Uvođenje instituta sporazuma o priznanju krivice u naš krivično pravni sistem treba da doprinese ubrzanju krivičnog postupka i smanjenju troškova, a da se pri tom, ne ugroze interesi zakonitosti i pravičnosti. To predstavlja i osnovni ratio legis ovog instituta u našem Zakoniku o krivičnom postupku.
I nesporno, efikasnost u postupku je postignuta o čemu govore i nedavno zaključeni sporazumi. Sporna je činjenica da je zakonodavac, davanjem mogućnosti da se sporazum o priznanju krivice zaključi za krivična djela za koja se goni po službenoj dužnosti - osim krivičnih djela terorizma i ratnih zločina, široko postavio njegovu primjenu, te da bi svakako trebalo razmisliti da se sa okrivljenima za krivična djela iz oblasti organizovanog kriminala ne može pregovarati u smislu ovog instituta.
Praksa država koje ovaj istitut poznaju je takva da je njegova primjena u najvećem broju slučajeva ograničena na lakša krivična djela. Treba naglasiti da Britanija, koja je kolijevka anglosaksonskog prava (iz kojeg je preuzet ovaj institut), ne poznaje sporazum o priznanju krivice upravo iz razloga pravičnosti, odnosno iz razloga zaštite ljudskih prava i sloboda. Ovim institutom se, uz odloženo krivično gonjenje i oportunitet iz razloga pravičnosti, osumnjičenom, odnosno okrivljenom, daju određene pogodnosti zbog priznanja krivice. Kada takav sporazum dođe pred sud, vodi se računa, pored ostalog, da je sporazum u skladu sa interesima pravičnosti, a da kazna odgovara svrsi izricanja krivičnih sankcija.
I sada se vraćamo na pitanje s početka: da li je opravdano, tj. da li je pravično dati ovakve pogodnosti okrivljenima koji su zločin vršili na organizovan način zloupotrebom javnih ovlašćenja? Onima, dakle, koji su u ime naroda izabrani, imenovani ili postavljeni da obavljaju javnu funkciju, tj. da budu servis građana, a oni su tu funkciju iskoristili da se lično bogate ili da to drugima omoguće! I dok su oni sve bolje živjeli, pljačkajući građane i državu, građani su živjeli sve gore i gore, nad njima je vršen ekonomski genocid. I to je trajalo decenijama… dugo godina, prema kazivanju glavnog specijalnog tužioca.
Da li se sud brine o zaštiti ljudskih prava i sloboda i da li sud i tužilaštvo zabrinjava činjenica da su upravo oni sa kojima je potpisan sporazum, a ne zakoni koje je predložila opozicija (kao što to tvrde zvaničnici DPS), ekonomski podrivali državu? Pitaju li se što je sa žrtvama, svima nama, kojima su otimali i stavljali u privatne džepove. Da li će izricanjem ovakvih kazni, građani CG dobiti satisfakciju?
Da li će im otuđeni novac biti vraćen? I pitanje svih pitanje - da li je zadovoljen interes pravičnosti? Naravno da nije.
A kako će sama kazna djelovati na osuđena lica u Budvanskoj aferi? U okviru opšte svrhe propisivanja i izricanja krivičnih sankcija, kazne imaju za cilj da spriječe učinioca da čini krivična djela i uticanje na njega da ih ubuduće ne čini (individualna prevencija), da se utiče na druge da ne vrše krivična djela (opšta prevencija), kao i društvena osuda za za krivično djelo, jačanje morala i učvršćivanje obaveze poštovanja zakona (vaspitna funkcija).
Mislim da ovakva kaznena politika ne da ne odgovara svrsi izricanja krivičnih sankcija, nego će upravo dovesti do suprotnih efekata, i biće bojim se, podstrek i za druge da vrše ovako teška krivična djela, jer se njome šalje poruka da se kriminal isplati.
Takođe, u predlogu za sporazumno priznanje krivice nije dozvoljeno da tužilac i okrivljeni sudu predlože kaznu u rasponu „od-do“ ili da sud izrekne strožu, odnosno blažu sankciju od predložene, kao što je to slučaj sa nekim drugim krivično procesnim sistemima koji poznaju ovaj institut. Kod nas kada „istrguju“ tuzilac i okrivljeni, za sud to znači uzmi ili ostavi, ili po onoj narodnoj „kadija te tuži, kadija ti sudi“.
Procesna načela su zanemarena, pa i načelo javnosti. U ovom slučaju će građani ostati uskraćeni za saznanje na koji način je ova organizovana kriminalna grupa tako „sofisticirano“ (opet prema kazivanju Glavnog specijalnog tužioca) vršila krivična djela. To je posebna povoljnost za njih i strukture iz kojih dolaze - a njihova djela ostanu daleko od očiju javnosti, jer treba ponovo ići na izbore.
Postoje razne teorije o tome koji su elementi potrebni da bi se neka kriminalna djelatnost smatrala organizovanim kriminalitetom, ali jedno od najprihvatljivijih tumačenja dao je američki kriminolog Wiliam Chambliss koji je došao do zaključka da kriminalno podzemlje djeluje kao „mreža zločina“. S druge strane, kada je riječ o društvenoj reakciji na polju suzbijanja organizovanog kriminala, države donose brojne zakonske regule u cilju efikasnije borbe protiv ove pošasti. Međutim, kao osnovni problem i prepreka u toj borbi navodi se da organizatori kriminalnih djelatnosti, zbog razvijenog mehanizma korumpiranja nosilaca vlasti, bivaju faktički abolirani od krivičnog gonjenja.
Inkorporiranost organizovanog kriminala u politički sistem čini glavnu prepreku za njegovo suzbijanje, jer djelovi vlasti praktično potpomažu rad kriminalne organizacije ili joj garantuju imunitet. U teoriji kriminologije postoji još jedan interesantan podatak, da državni organi negiraju postojanje domaćegorganizovanog kriminaliteta, govoreći da je organizovani kriminal uvezen. Naravno, ovakve tvrdnje teoretičari odbacuju, a jedan američki kriminolog ukazuje da je organizovani zločin integralni dio socijalnog, političkog i ekonomskog života američke nacije.
Italijanski kriminolog Giovanni Fiandaca ističe da, zbog infiltriranosti organizovanog kriminaliteta u politički sistem i legalnu ekonomiju, društva koja žele da se ovog zla oslobode moraju imati u vidu činjenicu da će to imati posljedice na prirodu socijalnih, političkih, ekonomskih, čak kulturnih odnosa.
Iako su crnogorski državni funkcioneri dugo odbijali da priznaju postojanje domaćeg ali i uvezenog organizovanog kriminaliteta ipak se o tome počelo govoriti. Najviše pod uticajem određenih međunarodnih faktora. A dešavanja u prethodnoj godini konačno otvaraju crnogorsku pandorinu kutiju, pa ćemo možda biti u prilici da osjetimo Fiandacovu tezu o posljedicama infiltriranosti organizavnog kriminala u legalni sistem.
Bonus video:
