Glavna turistička sezona ulazi u završnicu. Ako prelistamo dnevnu štampu iz ljetnjeg perioda vidjećemo da su pored neizbježne statistike, glavna turistička tema ove sezone bih dileri privatnog smještaja. Na njih su se žalili i njima se bavili svi: agencije, registrovani izdavaoci smještaja, inspekcije, razne opštinske službe, više ministarstava. U pojedinim opštinama borba inspekcije i dilera bila je „prsa u prsa" i ovi drugi su se kandidovali za beneficirani radni staž. Dileri su nekako spretniji, kadri su svuda stići i na vrijeme uteći. Reklo bi se da imaju valjam razlog, snažniji od onog koji motiviše nadležne službe.
Ako pogledamo strakturu ukupnih smještajnih kapaciteta, koji se procjenjuju na 300.000, vidimo da privatni smještaj čini 87%, gdje najveći udio ima najmanje poželjna kategorija, vikend kuće i stanovi, sa preko 50%, koji uglavnom nisu registrovani za bavljenje turističkom djelatnošću. Ovaj razlog čini se dovoljno alarmantnim da se njime pozabave prije svega kreatori turističke politike u cilju uspostavljanja adekvatne politike prodaje u ovom segmentu smještaja. Njihova podrška je neophodna, jer bez njih granska udruženja i turističke agencije ne mogu biti efikasni.
Zašto je tako, razloga je više: još živimo u strogo centralizovanom sistemu, iako se, gledajući zakonsku regulativu, možda čini drugačije. Zbog ovog su još naše socrealističke navike veoma snažne. Nesigurni smo, neznaveni, čekamo mig odozgo, ne prihvatamo umrežavanje, već kompanije iz iste branše smatramo konkurentima, rijetko partnerima. Ovakvo mentalitetsko razmišljanje ne može nam obezbijediti dobre pozicije na evropskoj turističkoj sceni. Mali i usitnjeni samo možemo biti lak plijen visoko koncentrisanih turističkih monstrodoma koji neprikosnoveno vladaju turističkim tržištem.
Haotično stanje u oblasti nekretnina, gradovi spavaonice, divlja gradnja, neregistrovani smještaj, tromost državnog aparata - dodatno usložavaju situaciju. Nedovoljna informatička znanja i nedostatak skupe tehnološke podrške, takođe.
Nasušna potreba svih izdavaoca ležaja je da uposle kapacitete. U ovom smutnom vremenu, mnogi, najčešće nelegalni, pribjegavaju njima najjednostavnijem rješenju - dilerima. A dilera ne bi bilo, da nema ovih prvih. Nisu oni uzrok, već nužna posljedica. A mi se na njih okomili, punimo novinske stubce, neko iz želje da ipak nešto promijeni, dragi da uvesele narod, jer turistička sezona je.
Dijagnoza je značajna, ali treba imati lijeka. Godinama tapkamo u mjestu, iznalazimo ad hoc rješenja tipa omogućavanje turističkim agencijama da se zvanično bave dilerskim poslom, doduše uniformisani, ali onako s travnjaka ili iz kunete. Ima i predloga da im se omogući rad u privremenim objektima, da se približe svojim klijentima. Prvo rješenje se već pokazalo neefikasno, a i drago bi bilo kratkog daha i samo suvišni trošak za agencije. Na zapadu su odavno agenti napustili main street i sa glavne ulice prešli na periferiju ili spratove oblakodera, jer treba smanjiti troškove, a istovremeno doći do potrošača. To im, ma gdje se nalazili, omogućuju globalni rezervacioni sistemi ili povezivanje sa centralnim rezervacionim sistemima hotela, velikih turoperatora ih avio kompanija. Iako smo od toga daleko, to je pravac u kojem agencije i turistička industrija uopšte treba da usmjere svoje poslovanje. Za to je potrebno prije svega snažno uvjerenje da nov način online poslovanja može funkcionisati i u turističkom sektora, ah i neophodna pomoć nadležnih ministarstava. Već danas, nezvanični podaci turističkih agencija, kao i individualnih vlasnika, govore u prilog elektronskom poslovanju, koje bilježi značajan rast u odnosu na prethodnu godinu. Slična je situacija i u hotelskom smještaju. Splendid je, na primjer 62% individualnih rezervacija realizovao online kanalima.
U Hrvatskoj već od 2000. godine posluje Adriatica net, kao online agencija koja je danas prerasla u korporaciju koja broji 1.300 ljudi, posluje u 26 zemalja svijeta i lider je za zemlje Jugoistočne Evrope. Njene članice su poznate turističke agencije iz ex-Yu, Atlas i Kompas, srpski Jolly tours i mnoge drage. Prodaje i kapacitete iz Crne Gore, hotelske i privatne.
I kod nas je pokrenut projekt integrisanja ponude komplementarnog smještaja od strane Hotelskog edukativnog centra u Miločera i agencije Adria dmc u cilju standardizacije kapaciteta i utvrđivanja cijena i sezona, jer kategorizacija sama po sebi gostu ne daje dovoljno informacija o standardu koji ga očekuje. Iako podržan od strane nadležnih organa, projekat je na čekanju utvrđivanja standarda lokalnih i državnih organa. U tome prođe i ova sezona.
Priča za sebe su ljudi koji jedini prihod ostvaraju kroz nelegalno izdavanje ležaja, više ili manje prisutni u svim primorskim mjestima. Njima ne trebaju dileri, oni su im ljuta konkurencija. To što se njima desio turizam srećna je okolnost koja im omogućava da prežive zimu, a državi možda ventil za olakšanje socijalnih tenzija. Izlazi iz sfere turističkih razmatranja i spada u domen socijalnih tema, kao uostalom i mnoge u današnjoj Crnoj Gori.
Dosadašnji modeli pelcovanja protiv dilera nisu donijeli rezultate, jer virusa je mnogo. Da ne bi došlo do epidemije očigledno je potrebno sezonsko provjetravanje i opšta vakcinacija.
Bonus video:
