Pjesnik i disident Aleksandar Galič je 1960-ih pisao o prećutnom saučesništvu sovjetskih aparatčika u zločinima Josifa Staljina, posebno u Velikoj čistki u kojoj su milioni ljudi bili zatvoreni i umrli u Gulagu. “Oni ćutljivi su postali šefovi, zato što je ćutanje zlato”, pisao je Galič. “Ćuti i dospjećeš na vrh”.
Nisam mogla ni da zamisim da se te riječi mogu odnositi na Sjedinjene Američke Države. Ali predsjednik Donald Tramp promijenio je svima predstave o mogućem.
Iako se Trampovo rukovođenje bliži kraju, vodeći članovi Republikanske partije uglavnom nastavljaju da ćute. I nije riječ samo o vođi većine u Senatu, Miču Mekonelu, i njegovom kolegi senatoru Lindziju Grejemu, već i o bivšem predsjedniku Džordžu Bušu mlađem, o Džejmsu Bejkeru i Diku Čejniju. Njihova lojalnost “republikanskim vrijednostima”, ustanovljenim u vrijeme Ronalda Regana (niski porezi, labava regulacija i društveni konzervativizam) učinila ih je saučesnicima Trampovog djelovanja koje nanosi štetu Americi i svijetu.
Tokom posljednjih decenija te republikanske vrijednosti nisu donosile ekonomsku korist običnim Amerikancima. Osim toga, pod rukovodstvom Buša SAD su stale na čelo upada u Irak 2003. godine i to je dovelo do ozbiljnog pada međunarodnih pozicija Amerike: nacionalističke vlade u Rusiji, Turskoj, Mađarskoj i drugim zemljama sve češće postavljaju pitanje moralnosti globalnog liderstva SAD.
Uz Trampa - čovjeka koji nema nikakvog moralnog kompasa - politički prioriteti republikanaca ostaju isti, ali su oni pri tom sasvim prestali da liče na “vrijednosti”. Tramp izdaje saveznike, negira umiješanost Rusije u američke predsjedničke izbore iz 2016, simpatiše neonaciste i pristalice ideje o nadmoćnosti bijele rase i, na kraju, nije sposoban da odvoji svoje državničke obaveze od sopstvenog biznisa. Sve to je moralo da natjera bilo kog republikanca da odbije da radi u njegovoj administraciji ili da je brani. Međutim, čak i oni zvaničnici koje Tramp očito brine, u konačnom doprinose tome da njegov način postane normalan.
U septembru 2018. jedan od Anonimusa (pretpostavlja se da je riječ o jednom od visokopostavljenih službenika Trampove administracije) objavio je u Njujork tajmsu u rubrici “Mišljenja” članak u kome je napisao: “Ja sam učesnik Otpora”. To je izgledalo kao pokušaj da se ublaži naša zabrinutost vezana za ćutnju repblikanaca. “Dajte da pojasnim”, pisao je Anonimus, “mi ne pripadamo poznatom ‘otporu’ lijevih snaga.
Mi ovoj administraciji želimo uspjeh i smatramo da su mnoge od njenih odluka već učinile Ameriku bezbjednijom i naprednijom”. Međutim, ova izjava o napretku je veoma sporna, a za katastrofanu spoljnu Trampovu politiku - čak katastrofalniju nego u vrijeme Dž. Buša mlađeg - Amerika već plaća tako što gubi povjerenje i poštovanje u svijetu.
Mnogi su se nadali da će protivljene ispoljiti i nekoliko bivših vojnih rukovodilaca, koji rade u Trampovoj administraciji, recimo bivši savjetnici za nacionalnu bezbjednost SAD Majkl Flin i Herbert Mekmaster, bivši ministar odbrane Džejms Matis, a takođe i Džon Keli, koji je bio na čelu Ministarstva za unutrašnju bezbjednost prije nego što je postao šef kabineta Bijele kuće.
Flin je obavljao svoje dužnosti svega nekoliko sedmica i sada je osuđeni kriminalac, ali trojicu ostalih mnogi su smatrali “odraslima u sobi” koji su u stanju da uravnoteže Trampa i njegove haotične instinkte iz šou biznisa. Oni su sebe ubijedili da, umjesto da pokušavaju da uklone Trumpa sa funkcije, mogu da ga kontrolišu i na taj način ojačaju svoju vlast. Kad bi podržali američki sistem kontrole i ravnoteže, oni bi bili spasitelji koji su nas sve vratili u normalu.
U početku je Tramp te bivše vojnike zvao “moji generali”, a onda ih je sve otpustio posvađavši se svima redom. Na kraju se njihovo saučesništvo u Trampovoj katastrofi ne razlikuje mnogo od ćutanja komunista koje je osuđivao Galič i zbog kojeg je stanovništvo SSSR-a stradalo. Osim toga, ti ljudi - uglavnom penzionisani generali i general-pukovnici - nisu morali da služe iz straha, kao što je to bilo sa bivšim sovjetskim liderom Nikitom Hruščovim i drugim zvaničnicima u Staljinovo vrijeme. Danas, najzad, neki od “učesnika otpora” počinju da govore. Anonimus (možda je to baš jedan od ovih generala) je napisao knjigu “Upozorenje” koja će izaći tokom ovog mjeseca. Uoči objavljivanja knjige izdavač je reklamira kao “bombu”, “šokantnu” priču “iz prve ruke o predsjedniku Trampu i njegovim djelima”.
Mekmaster takođe piše knjigu (treba da izađe 2020. godine) o “najozbiljnijim geopolitičkim izazovima” našeg vremena i, po svemu sudeći, i u njoj će figurirati Tramp. Najnoviji član republikanskog otpora postao je Džon Bolton, treći po redu Trampov savjetnik za nacionalnu bezbjednost. On je administraciju napustio u septembru i priča se da takođe radi na knjizi punoj priznanja. A već su se pojavili ljudi koji hvale Boltona što je izrazio zabrinutost zbog metoda vođenja američke politike prema Ukrajini. Čak kruže glasine da upravo Bolton - ili njegov proteže - može biti onaj anomimni dojavljivač koji je usmjerio opštu pažnju na telefonski poziv od 25. jula, kada je predsjednik Tramp tražio od predsjednika Ukrajine Volodimira Zelenskog da sprovede istragu o Džou Bajdenu, jednom od potencijalnih kandidata za predsjedničke izbore 2020. Ipak, isti taj Bolton je, kao savjetnik Stejt departmenta, 2003. godine dokazivao kako je upad u Irak neophodan. Neko može reći - bolje ikad nego nikad. Ali novi talas “otpora” nije samo zakasnio. Ćutljivi “otporaši” hoće da im povjerujemo da su im navodno na prvom mjestu interesi zemlje, a u realnosti Trampovo predsjednikovanje samo još više dijeli i SAD i čitav svijet.
U članku iz 2018. Anonimus žali što je Amerika “nisko pala (s Trampom) i dozvolila da naš glas više ne bude civilizovan”. Sada, kada ljudi slični Boltonu namjeravaju da postanu heroji, politički diskurs SAD će, izgleda, ostati i bez zdravog smisla.
Hruščov, glavni lik iz Galičevih stihova, osudio je Staljina 1956. godine, iako je ranije, tokom decenija, bio lojalan tom diktatoru. Priznao je svoja zlodjela rekavši da su mu ruke “krvave do laktova”.
Neka ovo bude test. Prije nego što požurimo da podržimo Boltona, Mekmastera i ostale zbog toga što su sada protiv Trampa, dajte da prvo pogledamo imaju li hrabrosti da sebe okrive za prethodno saučesništvo.
Autorka je profesorica međunarodnih poslova u The New School Copyright: Project Syndicate, 2019.
Bonus video:
