Primjer prvi iz života - Poreski obveznik/građanin je primorskoj opštini u roku platio obavezu poreza na imovinu na definisani račun iz dokumenta. Pet godina u budućnosti, odnosno našoj bliskoj prošlosti, a nakon uvođenja javnih izvršitelja u administrativni sistem CG, poreski obveznik se suočio sa umanjenjem sredstava sa svojeg računa kod banke zbog blokade, a na osnovu rješenja jednog od javnih izvršitelja, sa punim iznosom poreske obaveze s početka, uz obračunate kamate primorske opštine. Dodatno, javni izvršitelj je naplatio proviziju.
Poreski obveznik/građanin, kada je dobio informaciju zašto su mu odliveni fondovi sa računa, bio je u “haosu“ da razumije suštinu neefikasnog sistema. Nakon otrežnjenja od šoka da mu se sredstva sa računa skinu bez kontakta sa njim, spoznaja šta se stvarno uradilo sa uplaćenim sredstvima je bila šokantnija. Da bi se popunio račun turističke organizacije predmetne opštine sredstva su po zakulisnom pozadinskom diskrecionom nalogu, a bez potpisa, knjižena u knjige turističke organizacije suprotno dokumentu koji je potvrđivao da je poreski obveznik ispunio svoju obavezu. Naravno, opština je na kraju vratila sva sredstva poreskom obvezniku. Epilog - ako građanin npr. ne može povratiti skinuta sredstva od javnog izvršitelja za onu čuvenu proviziju, primoran je da pokrene sudski postupak, koji će ga koštati značajno više od onoga što je oduzeto sa njegovog računa za ove svrhe.
Primjer drugi iz života - Značajna bankarska institucija kroz “ponjave“ od spiskova klijenata javno objavljenih u dnevnim časopisima, najavljuje prodaju potraživanja povezanoj kompaniji dugovanja po proizvodima kao što su dozvoljeni minus na tekućem računu i kreditnim karticama. Hajde da ovdje ne ulazimo u odsustvo naše katastrofalne opštinske organizacije u vezi upisa novoizgrađenih objekata na pravilne ulice, što je suština jednostavnog kontakta klijenata sa bankom. Prvo, dugovanje ne ispunjava zahtjeve osnovne računovodstvene procedure - da je klijent saglasan sa visinom dugovanja i da su otvorene stavke između banke i klijenta javno i bez osporavanja ranije podijeljene sa klijentima i usaglašene. Drugo, npr. ako je osnovni dug po kartici bio eura 40, posebno za npr. provizije na ponovno štampane a nikad aktivirane kartice, banka nije mogla da obračuna zatezne kamate u sumi koja prelazi osnovni dug, a shodno zakonskoj regulativi obligacionih odnosa u CG. Treće, dugogodišnje obračunavanje zateznih kamata na osnovicu koja se sa pravne strane dodatno može osporiti (tobožnje automatsko zanavljanje ugovora za kartice i dozvoljene minuse primjetno je nekvalitetno u tumačenju i implementaciji, čak i na nivou pravne forme) je svojevrsno karikanje zateznih kamata, suprotno pravilima bankarske prakse. Pitanje je vremena kada će preko povezane kompanije kojoj su prodata potraživanja, a preko izabranih javnih izvršitelja, krenuti naplata nečega što realno ne ispunjava definiciju prepoznatog osnovnog duga, i pripadajućih zakonski obračunatih kamata.
Primjer treći iz života - Funkcija javnih izvršitelja je uvedena da se poboljša naplata potraživanja građana prema javnim preduzećima opština (voda, komunalije i sl). Međutim, fizički su im prebačene kašete sudskih spisa decenijskog ležanja tona papira po vlažnim magacinima. Sudovi u većini nisu utvrdili suštinu osnovnog duga. Postoji i dodatni problem: osnovna dokumenta obračuna (računi za usluge) u značajnoj mjeri su pod znakom pitanja, jer su standardi računovodstvene struke u javnim preduzećima, slično većini naših poreskih inspektora, ostali negdje u 60-im prethodnog stoljeća, što ovu ukupnu priču čini legitimnim predmetom satire. Uz takav input spornog kvaliteta, javni izvršitelji ne slijede slovo i duh svojeg ključnog zakona, koji zahtijeva da se ponašaju pristojno i u skladu sa strukom u radu i komunikaciji s klijentima. Automatika reketaškog pristupa bez ikakvog pravovremenog kontakta sa dužnicima, tada podiže strasti i stiže u javnost u formi one bombe na esnafsku komoru, nezakonitog modela koji sve više postaje CG mehanizam poruke nezadovoljstva, kojom se sistemski niko ne bavi; naravno, uz sve objektivne ograde zbog napornosti uvođenja nove profesije u sistem zemlje, kao i zaslijepljenosti koju im daje moć bezrezervne podrške resorsnog ministarstva zbog potrebnih pohvala iz EK bojanki.
Ima pozitivnih primjera iz života da se nakon kontakta klijenta i njegovog/njenog dokazivanja iz ličnih arhiva da je dugovanje iz namjere javnih izvršitelja već plaćeno, obustavi postupak. Međutim, ovo su za sada rijetki primjeri i vezani su za par profila izvršitelja, koji ipak svoje strukovno poznavanje ograničenja i nedostataka sudskog sistema i poznavanja suštine pouzdanosti iskazanih dugovanja, rješavaju prije svega u kontaktu sa klijentom-ima, a tek onda realizacijom blokada. Ovi pozitivni primjeri su izuzeci.
Osnova svakog posla u sistemu finansijskog povezivanja je transakcija. Transakcija ima svoj iznos, pravni i biznis osnov. Karikanje kamata, nepravilno (nezakonito) knjiženje, odsustvo analize osnovnog dugovanja su segmenti našeg najupornijeg EU limita - nekonzistentne i nekvalitetne implementacije. Ovdje je odgovornost pretplaćenih neefikasnih birokratskih kontrola iz EU nesporna, ali nevažna. Sistemski se performanse rada sa građanima, klijentima, strankama poboljšavaju, ako se posao koji se obavlja da bi se uradio na način koji je dalek od svake vrste agresivnosti, koja služi da sakrije nekompetenciju.
Jeste, zemlja smo u razvoju. Treba da učimo iz grešaka. Implementacija uvođenja funkcije javnih izvršitelja je do sada sprovođena većinom daleko od zakonskih uzusa. Ima napretek grešaka iz kojih se može naučiti puno i napraviti kvalitetni iskorak prema boljem i profesionalnijem. I to je iskustveno bogatstvo za narednu fazu implementacije. Tek onda neće izostati nadoknade za naporan posao naplate u sistemu, koji tekuće plaća dvojaku cijenu sakrivanja pod sistemskim tepihom ko zna čega: cijenu decenijskog političko-partijskog uništavanja javnih preduzeća i njihovih funkcija, pošto su služili lažnim kupovinama socijalnog mira, kao i cijenu ukorijenjene sistemske neodgovornosti, koju onda potpuno očekivano građani traže da i sami primijene u svojem svakodnevnom ponašanju. Kako se god sagleda suština odgovornog posla izvršenja naplate s ciljem jačanja koncepta stabilnosti finansijskog sistema, ipak je zdravije raditi tako da se zna/ poznaje šta se naplaćuje. Većina proslijeđenih dokumenata iz sudova, ali i komercijalnih institucija, su visoko vjerovatno dokumenti koji zahtijevaju oprezan postupak, što znači da ih treba prihvatiti sa zrnom soli u pristupu. Tek tada će blokada računa ostati razuman metod sprovođenja sudskih rješenja i to ako je osnovni dug/bazni dokument-i tačan, analiziran i potvrđen.
Autorka je ekonomska i finansijska analitičarka
Bonus video:
