Frenk Zapa je hiperproduktivni genije, koji je za sobom ostavio oko šezdesetak albuma.
Sa uvrnutim smislom za humor i oštroumnim muzičkim idejama, on je napuštajući kanoničnost žanrova inventivno proširio granice rock ‘n’ rolla. Kao reakcija na demagogiju pop kulture, sa maštovitim parodijama koje susreću trash-pop sa modernizmom ozbiljne muzike kojoj je zapravo tokom cijele karijere težio, njegovo stvaralaštvo je u suštini sučeljavanje suprotstavljenih vrijednosti u kulturi.
I pored mnogobrojnih remek-djela (kao što su “Hot Rat”, “The Grand Wazoo” i “Over-Nite Sensation”) ipak se prva tri albuma, svojevrsni muzički bermudski trougao: ”Freak Out!” (1966), ”Absolutely Free” (1967) i “We're Only in It for the Money” (1968), uzimaju za njegov najznačajniji doprinos istoriji muzike: kao kataklizmični avangardni revolt, oni su art-rock terapija, nevjerovatno zabavan odgovor na demenciju mejnstrima i kontrakulturni kič.
Konfliktna priroda dvostrukog prvijenca ”Freak Out!” usmjerenna je na satiričnu opservaciju američke subkulture. Kao jedan od prvih konceptualnih albuma (sa sporednom fikcionalnom junakinjom Sjuzi Krimčiz), žanrovski je vrlo eklektičan. Sa produkcijom čuvenog Toma Vilsona (radio sa The Velvet Underground, Niko, Bob Dilanom i Sajmonom i Garfankelom) koji je u toku snimanja koristio halucinogene narkotike, album je postavio standarde pshihodelične produkcije koju su samo godinu dana kasnije ušli u mejnstrim preko autora kao što su The Beatles i Pink Floyd.
Po Zapinim riječima album je nudio pomalo za svakoga, bez obzira na uzrast ili socijalni milje, ali je za ukus šire publike ipak bio previše ironičan (što je posebno za Ameriku koja za razliku od Evrope nema tu tradiciju, bilo isuviše strano). Zbog toga je izdavačka kuća ”MGM”, očekujući od njih nove The Animals, bila nezadovoljna snimanjem koje se zahvaljujući ekscentričnom bendu i producentu na LSD-ju otelo kontroli i proizvelo jedan od najneobičnijih albuma 60-ih.
Ne stavljajući se na stranu ni hipika ni njihovih dekadentnih roditelja, “We're Only in It for the Money” je kritika američkog načina života koji je, brižljivo zalivan LSD-jem i nuklearnim probrama
Kao izvrnuta verzija pop muzike ”Freak Out!” je napad na hipokriziju američkih medija, što će usloviti njegov dalji muzički razvoj u kojem su junaci njegovih pjesama političari, korporacije, televizijski propovjednici, djevojke iz katoličkih škola i ”jevrejske princeze“, preko kojih je pravio šale na račun svih mogućih konfersija, ideologija, rasa. Zajedno sa klovnovskim autfitom i zajedljivim intervjuima, Zapa je sa ”Freak Out!” etabliran kao dvorska luda američke demokratije 60-ih, zbog čega je preko noći stekao kultni status u svojoj zemlji, dok je u Evropi, naročito u Britaniji ostvario značajan uspjeh i uticaj.
Po Zapinim riječima ovaj album je ”na ličnom nivou bio proces u kojem pojedinac odbacuje zastario i ograničavajući standard razmišljanja, oblačenja i socijalnog etiketiranja, kako bi kreativno izrazio svoj odnos prema neposrednom okruženju i socijalnoj strukturi u cjelini”.
Drugi album ”Apsolutely Free” još dalje je pošao u tom istraživanju. Zapa je tvrdio da bez odstupanja od norme progres nije moguć, i upravo na ovom albumu je taj stav u potpunosti došao do izražaja. Prepun naglih, ritmičkih promjena ”Apsolutely Free” je uspio da u konfrotaciji različitih muzičkih tema i žanrova stvori bizarni svijet operetske rock muzike. Podijeljen u cjeline koje podsjećaju na simfonijske stavove, muzička kompleksnost ”Apsolutely Free” je ispunjena brojnim muzičkim referencama od popularne muzike (”Louie Louie” Ričarda Beija) do ozbiljne muzike (”Posvećenje proljeću”, ”Petruška” Igora Stravinskog).
U tom smislu album zvuči kao rock enciklopedija koju je napisao šizofrenik. Njega karakterišu nagle promjene i linearna struktura, koja sadrži izvjesni improvizacijski šarm. Prihvatajući da je apsurdnost jedini oblik realnosti, Zapa i The Mother of Invention i na ovom albumu ludistički (de)komponuju muziku tako da nam stavljaju do znanja da je tragično kada ljudi postanu ozbiljni u vezi bilo čega, naporočito pomodnosti i politike. U tom smislu na albumu je paradigma takvih intencija čuvena sedmominutna drama ”Brown Shoes Don’t Make It” u kojoj se parodira američki predsjednik Lindon Džonson.
Naredni “We're Only in It for the Money” je brutalni cinizam, koji će kasnije The Residents dovesti do ekstrema a Sparks do top lista. Subverzija subkulturnih tokova ovdje je evoluirala u razornu dijalektiku. Pordrugljivim pjesmama koje su se devijantno poigravale sa pop strukturom praveći od njih psihotičnu muziku za crtane filmove, The Mothers of Invention su iskazali mržnju i prezir prema ispraznoj flower-rock eri.
Ne stavljajući se na stranu ni hipika ni njihovih dekadentnih roditelja, “We're Only in It for the Money” je kritika američkog načina života koji je, brižljivo zalivan LSD-jem i nuklearnim probrama, mutirao zemlju u ”nakazno” kemp društvo kasnih 60-ih i ranih 70-ih.
Svi oni, čak i njihovi fanovi koji su maštali da će jednog dana biti rock zvijezde koje će živjeti u losanđeleskim vilama sa velikim bazenima, nisu u muzici bili ni zbog čega drugog nego kako to sam naslov trećeg Zapinog albuma kaže, samo zbog para
Satirično jednak album je susrećući Štokhauzena, Varesa i Stravinskog sa jazzom, doo wopom 50-ih i psihodeličnim folk-popom bio daleko ispred svog vremena: didatkički predstavljajući sve mogućnosti postmodernog unutar rock muzike, Zapa je uspio da napravi heterogeni žanrovski zvuk i postavi temelje eklektičnog pristupa rock formi.
Sa ovim albumom, Zapa je svojevremeno na sebe preuzeo ulogu najprogresivnijeg novog rock autora. Ne zazirući od najbeskompromisnijih eksperimenata i oneobičenja koji su klasičnu rock formu doveli do potpunog iskrivljenja, ovaj album je intelektualno superioran i svirački veoma kompleksan. Kao fuzija zbrke, elektronske kakofonije i melodije, “We're Only in It for the Money” je ekscentičan rukopis autora koji nihilistički pristupa rock strukturi dekonstruišući je do apsurdnosti. Sa uvrnutim smislom za sarkazam on je napad na koncept mase – ultimativni proglas individualizma u rock ‘n’ rollu. Pakosno šaljiv priručnik za semantičko izobličenje pop muzike “We're Only in It for the Money” je bio šamar za muzičku industriju: ironično, završio je na 30. mjestu zvanične top liste!
Frenk Zapa i Captain Beefheart (inače njegov srednjoškolski prijatelj), začetnici su američkog freak-rocka. Mlađi predstavnici ovog “žanra” - The Residents, Sparks i Devo, razvili su ovaj parodijski kulturni siže u jedan od najsubverzivnijih fenomena popularne muzike.
Kao otvoreni “portparol ”nakaza” – imaginativnih autsajdera koji se nisu mogli uklopiti ni u jednu od postojećih grupacija”, Zapa je zajedno sa The Velvet Underground, otvorio novu stranicu rock istorije: njegov uvrnuti proto-punk zvuk reakcija je na bezlični mejnstrim: dok su djeca cvijeća govorila o proširenju svijesti (Zappa je bio poznat kao militantni protivnik psihoaktivnih sredstava), a kontrakultura se uhvatila u koštac sa konzervativnom Amerikom, Zappa je prepoznao i demistifikovao ovu “revoluciju” kao licemjernu: iza suštine krila se muzička industrija i hedonistički stil života njihovih glasnogovornika.
Svi oni, čak i njihovi fanovi koji su maštali da će jednog dana biti rock zvijezde koje će živjeti u losanđeleskim vilama sa velikim bazenima, nisu u muzici bili ni zbog čega drugog nego kako to sam naslov trećeg Zapinog albuma kaže, samo zbog para.
Bonus video:
