ćirilični i glagoljski).
Smatra se da je nastao u ranom 13. vijeku u Benediktinskom manastiru Podlažice u Bohemiji (sadašnja Češka Republika). Rukopis sadrži Bibliju Vulgatu, kao i mnoge istorijske dokumente, sve napisane na latinskom.
Tokom Tridesetogodišnjeg rata 1648, čitavu kolekciju je odnijela švedska vojska, kao dio ratnog plijena i sada se čuva u Nacionalnoj biblioteci Švedske u Stokholmu, premda obično nije izložena.
Kodeks se nalazi u drvenoj kutiji prekrivenoj kožom i ukrasnim metalom. Sa svojih 92 cm dužine, 50 cm širine i 22 cm debljine i težinom od 75 kilograma to je najveći poznati srednjovjekovni rukopis.
Kodeks Gigas je sastavljen od 310 listova pergamenta uglavnom načinjenih od koža 160 magaraca i vjerovatno teladi. Riječ je o najvećem i najzagonetnijem srednjovjekovnom rukopisu.
Prvobitno je sadržao 320 strana, ali su neke od njih vremenom uklonjene. Nije poznato ko ih je uklonio i u koju svrhu ali je vjerovatno da su sadržale monaška pravila Benediktinaca. Rukopis je ispisao samo jedan pisar.
Vjeruje se da je kodeks načinio monah Herman u Benediktinskom manastiru Podlažice, u blizini Hrudima. Manastir je uništen tokom 15. vijeka. Izvještaji u kodeksu završavaju se zaključno 1229. godinom.
Kodeks je kasnije zavještan Cistercitskom manastiru Sedlek, a potom ga je kupio Benediktinski manastir Brevnov. U periodu od 1477. do 1593. godine čuvan je u biblioteci manastira Brumov, dok nije odnijet u Prag 1594. da bi postao dio kolekcije Rudolfa II.
Spasen od plamena
Krajem Tridesetogodišnjeg rata, 1648. godine, cijelu kolekciju odnijela je švedska vojska kao dio ratnog plijena. Od 1649. do 2007. rukopis je čuvan u Švedskoj kraljevskoj biblioteci u Stokholmu. Mjesto njegovog nastanka je predstavljeno maketom u muzeju grada Hrasta.
Kodeks je pretrpio oštećenja 7. maja 1697. kada je veliki požar buknuo u kraljevskom dvorcu u Stokholmu, zahvatajući i kraljevsku biblioteku. Kodeks je spasen od plamena tako što je izbačen kroz prozor prilikom čega su vjerovatno neki listovi odletjeli i dan-danas nedostaju.
Nakon punih 359 godina, Kodeks Gigas je nakratko vraćen u Prag, gdje je izložen u Narodnoj biblioteci Klementinum, u posebnom staklenom trezoru, uz velike mjere obezbjeđenja. Dragocjeni rukopis je prethodno iz Stokholma posuđivan samo radi izložbi u Berlinu i Njujorku.
Otprilike polovinu kodeksa čini cijela latinska Biblija u Vulgata verziji, izuzimajući poglavlja Djela i Otkrovenje, koje pripadaju prije-Vulgata verziji. Sadržaji se nižu sljedećim redom: Postanje – Rut, Isaija-Danijel, Josija-Malahija, Jov, Samuil i kraljevi, Psalmi – Solomonova pjesma, Mudrost Solomonova, Mudrost Isusova, Jezdra, Tovija, Judita, Ester, Makabejci.
Knjiga takođe sadrži Josifove Jevrejske starine i Judejski rat, kao i enciklopediju Etimologije, Isidore od Sevilje, medicinske radove Hipokrata, Teofila, Filareta i Konstantina. Iza prazne strane nastavlja se Novi zavjet sa Matejom, Jovanovim Otkrovenjem i Poslanicama Rimljanima i Jevrejima.
Iza slike đavola nalazi se Bohemijska hronika Kozme od Praga, lista braće u manastiru Podlažice i kalendar sa nekrologom, magijskim formulama i drugim lokalnim izvještajima kojim se kodeks završava. Cio dokument je napisan na latinskom, a dodatno sadrži hebrejski, grčki i slovenski alfabet (ćirilični i glagoljski).
Rukopis sadrži iluminacije u crvenoj, plavoj, žutoj, zelenoj i zlatnoj boji. Početna slova su bogato ukrašena, često i preko cijele stranice. Kodeks ima ujednačen izgled, budući da se način pisanja kroz cio rukopis ne mijenja, ne pokazujući tragove godina, bolesti ili raspoloženja od strane samog pisara. To je možda dovelo do uvjerenja da je knjiga napisana za veoma kratko vrijeme. Ipak, naučnici su skloni da vjeruju u teoriju da je bilo potrebno preko 20 godina da se knjiga kompletira.
Na listu 290, nalazi se slika đavola, oko 50 cm visine. Nekoliko prethodnih stranica je napisano na tamnijem pergamentu, drugačijem od ostatka kodeksa. Razlog ovoj drugačijoj boji je izloženost pergamenta svjetlosti. Odmah naspram đavola nalazi se slika Nebeskog kraljevstva, u kontrastu prema slici đavola.
Kodeks Gigas, najveći srednjovjekovni rukopis na svijetu poznat je i pod nazivom Đavolja Biblija zbog velike ilustracije đavola koja se nalazi unutar knjige, kao i zbog legende koja ga okružuje - dokument je napisan na latinskom, a sadrži i hebrejski, grčki i slovenski alfabet (ćirilični i glagoljski)
Legenda o nastanku rukopisa za jednu noć
Prema legendi zabilježenoj još u srednjem vijeku, autor Kodeksa bio je monah koji je prekršio svoju monašku zakletvu i bio osuđen da bude živ zazidan.
Da bi okajao tešku kaznu, obećao je da će stvoriti knigu za jednu noć, koja će zauvijek proslaviti manastir i obuhvatiti cjelokupno ljudsko znanje.
Blizu ponoći je shvatio da neće moći da ispuni zadatak sam, tako da je uputio posebnu molitvu, ne Bogu, već palom anđelu Luciferu, kako bi mu pomogao da završi knjigu u zamjenu za svoju dušu.
Đavo je završio knjigu, a monah je dodao sliku đavola iz zahvalnosti za pomoć. Prilikom testiranja, procijenjeno je da bi samo za kaligrafski dio, bez ilustracija i ukrašavanja, trebalo pet godina neprekidnog pisanja.
Bonus video:
