Antagonizam, u svom rudimentarnom obliku, osnovna je odlika političke kulture i odnosa na Balkanu. Oblikovanje političke kulture očigledno je imanentno (nedovoljnom) društvenom razvoju balkanskih naroda, pri čemu način razmišljanja o politici i političko ponašanje, na žalost, potvrđuje da skupovi vrijednosti, uvjerenja i stavova nisu harmonizovani sa evroatlantskim apsiracijama regiona Zapadnog Balkana.
Ove godine se obilježava 100 godina od stvaranja prve albanske države na Balkanu (za koju neki tvrde da je odlukama Londonske konferencije ostala uskraćena za teritorije na kojima žive Albanci). U susret ovom jubileju, veliki broj Albanaca, naročito oni koji žive van granica Republike Albanije, nalazi se pod uticajem starih, ali i novostasalih populista, koji im, pod plaštom ekskluziviteta u odbrani nacionalnih interesa, nude samo jedan (neoriginalni) politički proizvod: folklorni patriotizam! Ovaj proizvod se postavlja na uprljanu tezgu političke pijace, presvučen albanskom nacionalnom zastavom, praćen scenografijom i zvucima muzike koja listom priziva albanske heroje svih epoha, koji su se afirmisali u drugačijim uslovima i za sasvim drugačije vrijednosti.
Bilateralni odnosi Crne Gore i Albanije su u prvih 100 godina prolazili kroz različite faze. Istorijska upućenost jednih na druge, usljed viševjekovnih sličnih geografskih, političkih i društveno–ekonomskih uslova, predstavljaju preduslov za izvanredne odnose dvije susjedne države. Ovi odnosi, svakako, nisu bili lišeni ni onih političkih momenata koji zlonamjernim dušebrižnicima služe kao jedina politička propaganda, u odsustvu pragmatičnih i realnih političkih programa. Kada se, nakon jednog vijeka, istorijski sagledaju neuspješan pokušaj da se Skadar pripoji Crnoj Gori, ili ubistvo istinskog albanskog rodoljuba Isa Boljetinija, u Podgorici, 1916. godine, ili komunistički progon Đeljoš Đok Ljulja (koga su, kakve li ironije, zajednički progonili OZNA i Sigurimi), ipak se ne postavlja pitanje da li će oni negativno uticati na sadržajnu saradnju dvije države. Crna Gora i Albanija danas ostvaruju intenzivne političke kontakte, a saradnja je oslobođena otvorenih i spornih pitanja, osnažena zajedničkim regionalnim, evropskim i evroatlantskim prioritetima.
Politička kultura, sagledana kroz djelovanje političkih partija sa albanskim nacionalnim predznakom u Crnoj Gori, daleko je od funkcije političke socijalizacije Albanaca, tj. integracije pojedinca u politiku radi formiranja sopstvenih političkih stavova i uvjerenja. Parohijalna politička kultura, karakteristična za društvo u kome su političke, ekonomske, religijske i plemenske uloge isprepletane, doprinosi razvoju antagonizma u kome pojedinac, utopljen u kolektivističke i tradicionalne forme, ne doživljava društvo kao cjelinu razuđenih društvenih struktura, nema određen odnos prema političkom životu niti sebe smatra političkim akterom, a sve to zamaskirano prividom demokratije, slobode izbora i mišljenja. U uslovima takvih “sloboda” lako je pretočiti folklorni patriotizam u političko–sportsku disciplinu i predstaviti se ekskluzivnim vlasnikom prava na patriotizam i stvoriti monopol nad tzv. “nacionalnim vrijednostima”. Neprestani pozivi na panalbanstvo, uz urlike “ima nas 10 miliona”, liče na lošu kopiju (veliko)srpskih nacionalista tokom devedesetih (“nas i Rusa 300 miliona), dok ukupna retorika i dometi političkih partija sa nacionalnim predznakom u posljednjih 20 godina, jasno pokazuju nemoć u suočavanju sa realnim, prvenstveno društvenim i ekonomskim problemima Albanaca u Crnoj Gori i dokazuju antagonizam između realnog stanja i političkog djelovanja. Albanci u Crnoj Gori treba da budu svjesni da u ovoj jubilarnoj godini moraju reflektovati kritičan odnos prema opštoj političkoj anarhiji unutar svoje nacionalne zajednice. Jer, Albanci u Crnoj Gori, budući da imaju nesporan i izgrađen nacionalni identitet, ne smiju biti opet zavarani mahanjem nacionalnim zastavama, već moraju imati u vidu da patriotizam dobija sasvim novu dimenziju u procesu evropske integracije i da se u promijenjenim okolnostima u odnosu na 1912. godinu, patriotizam formuliše na drugačijim osnovama, počev od školovanja, borbe protiv nacionalističkog jednoumlja, pa do zaštite životne sredine i razvoja održive ekonomije koji vodi povećanju broja radnih mjesta, uz brižljivo (o)čuvanje nacionalne materijalne i nematerijalne kulturne baštine. Na taj način se patriotizam pretvara u borbu za dostojanstveno predstavljanje i participaciju Albanaca na političkoj, i ne samo političkoj sceni u Crnoj Gori, a ne na ispraznu političku demagogiju političkih partija sa nacionalnim predznakom koja se nudila tokom posljednjih 20 godina, a čiji su predstavnici u međuvremenu uživali u slatkom šerbetu svojih političkih mahinacija, čiji su neposredni korisnici bili članovi njihovih užih porodica. Albanci su već 100 godina slobodni, ali nisu oslobođeni. Neka 2012. godina, godina jubileja nezavisnosti Albanije, bude onaj trenutak koji će motivisati da se slobodi doda još jedna vrijednost, koja će Albanca pretvoriti u gospodina Građanina: sloboda građanskog mišljenja!
AMDG!
Bonus video:
