Odnosi između Sjedinjenih Država i Pakistana zategnuti od kada su američki specijalci ubili Osamu Bin Ladena u vili blizu glavne pakistanske vojne akademije. Međutim, odmazda oko za oko koja je uslijedila nakon upada, odražava dublje izvore nepovjerenja i uzajamne sumnjičavosti. Najnovija epizoda je usredsređena na navodne aktivnosti moćne vojne obavještajne agencije ISI u SAD. ISI je na meti optužbi da nadzire pakistansku dijasporu i sponzoriše anonimne lobiste koji rade na oblikovanju mišljenja članova Kongresa.
Ovo nije prvi put da su odnosi Pakistana sa SAD na silaznoj putanji. Nakon što su pomogle toj zemlji da izgradi privredu i vojnu snagu, SAD su se 1965. povukle zbog rata sa Indijom koji je Pakistan izazvao slanjem „boraca za slobodu” u Kašmir.
Nakon povlačenja Sovjetskog Saveza iz Avganistana 1989, SAD su izgubile interesovanje za ono što sada zovu AfPak - Avganistan - Pakistan. Amerikanci su počeli da se vraćaju u Pakistan dok pakistanska vlada 1998. nije odlučila da slijedi primjer Indije u testiranju atomske bombe. To je dovelo do uvođenja američkih sankcija i trećeg odlaska Amerikanaca iz Pakistana.
Situacija je ostala nepromijenjena kada je Al Kaida, sa bazom u Avganistanu, izvela napade na Ameriku 11. septembra 2001. Nakon što je dobio upozorenje administracije predsjednika Džordža W. Buša, „ili ste sa nama ili ste protiv nas”, Pakistan generala Perveza Mušarafa je odlučio da stane na stranu SAD. Prekinuo je odnose sa talibanskim režimom u Avganistanu, čije je postavljanje pomogao pet godina ranije, i dozvolio Americi da koristi njegov vazdušni prostor za lansiranje napada na Avganistan.
Duže od decenije, Pakistan i SAD su bili bliski saveznici. Pakistan je dozvolio SAD da koristi njegove vazduhoplovne baze za pokretanje napada bespilotnim letjelicama na talibanske borce u Avganistanu i na sjeverozapadu Pakistana; omogućio da se njegova teritorija koristi kao ruta za snabdijevanje NATO snaga u Avganistanu; i, sa manje entuzijazma nego što su SAD željele, pokrenuo vojne operacije protiv talibana na pakistanskoj strani porozne granice sa Avganistanom.
U zamjenu za tu pomoć, Pakistan je dobio primio doze ekonomske i vojne pomoći. Prema podacima Kongresa SAD, Pakistan je dobio pomoć u iznosu od 20 milijardi dolara između 2001. i 2011. Uz to, Kongres je usvojio nacrt zakona Keri-Lugar, kojim je obećano 7,5 milijardi dolara ekonomske pomoći od 2009. do 2014. SAD su takođe ohrabrile Međunarodni monetarni fond da Pakistanu odobri hitnu finansijsku pomoć u iznosu od 11 milijardi dolara, sa početkom raspodjele krajem 2008.
Ovaj odnos iz koristi je stvorio „moralni rizik” u Pakistanu, jer je velikodušna pomoć SAD oslobodila vladu i vojsku bilo kakvog osjećaja hitnosti vezano za ekonomske reforme: neki strani prijatelj stalno spasava zemlju od vječnog nedostatka gotovine. Do sada, taj prijatelj je bila Amerika, ali bi se SAD mogle povući iz Pakistana četvrti put zbog turbulentnog odnosa dviju države - što je prijetnja koju su već uputili neki uticajni članovi Kongresa SAD.
Može se reći da je dinamika koja je dovela pakistansko-američke odnose na ovaj nivo započeta 1. decembra 2009, kada je predsjednik Barak Obama, objavljujući porast broja američkih vojnika u Avganistanu, takođe nagovijestio namjeru da počne povlačenje američkih vojnika u julu 2011, što je obećanje koje je ponovio prije dva mjeseca. To je podsjetilo Pakistan na činjenicu da će nakon odlaska američkih snaga morati sam da se bori sa pobunom na obje strane njegove granice sa Avganistanom. U tome bi mu bila potrebna pomoć nekih avganistanskih paštunskih plemena sa kojima je razvio snažne odnose tokom rata protiv Sovjetskog Saveza.
Grupa Džalaludin Hakani, kojoj je dozvoljeno da napravi bazu u jednom skrovištu u pakistanskom Sjevernom Vaziristanu, bila je jedan takav saveznik za kojeg je pakistanska vlada vjerovala da može pomoći u unapređenju njegovih interesa u Avganistanu. Međutim, Hakani je takođe bila grupa koja najviše prijeti Amerikancima. SAD su izvršile pritisak na Pakistan da krene protiv njih. Pakistan je odbio i usred tog spora, SAD su poslale američke Foke da nađu Bin Ladena u skrovištu duboko na teritoriji Pakistana. Pakistansku vladu su obavijestile tek po završetku operacije.
Osramoćena pakistanska vojska je izvršila pritisak na vladu da počne da se distancira od SAD. Nakon što je otkriven identitet agenta CIA u Pakistanu (vjerovatno od strane pakistanskih vojnih zvaničnika), Amerika je saopštila da ima pouzdane dokaze o umiješanosti ISI u ubistvo jednog istaknutog pakistanskog novinara.
Ovoga puta, raskid između SAD i Pakistana možda ne bi bilo tako lako popraviti. Pakistan se okrenuo Kini za ekonomsku i vojnu pomoć, očigledno se nadajući manje burnom odnosu od onog sa Amerikom. S jedne strane, Pakistan traži velike investicije od Kine da bi unaprijedio svoju infrastrukturu i istražio veliko mineralno bogatstvo. Sa druge strane, Kinezi su pozvani da izgrade luku Gvadar na obali Balučistana i da je koriste kao bazu za svoju mornaricu koja se brzo širi.
Iako Kina nije odgovorila na te ponude sa puno entuzijazma, Kinezima bi bilo drago da popune strateški vakuum koji će vjerovatno stvoriti ubrzani odlazak Amerike iz AfPaka. Na pomolu je veliko pregrupisavanje snaga u tom regionu a sa njim i nova runda stare azijske Velike igre.
Copyright: Project Syndicate, 2011.
Bonus video:
