Na Cetinju je 12. jula 1991. (vjerski praznik Petrovdan, dan Hristovih učenika i sljedbenika, svetih apostola Petra i Pavla) došlo, ispred Cetinjskog manastira, najprije do verbalnog političko-ideološkog, a potom i fizičkog sukoba, između, dominantno, pristalica LSCG, Saveza reformskih snaga, Crnogorskog federalističkog pokreta, Odbora za obnovu autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve, zagovornika državne samostalnosti Crne Gore i samoniklog crnogorskog nacionalnog identiteta i to uglavnom Cetinjana, ali iz drugih gradova CG (koji su principijelno i hrabro pružili dostojanstveni otpor ideološko-političkom „četničkom pohodu“ na Cetinjski manastir), s jedne strane, i, sa druge strane, velikim dijelom, naoružanih sljedbenika Srpske pravoslavne crkve u CG, njenog mitropolita dr Amfilohija Radovića i zagovornika klero-nacionalističke politike, odnosno, uglavnom sljedbenika Narodne stranke CG, SRS dr Vojislava Šešelja, Srpske narodne obnove Mirka Jovića i drugih ekstreminističkih krugova i pojedinaca, koji su, s konkretnim ciljevima, iz drugih gradova i mjesta došli tog dana na Cetinje.
Prvobitno verbalno prepucavanje ispred Cetinjskog manastira suprotstavljenih nacionalnih i političkih grupa, pretvorilo se, potom, u razmjenu kamenicama, te u ozbiljne i opasne fizičke incidente, te je to izazvano i rezultiralo je masovnim prebijanjem, u porti Cetinjskog manastira, Božine Čavora od strane veće grupe sljedbenika mitropolita Amfilohija i nacionalističkih srpskih političkih stranaka, da bi na kraju došlo i do upotrebe vatrenog oružja od strane pojedinih velikosrpskih ekstremista, koji su pucali i teško ranili nenaoružane Cetinjane, sljedbenike suverene CG: Vladislava-Paja Jabučanina i Veska Jabučanina. (Vidi detaljno o tome: Boško Đukić, „Četnici pod Orlovim kršom“, Liberal, Cetinje, jul-avgust, 1991, br. 16.-17, str. 2. Vidi: Saopštenje Predsjedništva LSCG, tekst pod naslovom „12. jul 1991“, isti broj Liberala, str. 2-3. Vidi više i: Luko Brailo, „No bene pro toto“, Liberal, br. 16-17, jul-avgust 1991, str. 5-6; Predrag Vulikić, „Čast i vlast“ navedeni broj Liberala, str. 7); Krsto Mijanović, „Kad sveci marširaju“, Monitor, Titograd, od 19. jula 1991). Režim SKCG (DPS-a) i mediji u njegovoj službi i pod njegovom kontrolom, u prvom redu dnevni list Pobjeda, kao i republička televizija, povodom petrovdanskih zbivanja na Cetinju 12. jula 1991, pokrenuli su i vodilii dugotrajnu hajku primarno usmjerenu protiv LSCG i njegovog vođstva, a naročito protiv predsjednika Predsjedništva liberala Slavka Perovića, kojemu se prijetilo krivičnim progonom od strane vlasti. LSCG se oglasio povodom događaja ispred Cetinjskog manastira 12. jula 1991, dan kasnije, javnim saopštenjem, u kojemu je isti rekonstruisao nemila zbivanja i objasnio povod, motiv i tok navedenog sukoba.
LSCG je o tome sukobu javno saopštio: “Naelektrisana atmosfera, u kojoj je Cetinje išcekivalo 12. jul 1991, navela je grupu građana da uputi upozorenje ministru unutrašnjih poslova u Vladi CG, koje je publikovano u ‘Borbi’ i ‘Večernjim novostima’ od 11.07.1991. Državna glasila u CG nijesu objavila njihovo upozorenje i pored toga što je dostavljeno medijima istovremeno kad i ministru unutrašnjih poslova. U upozorenju je naglašeno da, u očekivanju dolaska četničkih grupa, ne treba očekivati da će se Cetinje ponašati kao i Bar, te da se od organa javne bezbjednosti očekuje da preduzme sve mjere radi sprječavanja mogućih i očekivanih incidenata.
Na moguće incidente upozorena je i opštinska vlast, a odbornici iz SRSJ za Crnu Goru zahtijevali su i održavanje vanredne sjednice Skupštine opštine 11. jula. ‘Pobjeda’ je 11. jula objavila poziv Narodne stranke za organizovan odlazak na Cetinje. U isto vrijeme LSCG je, u dva navrata, odlučio da - budući da se radi o vjerskom prazniku - neće upućivati slične pozive svome članstvu.
Javnosti je dobro poznato da se incident ispred Cetinjskog manastira dogodio nakon što je V. Batrićević klicao zvijezdi petokraki i SK - Pokretu za Jugoslaviju, isprovociran - kako je sam naveo - pojavom kokardi na Cetinju. Činjenica je, takođe, da su tzv. vjernici, na Batrićevićevo klicanje uzviknuli: ‘Izdaja, izdaja, ‘Ustaše, ustaše’, te uz povike: ‘Svi, svi, svi’ kamenjem napali grupu građana, mada im nijedan građanin nije dao povoda za takav čin. Već u tom trenutku se moglo naslutiti da pripadnici Narodne stranke, predvodeni svojim prvacima, nijesu došli iz vjerskih pobuda, već sa znatno drukčijim ciljevima. Pjevali su i spominjali ‘gvozdeni puk’ Pavla Ðurišića, uzvikivali kako su ‘osvojili Cetinje’, te da su namjerili da repriziraju barske dogadaje od 4. 06.1991, uz povike: ‘Cetinje je palo’. U takvoj situaciji teško da se moglo očekivati bilo što drugo, do da Cetinjani izadu ispred Manastira i sacuvaju obraz i čast.
Politikantskim podmetanjima i napadima, vladajuca stranka želi da u javnosti stvori mišljenje kako je LSCG bio organizator okupljanja Cetinjana i ostalih gradana Crne Gore ispred Cetinjskog manastira, te da je odgovoran za prolivenu krv, a za tu optužbu iskorišćen je dolazak S. Perovića ispred Manastira, zajedno sa grupom građana. Činjenica je, međutim, da LSCG nije mogao, sve i da je htio, ispred Cetinjskog manastira okupljati članove SRSJ za Crnu Goru, borce NOR-a, te građane koji nijesu stranački organizovani. Takođe, činjenica je da S Perović nije došao pred Manastir kao predsjednik Predsjedništva LSCG, već kao građanin i narodni poslanik.
Inače, odmah po dolasku S. Perović je savjetovao okupljenim građanima da ne pokušavaju ulaziti u Manastir radi skidanja dvije okačene zastave SPC, koje su na njih djelovale iritirajuće. Apelovao je da ne uzvraćaju na provokacije, već da pjevaju crnogorske patriotske pjesme. Na pjevanje takvih pjesama tzv. vjernici odgovorili su povicima: ‘Ustaše, ustaše’, te ponovnim napadom kršima, koji su, očigledno, bili unaprijed donešeni i nalazili se u posjedu tzv. vjernika. Nakon toga došlo je do medusobnog obračuna suprotstavljenih snaga, a tom prilikom su tzv. vjernici pucali iz vatrenog oružja u goloruki narod. Imamo, čak, pouzdano svjedočanstvo da je u goloruku masu pucao čovjek skriven iza zidina Manastira. Nakon bjekstva tzv. vjernika i njihove izolacije od strane pripadnika MUP-a na putu prema Orlovom kršu, ispred Manastira je ostala grupa Cetinjana koja je pjevala crnogorske pjesme, igrala crnogorsko kolo, uz zahtjev da se sa Manastira skinu dvije zastave SPC.
U popodnevnim časovima S. Peroviću se obratila grupa građana, skrećući mu pažnju da ispred Manastira može doći do ponovnog sukoba i ponovnog krvoprolića. Došavši na manastirski plato, Perović je obaviješten da je Manastir prepun naoružanih lica, a da se predsjednik SO Cetinje, predsjednik IO Cetinje, te predsjednik opštinskog odbora SRSJ za Crnu Goru nalaze na pregovorima kod mitropolita, povodom zahtjeva građana da se sa Manastira skinu dvije zastave SPC. Nedugo potom, ova delegacija je izašla iz Manastira i obavijestila prisutne da mitropolit odbija da skine zastave, što je atmosferu još više naelektrisalo, uz nedvosmislen zahtjev gradana da žele po svaku cijenu da udu u Manastir i sami skinu zastave SPC.
Uočivši odlučnost i riješenost prisutnih da sami skidaju zastave SPC sa Manastira i tamo istaknu crnogorske zastave, a kako prijethodno predstavnici lokalnih vlasti nijesu uspjeli da na njih djeluju smirujuće, Perović se obratio prisutnima apelujući da odustanu od svojih namjera i da se raziđu. Znajući da se u Manastiru nalaze naoružani pojedinci, u nastojanju da po svaku cijenu spriječi novu pogibiju cetinjskih mladića, koji su bili riješeni da ne odustaju od ulaska u Manastir, Slavko Perović je rekao da će se pristupiti formiranju dobrovoljačkih odreda, zamolivši prisutne da se razidu, što su oni potom i učinili. Sve navedeno MUP Crne Gore i Predsjedništvo SR CG mogli su da provjere uvidom u snimke sa policijskih kaseta”. (“LSCG povodom petrovdanskih dogadaja na Cetinju - Nijesmo izazvali sukob, nego smo ga sprječavali”, Saopštenje od 13. jula 1991, Zvanični sajt LSCG, Istorijat).
Potom je ta stranka više puta analizirala i javno komentarisala navedeni događaj, njegovu suštinu, smisao i implikacije. LSCG je avgusta 1991. obznanio Proglas građanima CG, koji je predstavljao programsku, političku doktrinu i operativnu djelatnost te stranke u pogledu raspada SFRJ i stav o potrebi vaspostave samostalne Crne Gore, energično osuđujući vlast u CG, njenog mentora Slobodana Miloševića i velikosrpsku politiku, te, između ostalog, tvrdi: “Vrhunac te politike je bestidno i nasilničko isticanje velikosrpskih znamenja na Cetinjskom manastiru koji je simbol viševjekovne crnogorske državnosti i slobode, a pred kojim su bradati poklisari prolili krv samosvjesnih i prkosnih crnogorskih momaka”. (LSCG, „Proglas - Građani Crne Gore“, Liberal, Cetinje, jul-avgust, 1991, br. 16.-17, str. 4). LSCG se oglasio i povodom zvanične posjete carigradskog (vaseljenskog) patrijarha Vartolomeja SPC i njenom patrijarhu Pavlu u prvoj polovini avgusta 1994. Patrijarh Vartolomej je u okviru te posjete primljen od strane vrha SRJ (predsjednika Zorana Lilića), te predsjednika Republike Srbije S. Miloševića. Patrijarh Vartolomej boravio je u Crnoj Gori 9. i 10. avgusta 1994. Susreo se na najvišem nivou i sa predstavnicima republičke vlasti CG. Zvanično je na podgoričkom aerodromu patrijarha Vartolomeja u ime Vlade Crne Gore dočekao njen potpredsjednik mr Zoran Žižić. Nakon sastanka sa patrijarhom, predsjednik CG i lider vlaajućeg DPS-a mr Momir Bulatović, izjavio je pored ostalog, da očekuje da će Vartolomejeva posjeta „doprinijeti jačanju uloge SPC u Crnoj Gori“. (Nataša Novović, „Zvonik za ime zvonik za prezime - Carigradski patrijarh u CG“, Monitor, Podgorica, br. 147, od 13. avgusta 1993, str. 7).
Patrijarh Vartolomej primljen je na Cetinju od strane mitropolita crnogorsko-primorskog SPC dr Amfilohija Radovića. Na Cetinju, ispred Cetinjskog manastira, veća grupa građana, pristalica obnove Crnogorske pravoslavne crkve, želelja je da se susretne sa patrijarhom Vartolomejem i da mu uruči nekoliko službenih dokumenata o istorijskoj autokefalnosti CPC, ali to se nije dogodilo. Istovremeno ispred Cetinjskog manastira iskazan je protest protiv ideologije i politike SPC u Crnoj Gori i djelovanja njenog mitropolita Amfilohija na tom protestu, koji je protekao bez narušavanja reda i mira, bilo je nekoliko stotina sljedbenika Odbora za vraćanje autokefalne Crnogorske crkve (Vidi više o tome: K. M, “Autokefalni doček vaseljenskog patrijarha”, Monitor, Podgorica, br. 147, od 13. avgusta 1993, str. 7).
Povodom posjete carigradskog patrijarha Vartolomeja, LSCG je javno saopštio da izražava „zadovoljstvo što je Crnu Goru posjetila njegova svetost partrijah vaseljenski i carigradski Vartolomej“ ali i „veliku tugu što patrijarha nijesu dočekali i ugostili predstavnici slobodne, samostalne CPC, već predstavnici uzurpatorske SPC koja protivno Hristu, pravoslavlju i crnogorskom narodu djeluje u CG“. (Nataša Novović, ibidem, str. 7).
Bonus video:
