U pravu je šubara od gradonačelnika Nikšića, koji se ne krije po Crnoj Gori kao bronzani Pavle Đurišić, već se svako malo pojavi na otvaranju nekog seoskog puta ili čak gradske izložbe. Ovu posljednju, posvećenu “slavnom jubileju”, 100. godišnjici skrnavljenja Njegoševe kapele, šubara je ne samo otvorio, već izgleda i osmislio. Da je mogao i bronzani Pavle Đurišić, junak nepobjedivog karaktera, rado bi došao na otvaranje i stao u prvi red. I taman se fino uklopio, između dvije šubare od mitropolita, odnosno, dva junaka nepobjedivog karaktera.
Kao da čita Balšu svake subote, šubara od gradonačelnika je, kako rekoh, možda i nesvjesno, prilikom otvaranja izložbe saopštio veliku istinu: “Crna Gora je daleko od sebe koliko je daleko od Njegoša”. Parafrazirala je šubara Balšino “Njegoševanje” u kome je upravo objašnjena zloupotreba i neshvatanje Njegoša od strane političara: pjesnika čini zagonetka, tajanstvo, ponekad i nedokučivost, a ovaj njihov Njegoš naporno je nedvosmislen i neupitan, kao da mu je sve jasno. A takvi su - mislim na one koji vjeruju da im je sve jasno - uvijek najopasniji.
I tu se, zaključuje Balša na kraju teksta, ništa nije promijenilo u posljednjih 200 godina. Što najbolje ilustruje slučaj šubare od gradonačelnika. I šubare od mitropolita. Prvi kaže da je “Crna Gora blizu sebi onoliko koliko je blizu Njegošu”, s namjerom da zazvuči duboko misaono, a u stvari prodaje neznavenima obični kič. Jer šubara od gradonačelnika i ovom “najdubljom mišlju” pokazuje da je blizina Njegošu geografska a ne intelektualna i filozofska kategorija. Treba samo da obnovimo kapelu i bićemo blizu Njegošu, makar svi oni koji budu mogli da se popnu na okupirani vrh Lovćena. Po mogućnosti u formi litija ili što bi šubarin šef rekao - baterija. Misleći na Sedmi bataljon za šta mu je, po ličnom priznanju, Vulin svojevremeno uručio sablju.
Dakle, po šubari od gradonačelnika ispada: posadimo Aleksandrovu kapelu opet na Lovćen i eto nam ga Njegoš, nikad bliži. Autom se može do pod sami vrh Lovćena, a onda par stotina stepenica pješaka i tu smo sa velikim pjesnikom. I Crna Gora opet ujedinjenja, kako bi rekla šubara od mitropolita Joanikija.
„Pošto danas proslavljamo ovaj datum, slavni jubilej, mi predosjećamo obnovu kapele na Lovćenu, da se Njegošev amanet ispuni”, zavapio je Joanikije tako da šubari od gradonačelnika nije preostalo ništa drugo do da pusti prigodni dokumentarni film: „Svečana posjeta kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića i kraljice Marije Crnoj Gori i Dalmaciji 1925. godine“.
Čime su organizatori izložbe i viđeni gosti pokazali da je veče i egzibicija u nikšićkim Muzejima i galerijama u stvari posvećena Aleksandru Karađorđeviću, kralju okupatoru. A da je Joanikijev “slavni jubilej” u stvari veličanje najtužnijeg i najtragičnijeg datuma u crnogorskoj istoriji - Podgoričke skupštine i nestanka države. Čime je ujedno detronizovana i kraljevska dinastija Petrović, kojoj je i sam Njegoš pripadao.
U takvom banalizovanom tumačenju Njegoša, dozvoljena su i priviđenja ili halucinacije, što šubaru od mitropolita Joanikija dovodi do “predosjećaja” da će biti obnovljena kapela jer se time ispunjava navodno amanet Njegošev. A u stvari se obnavlja “krov naše otadžbine”, pojašnjava šubara od gradonačelnika! Što je prava istina. Jer novopostavljena kapela, koju Joanikije predosjeća a šubara sanja, bila bi isto ono što i “veliki jubilej” koji su te večeri slavili - simbol pokorene i zgažene Crne Gore. Svedene na popovsku prćiju, klerikalnu džamahiriju, nalik onoj u Iranu, što znači daleko, daleko od Njegoša i njegove luče.
Kada na sve to šubara od mitropolita doda da će "ujedinjenje našeg naroda biti kao obnavljanje kapele na Lovćenu", onda je nesumnjivo da se po svim standardima Evrope, ka kojoj nas na leđima nosi Knežević a protiv koje, teška srca ali ipak, nema ništa ni Mićović - onda je to po evropskim standardima govor mržnje. Jer konkretnom izjavom šubara od mitropolita ismijava i vrijeđa makar 55 odsto građana Crne Gore koji smatraju da je Podgorička skupština bila kvislinški čin, režirana predstava srpskog kralja, kako bi se opravdala faktička okupacija Crne Gore i poništenje njene vjekovne državnosti. Simbolični pečat na taj sramni proces bilo je rušenje Njegoševe i zidanje Aleksandrove kapele. Koji sad šubare od nekih gradonačelnika i mitropolita žele da obnove i da nas, gle čuda, pomire. Čudo je u stvari to što se Vrhovno državno tužilaštvo već nije oglasilo saopštenjem kako će ispitati da li je u “njegoševskim” besjedama u Nikšiću prije neku noć bilo elemenata govora mržnje, koji se goni po službenoj dužnosti?!
Odavno je jasno da je Joanikiju, Metodiju i šubari stalo do Njegoša i “ispunjenja njegove posljednje želje” koliko i do rehabilitacije četničkog pokreta. Jer, njihovo veličanje Pavla Đurišića nema baš nikakve veze sa pričom o karakteru Mihailovićevog pokreta, da li je bio kolaboracionistički ili antifašistički. Za njih je Pavle Đurišić junak nepobjedivog duha, upravo zbog onog najgoreg što je činio - mračne ideologije etnofašizma i etničkog čišćenja. Kao što im je Njegoš veliki, kada ga svedu na Đurišića, i tumače kao pjesnika utemeljenog na istrazi poturica. Zato su, uostalom, brojne baterije JNA i dobrovoljaca iz Crne Gore i Srbije 90-ih činile zločine po Bosni i Hrvatskoj, stilizovani nalik Pavlu Đurišiću (brade, šubare i ocila) i zaogrnuti posterima Njegoša. Otuda bi kapela na Lovćenu, kako priznaje šubara od gradonačelnika, bila krov njihove otadžbine u kojoj su Karadžić i Mladić heroji, Pavle Đurišić junak nepobjedivog karaktera, genocid u Srebrenici nastavak slavne istrage poturica, a nedužni Njegoš, obični pop, poput Filareta, koji sve to opravdava i kadi svojim stihovima. Zato je zaključak lako izvesti: nije poenta u kapeli i ispunjenju Njegoševog amaneta već u namjeri raznih šubara i popova da se, vraćanjem pod krov Karađorđevića i Podgoričke skupštine, Crna Gora uvede u frankeštajnski “srpski svet” a ne u Evropsku uniju. Vrijednosno prije svega.
Ispada, kao često u životu, a znamo kome je poštenje najbliža i najčešća riječ - isto tako je i sa Njegošem - da su oni kojima ne silazi sa usana i koji mu navodno amanet čuvaju, u stvari najdalje od Njegoša. Jer ne shvataju da poenta nije u nadmorskoj visini i geografskoj udaljenosti, već u intelektualnoj i poetičkoj vrijednosti Njegoša. Šubare od gradonačelnika i mitropolita bi da “obnove” kapelu i onda da u talibanskom transu organizuju litije, iz Doboja, Banja Luke, Nevesinja, Svilajnca, Guče, poželjno je da se sve prepješači, sa uokvirenim slikama samog Njegoša, sve dakle ista ikonografija kao kad su išli na Vukovar, Dubrovnik, Sarajevo - samo nema tenkova. Što nam je prije koji mjesec objasnio šubarin lider Andrija, govoreći o kapeli kao “duhovnoj vertikali”. Da opet citiram Balšu - to mu dođe kao regrutovanje Njegoša u Sedmi bataljon! Da od najvećeg pjesnika napravite saučesnika u genocidu u Srebrenici… Uostalom, što Andrija zna o duhovnim vertikalama? Njegoš kao pjesnik zahvata mnogo širi duhovni prostor nego kao hrišćanski sveštenik. Ali, postoji svijest koja mu to ne može oprostiti.
Ista ona svijest, koja je vlada takozvanim Javnim servisom i koja je na Njegošev dan u studio dovela Joanikija, šubaru od mitropolita. Njegoš se prevrtao u grobu. Njegova veličina i njegove visine svedeni su na najmanje važnu i potpuno marginalnu činjenicu iz njegovog života - da je i sam bio sveštenik. Po rođenju i državnom ustrojstvu, a ne po sopstvenom izboru. Još je samo falilo da pored RTCG i šef države, nejaki Jakov, zablista i na Njegošev dan uruči odlikovanja pažnje vrijednim ekolozima. Ali, kakve veze ekologija ima sa Njegošem?! Taman i koliko popovsko zvanje. Ali, upravo zbog tog krivotvorenja Njegoša dešava nam se da predsjednik odlikuje ekologe a ne umjetnike, a Raonić isti jubilej obilježi mantijom u studiju RTCG. A ne priznatim profesorima i pjesnicima, poznavaocima Njegoševe “blizine” i dubine.
U pravu je Balša. Skoro 200 godina ništa se ne mijenja. Političari, bez mantije i oni sa mantijom, banalizuju Njegoša do neba, i tu očito nema pomoći. Zato za kraj prigodno dođe dokumentarni film „Svečana posjeta kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića i kraljice Marije Crnoj Gori i Dalmaciji 1925. godine“.
Živeli.
Bonus video:
