Trinaestojulski ustanak crnogorskog naroda 1941. grandiozni je i najveći događaj u ljudskoj povjesnici nakon francuske buržoaske revolucije. Goloruki crnogorski narod vaskrsava na istorijsku pozornicu nakon što je sa nje sramnim odlukama Podgoričke skupštine 1918. lišen svog državnog subjektiviteta i nacionalnog identiteta, poslije milenijumske egzistencije svoga bića, dignuvši se na masovni narodni ustanak protiv najjače oružane sile u istoriji čovječanstva - Vermahta i sila Osovine.
Uz trinaestojulski ustanak iz 1941, crnogorski narod tokom slavne NOB 1941-1945. izveo je revolucionarno trojstvo: oslobodilačku, nacionalno-državnu i socijalističku revoluciju. Dakle, crnogorski narod, crnogorski partizanski narodno-oslobodilački pokret i komunisti izvode: oslobodilačku revoluciju - borbu protiv fašizma, osvajača, okupatora i domaćih izdajnika nad slobodnim crnogorskim bićem i vaskrsavaju, kao istorijski fenomen, da se iz ničega ne može roditi nešto, ex nihilo nihil - crnogorsku naciju i državu Crnu Goru u zajednici ravnopravnih jugoslovenskih naroda, povrativši tako svoju vjekovnu egzistenciju putem prava na samoopredjeljenje, izvodeći istovremeno socijalističku revoluciju, objavljujući društveno-humanistički preokret izgradnjom novog društva.
Velike tekovine NOB 1941-1945. ne mogu se svesti samo na antifašizam, jer je to pojednostavljena i društveno-istorijski iskrivljena slika spram sveukupnih tekovina revolucionarnog trojstva, ali je antifašizam svakako jedan od odličja i ukrasa u beočugu dragulja na crnogorskom đerdanu slobode. Crnogorska borba za slobodu je supstancijalno-etički i duhovno šira od antifašizma. Novi pojavni oblici fašizma su kolonijalizam, terorizam, ekonomski hegemonizam, neoliberalni kapitalizam (u kome je radnik samo sredstvo za ostvarivanje profita), negacija prava na samoopredjeljenje i samoodređenje, neostvarivanje prava na rad, umiranje zbog gladi i žeđi širom čovječanstva, nemanje sredstava za zdravstvenu zaštitu. Dakle, tekovina NOB-a nije samo sloboda. Nju uživaju i druga bića. Paralelno i jednako sa slobodarskom tradicijom i sjećanjem na junačke podvige i žrtve koje je položio crnogorski narod u veličanstvenoj NOB i socijalističkoj revoluciji, jer su tekovine izrasle na idejama i temeljima takve borbe: grandiozni i kolosalni društveno-ekonomski i socijalni razvoj u svim oblastima društvenog života - privredi, socijalnoj politici, ekonomskom razviću, turizmu, proizvodnoj djelatnosti, prosvjeti, nauci, kulturi i sportu, a taj grandiozni poduhvat uzvišenog preporoda iznikao je iz formacije samoupravnog socijalističkog društva kao početne vizije Marksove ideje ostvarenja ljudskog društva (11. Marksova teza o Ludvigu Fojerbahu, u kome Marks postojeće istorijske oblike društva: kapitalizam i socijalizam, filozofski konstruiše u najveći stepen umne emanacije organizovane zajednice - ljudsko društvo ili podruštvljeno čovječanstvo) treba njegovati i sjećanje na kolosalni društveni preporod Crne Gore tokom njenog socijalističkog razvića.
Prema zakonima prirodne i društvene dijalektike ništa nije postojano i vječno. Prema Heraklitu, ocu dijalektike: sve teče - sve se mijenja. Panta rei. Ne postoje vječne dogme, ali ljudsko društvo mora stalno da se razvija u više razvojne oblike, jer sve što nestaje s razlogom propada. Samoupravni socijalizam nije propao zbog njegovih ontoloških i eugeničkih razloga 1989. nego je nasilno srušen u velikoj četničkoj kontrarevoluciji.
Zato, SUBNOR i antifašista Crne Gore treba da njeguje ne samo antifašističku - slobodarsku ideju revolucije (za održavanje spomenika revolucije i drugih spomenika revolucije može se obrazovati neka državna agencija kao upravni resor), nego mora istovremeno da njeguje sjećanje na velike društvene, razvojne, proizvodne, ekonomske, političke, samoupravne, naučne, prosvjetne i kulturne tekovine crnogorskog društva, sazidane na ideji udruženog rada autonomnih proizvođača i tekovina samoupravljanja, jer su giganstski vidovi razvoja postignuti upravo zahvaljujući socijalističkoj formaciji koja je stalno trebalo da bude osvježavana novim reformama i društvenim preobražajima, što su zakočile konzervativne i dogmatske strukture komunističkog aparata.
Uvođenje samoupravljanja, radničkih savjeta, novih oblika samouprave, sveukupne društvene centralizacije, prava na besplatno liječenje i školovanje, pravo na rad, pravičnu zaradu i usavršavanje, pravo na stan, najveći mogući vid socijalne sigurnosti, materijalno društveno bogatstvo kroz privrednu infrastrukturu i lični standard, ljudska prava, industrijska i ekonomska demokratija u upravljanju preduzećima i privrednim društvima i svim oblicima organizovanje, opšta kulturna i prosvjetna emanacija, Periklovo doba umjetnosti i kulturnog preporoda - sve bi to trebalo da ima jedno afrimativno istorijsko sjećanje, kako bi postojeće, sadašnje CG društvo, kao novi oblik organizovanja putem državne nezavisnosti, bilo društveno pravednije, humanije, ljudskije, svojinski organizovano na ideji vlasništva kao socijalne funkcije, jer svojina obavezuje, i kako bi se u to novo društvo, kao inspiracija, inkorporirale one vrijednosti socijalističkih tekovina koje u njemu mogu da egzistiraju.
Zbog toga SUBNOR CG ne može da ostane anemičan posmatrač društvene dinamike, nego aktivni sudionik na osnovu svoje istorijske legitimacije i zavjeta velike NOB i socijalističke revolucije, treba da se bori za ciljeve socijalne pravde u svim oblicima društvenog organizovanja: pravo na rad, pravo na stan, sloboda rada, ekonomski razvoj, socijalno-pravični ekonomski preobražaj, socijalno-pravedna svojinska transformacija, ljudska prava u oblasti prosvjete, kulture, školstva, nauke, svih vidova obrazovanja, pravo na sportski amaterizam, i sva ona druga kolektivna i individualna subjektivna prava, uključujući i potrebu za revizijom nekih ustavnih rješenja u oblasti svojinskih i ekonomskih odnosa, te da ova društvena organizacija stalno upozorava društvene i državne faktore na potrebu pravde i pravice i u društvenom poretku i konkretnim socijalnim odnošajima, a sam princip vladavine prava kao završni beočug u lancu organizacije ljudskog društva mora da bude u potpunosti i integralno pravedan i pravičan, kako u fazi svoga stvaranja, tako i u fazi primjene.
Crna Goro ja na tvojem dlanu/vidim budućnost razumom kovanu. (P. Đ.)
Na kraju, predlažem da se u crnogorskoj prijestonici - Cetinju, podigne veličanstveni spomenik vođi revolucije i revolucinarnog trojstva jugoslovenskih naroda - Josipu Brozu Titu, 13. julu - u kome je vaskrsla crnogorska država i njena nacija, nakon što je prethodno brisana sa mape čovječanstva, i 21. maju - danu obnove crnogorske državne nezavisnosti, kao jedinstveno umjetničko spomen obiležje.
P. S. Prilog diskusiji za VI Kongres SUBNOR-a Crne Gore, (22. 04. 2017), uskraćenoj tokom rada plenarnom odlukom zbog velikog broja prijavljenih učesnika
Bonus video:
