Kada nešto u koljenu sportiste “pukne” ili samo “klikne” vrlo je moguće da mu se dogodila jedna od najtežih, ako ne i najteža povreda u sportu - kidanje prednjih ukrštenih ligamenata koljena. Zbog čega se nakon ovakvih povreda prekidaju karijere i da li je oporavak dug priča doktor kiropraktike Savo Radunović iz Centra za kiropraktiku i fizioterapiju “Dr Radunović”.
Uloga u stabilizaciji koljena
Prednji ukršteni ligament (ligamentum cruciatum anterius, LCA ili ACL) se nalazi unutar zgloba koljena. Smješten je centralno i proteže se od prednjeg dijela tibialnog platoa (cjevanične kosti) do unutrašnje površine lateralnog femoralnog kondila (butne kosti). Radi se o izuzetno jakom ligamentu koji igra najveću ulogu u stabilizaciji koljena, i zbog toga se povrede prednjih ukrštenih ligamenata smatraju jednim od najtežih u sportu uopšte. Te povrede mogu biti različite, a najčešće se dešavaju: blago istegnuće (distorzija), parcijalna ruptura ili potpuna ruptura.
Uzroci i mehanizmi povrede prednjeg ukrštenog ligamenta
Najveće opterećenje prednjeg ukrštenog ligamenta se dešava kada je koljeno ispravljeno i blago savijeno, a u tom položaju se vrši doskok na istu nogu. Unutrašnja rotacija potkoljenice kada je stopalo fiksirano za podlogu, takođe prouzrokuje veliki stres na prednji ukršteni ligament. Različita istraživanja pokazuju da se povrede prednjeg ukrštenog ligamenta dešavaju 2 do 8 puta češće kod žena nego kod muškaraca, a pretpostavlja se da su razlog tome hormonalni faktori.
Najčešći uzroci
- Padovi (prilikom trčanja, skijanja, voženja bicikla, proklizavanja...)
- Kontaktni sportovi (fudbal, košarka, borilački sportovi...)
- Slaba kondicija i fizička pripremljenost sportiste
- Već postojeća hipermobilnost ili nestabilnost koljena (kongenitalno ili neadekvatno izliječena ranija povreda koljena ili mišića)
- Mišićni disbalans (slabi mišići prednje ili zadnje lože, ili jedni jači od drugih)
- Obuća sa kramponima (pogotovo na vještačkoj travi) fiksira stopalo, pa se većina pokreta pri rotaciji potkoljenice odvija u zglobu koljena.
Simptomi
Povrede ovog ligamenta se najčešće dešavaju tokom sportskih aktivnosti. Kod muškaraca se više dešavaju tokom kontaktnih sportova, dok je kod žena učestaliji pri naglim pokretima. Prilikom povrede prednjeg ukrštenog ligamenta pacijent često kaze da ima osjećaj da mu je nešto puklo u koljenu. Ponekad se osjeti momentalan jak bol, a nekad je taj bol minimalan ili ga čak i nema. Prednji ukršteni ligament je prilično avaskularno fibrozno tkivo koje se snabdijeva krvlju od izuzetno prokrvljene sinovijalne membrane koja ga okružuje, pa su povrede prednjih ukrštenih ligamenata obično praćene krvarenjem unutar zgloba koje se naziva hemartroza. Pored otoka izazvanog krvarenjem i/ili izlivanjem sinovijalne tečnosti, osjećaj nestabilnosti i bola je prisutan kao i slabost i hipotrofija butnog mišića (kvadricepsa), koja nastupa izuzetno brzo od trenutka povrede.
Dijagnoza
Prilikom kliničkog pregleda vršimo seriju ortopedskih testova pomoću kojih ustanovljavamo stepen stabilnosti koljena. Od izuzetne je važnosti da se ispitaju i ostale strukture u koljenu , jer nerijetko, uz povredu prednjeg ukrštenog ligamenta, povređuje se i medijalni meniskus i medijalni kolateralni ligamenti, što čini najtežu povredu koljena, tzv “nesrećni triad”.
U slučaju sumnje na povredu prednjeg ukrštenog ligamenta, snimak magnetne rezonance je najbolja dodatna analiza pomoću koje se bliže određuje stepen povrede.
Liječenje
Stepen povrede i stabilnost koljena pri fizikalnom pregledu određuju tok liječenja. Kod blažih istegnuća i parcijalnih ruptura prednjeg ukrštenog ligamenta, obično se kreće sa imobilizacionim periodom od 4-6 nedjelja i specijalnim programom fizioterapije, koji zavisi od težine povrede, godina pacijenta, pola i snage mišića. Poslije tog perioda se pristupa drugoj vrsti fizioterapije sa rehabilitacijom. Mnogo faktora igra ulogu i kod određivanja liječenja potpune rupture prednjeg ukrštenog ligamenta.
Suprotno mišljenju većine, operativni zahvat nije neophodno obavezan. Na primjer, ukoliko se radi o osobi koja nije profesionalni sportista, nema dodatnih povreda u istom koljenu , ima jaku muskulaturu i koljeno nije previše nestabilno, postoji mogućnost da može da se rehabilituje neinvazivnim metodama.
Zabilježeni su mnogi slučajevi potpunog oporavka pacijenata sa totalnom rupturom prednjeg ukrštenog ligamenta. Kod nekih je dolazilo do “lijepljenja” prekinutog ligamenta za neko drugo mjesto na kost koja je najbliža rupturi, kod drugih, jačanje mišića koji su zaduženi za stabilizaciju koljena, je dalo za rezultat stabilno koljeno.
U većini slučajeva, poslije operativnog zahvata, trajanje rehabilitacije, koja se takođe izvodi po specijalnom programu i zavisi od ishoda operacije, je od 6 mjeseci do godinu dana.
Bonus video:
