Da je crnogorski pristup bavljenja politikom fenomen svoje vrste, možemo se uvjeriti gotovo svakodnevno, a veliko svjedočanstvo jeste beskraj bajkovitih priča o evropskim integracijama, kroz jednu sintagmu ili gotovo frazu da Crna Gora „vodi pregovore“ sa Evropskom unijom. Ova loše predstavljena fraza razotkriva više zakulisnih radnji koje postoje u ovom „pregovaračkom procesu“.
Ono što je interesantno jeste da su svi crnogorski društveni subjekti počev od Akademije nauka, Univerziteta, političkih elita, NVO sektora, medija, svi do jednog podlegli mantri da mi „pregovaramo“ sa Evropskom unijom.
Pregovaranje bi u osnovi značilo da se traži kompromis ili saglasje između dva interesa. Kao saglasje dva interesa zatvarala bi se i pregovaračka poglavlja i odavalo priznanje sveukupnoj društvenoj progresiji jedne države.
Dosadašnji dio pristupnog procesa više liči na ispunjavanje domaćih zadataka i imperativa od strane administracije Evropske unije, jer pitanje koje se nameće poslije dosadašnjeg ispunjavanja naših obaveza jeste, koji specifični nacionalni interes, ili koji korpus nacionalnih vrijednosti zastupa Crna Gora da bi sjutra mogla blokirati pregovarački proces, ukoliko bi on bio ugrožen, kao što ga je svojevremeno blokirao i Island.
Da li je to možda neki nacionalni brend koji proizilazi iz činjenice da smo ekološka država Ustavom definisana više od dvadeset godina, ili su neki drugi nacionalni rariteti i specifičnosti ostavljamo prostor za razmišljanje i debatu.
Island je vodio pregovore do poglavlja o „ribarstvu“, kada je ugrožen njihov nacionalni interes, na insistiranje administracije da se smanje postojeće kvote na izlov ribe. To je bio okidač da Island odmah zaustavi pregovore. Poslije ovog iskustva, logično je da se nameće pitanje da li postoji makar jedna oblast u okviru bilo kojeg poglavlja gdje ćemo kao država „podići ručnu“ i reći ovo ne može ovako, ovo ugrožava naš nacionalni interes. Autor ovog teksta ne može da zamisli takvu situaciju ni u naletu najinspirativnije imaginacije. Takođe, postojanje intencija kod drugih država koje imaju namjeru da napušte Evropsku uniju, odnosno da provjere volju građana na referendumu 2016, kao što je slučaj sa Britanijom, govore o zaštiti nacionalnih interesa, prvenstveno u nepripadanju evro-zoni i preispitivanju funkcionalnosti i ekonomičnosti evropske administracije.
Mi se nalazimo u jednoj dosta specifičnoj situacji iz razloga što smo kao svojevrstan fenomen ušli u predpristupni proces. Taj fenomen se oslikava u činjenici da smo država koja njeguje ustavni parlamentarizam više od sto godina, a da nikada nijesmo vlast promijenili na izborima. Kako ne postoji princip smjenjivosti vlasti, tako ne može postojati ni princip demokratičnosti, princip odgovornosti, princip izgradnje institucionalne demokratije, vladavine prava, ljudskih prava i sloboda, medijskih sloboda, princip funkcionalnosti tržišne ekonomije i svega onoga što proističe iz Kopenhaških kriterijuma u domenu političkih i ekonomskih kriterijuma. Zbog toga pregovaranje više liči na izradu domaćih zadataka, gdje učenik dosta sporo uči, dosta griješi, ne pazi, želi da izbjegne obaveze, dosta ga opominju itd, nego na ravnopravno pregovaranje uz zastupanje vlastitih interesa i čuvanje svog državno-pravnog subjektiviteta. Zato činjenica da imamo najdužu tranziciju može biti nepremostiva barijera za pristupanje Briselu.
Istinski pregovarač (država) i aspirant na članstvo, pored pregovaračkog procesa pratio bi sva politička i ekonomska kretanja i gibanja unutar Evropske unije, paralelno sa procesom pregovaranja, i tako prilagođavao pregovaračke pozicije globalnim tendencijama i procesima, pritom štiteći nacionalne interese. To bi značilo pratiti procese atomiziranja evropske geografije od Škotske, Baskije, Katalonije, Južnog Tirola itd, pa do udara i podjela koje pravi evro-zona, do pomjeranja i disbalansa koja uzrokuje status dolara na svjetskim tržištima.
Svakako i činjenica da naredih pet godina neće biti proširenja govori o tome da se strategija širenja porodice evropskih naroda ozbiljno preispituje i da se u narednom periodu može dogoditi dosta značajnih stvari koje bi mogle itekako promijeniti fizionomiju EU. Da ne postoji otvoren problem oko Ukrajine, gdje Unija mora držati, u retoričkom i političkom smislu, proces pridruživanja otvorenim, sigurno bi stavovi oko ispunjavanja predpristupnih zahtjeva bili decidniji, eksplicitniji , možda i oštriji.
Ovako ostajemo u zonama koje postaju pomalo politikantske, za domaću upotrebu, jer postaje aksiomatski jasno da dužina trajanja tranzicije ne može proizvesti kvalitetnog pregovarača sa kičmom, integritetom i stavom.
Bonus video:
