(Leksikon filmskih režisera, Aleksandar Bečanović, CID, Podgorica, 2015; 900 strana; 274 reditelja + 1600 filmova)
Ovdje je u tolikoj mjeri očigledno da je za autora skoro svaki navedeni film lično analitičko iskustvo i shodno tome ono zna da bude sagledano kroz sofisticiranu bartovsko-lakanovsku retoriku.
Tako ćemo o Bresonovom filmu Baltazar (1966) pročitati da je "Baltazar magarac, životinja koja se bjesomučno iskorištava i kroz čiju se sudbinu reflektuju manjkavosti i mane ljudi oko njega: on je hermeneutički trop, medijator, istovremeno alegorijski i realistički posrednik preko kojeg Breson pomjera svoj interpretativni vizir."
U tekstove su uvršteni i detalji iz života aktera koji su u određenoj mjeri kontekstualizovani, i tu i tamo su se s pravom izborili za mjesto u raspravi o filmu, a osobito kod onih reditelja što su za Bečanovića jednostavno auteur-i, a kojima je i svakodnevnica sama po sebi: film.
O Godarovoj Neobičnoj bandi (1964) kritičar navodi da je snimljen "nakon što je (glumica i Godarova supruga, Ana) Karina treći put pokušala samoubistvo, kada su njeno lice i figura bili isuviše krhki i ranjivi za dotadašnju režiserovu aporičnu glamurizaciju glumice čija je slika neprestano bila na granici između imaginarnog i realnog." Iako iščupana iz teksta o samo jednom filmu unutar Godarovog opusa, ova rečenica me, najzad, dovodi do tačke gdje se mora pojasniti kakva je klasifikacija Leksikona.
Izdanje broji 274 abecedno poređana reditelja, a s tim i 1600 popisanih filmova; uz svakog reditelja dolazi i mali biografsko-kritički prolog.
Slijedeći sure Sarisovog "uzoritog primjera", The American Cinema: Directors and Directions 1929-1968, Bečanović favorizuje svoju vrstu idiosinkratičkog rangiranja omiljenih auteur-a putem broja njihovih "panteonskih" filmova - reditelji sa 5, 6, 7, 8, 9, 10 i 10+ filmova (izuzev u slučajevima kada auteur nema 5 ostvarenja ili su mu zastupljena sva djela).
Tako su reditelji s najviše zastupljenih filmova kod ovog kritičara, po običaju - Hoks (23) i Hičkok (23). Uz njih su prominentni još i Godar (20), Ozu (16), Roselini (16), Mizoguči (16), Lang (16), Murnau (12), Drajer (14), Kubrik (11), Džon Karpenter (10), Breson (10), Bunjuel (10) i fon Šternberg (10).
Međutim, nije sve cvijeće i proljeće, s obzirom da pisac ne pravi nikakve kompromise sa ustaljenom kritikom.
U slučaju precijenjenih reditelja kao što su Džon Hjuston i Dejvid Lin ("grandioznost nije ništa do - ispraznost"), pisac će nerijetko pogledom iskosa razmotriti njihova najprepoznatljivija ostvarenja.
Puščanu metu na sebi nosi i Čarli Čaplin, čovjek koji je za sve nas doslovno ušao u mašinu. Polanskijev Pijanista proglašen je za "isprazni personalni projekat", dok su Zelene beretke navodno prilično dobar film. Kritičar ni prema Feliniju i De Siki nije široke ruke.
U slučajevima manje poznatih sineasta, kao što su Hoze Ramon Laraz, Robert Flaerti, Abel Gans, Viktor Erise, Luj Fejad, Majkl Snou, Kris Marker, Rene Kler, zatim nekolicine starih sovjetskih majstora poput Barneta i Bauera… a pogotovo dobrog dijela brojne i žanrovski vrlo razgranate japanske škvadre… mogu samo da budem zahvalan na nadasve svedenom času iz te meni bezmalo strane filmske kulture.
Najveće uživanje ipak dopire od Bečanovićeve ne samo enciklopedijske koliko ponajprije istinske emotivne zapletenosti u - evropski horor: Freda, Bava, Deodato, Fulći, Fišer, Frensis, Sasdi, Rivs, Kumel, etc; u treš-film: H. Franko, D. Višman, Ž. Rolin, R. Mejer, E. Vud, etc; i u staru američku školu: Tešlin, Kapra, Vajler, Stivens, Mekendrik, Ulmer, Vidor, Volš, Stardžis, Kurtiz, Mamulijan, Velman, MekKeri, Lubič, etc. Oduševljeni će čitalac čak hronološki moći da prati vlastito neznanje.
Srećom, to tek početak ove unikatne, da ne kažem izvanredno nostalgične, knjige.
Bonus video:
