Priča o književnoj fantastici, ne samo u Crnoj Gori nego i u regionu, nezamisliva je bez Nikšićanke Marijane Terić, prvog doktora iz oblasti fantastike u Crnoj Gori. Zbog toga i ne čudi što je nakon tri monografije odlučila da čitaocima podari još jedno djelo “Fantastica Montenegrina”, knjigu koja predstavlja izbor crnogorskih fantastičnih priča druge polovine 20. vijeka.
Knjiga, koja je prvi izbor priča ove vrste u Crnoj Gori, nedavno je izašla iz štampe i u njoj je zastupljeno 19 priča od 13 autora koji su rođeni u Crnoj Gori, stvaraju u okvirima crnogorske književnosti, ali i onih koji su, pored nacionalne pripadnosti drugoj literaturi, na izvjestan način vezani za crnogorsko književno-kulturno tlo.
Kako je autorka navela u uvodnoj riječi, odabrala je pisce čija djela predstavljaju inovativnu formu u odnosu na tradicionalne modele stvaranja, “prepoznatljive stvaraoce koji su djelovali u jugoslovenskim književnostima, a njihovi tekstovi fantastične literature imaju za cilj da ukažu na međusobne recepcijske uticaje i tipološke podudarnosti”. Sva djela obuhvaćena izborom pripadaju stvaralaštvu iz druge polovine 20. vijeka, osim fragmenta iz romana Lazara Komarčića “Jedna ugašena zvezda”, publikovanog 1902. godine.
Razlog je, kako je Terić istakla, jednostavan - “riječ je o prvom autentičnom naučnofantastičnom romanu, koji djeluje žanrovski superiorno u svjetskim razmjerama svoga vremena, zbog čega se može porediti s najboljim ostvarenjima britanskih pisaca naučne fantastike Herberta Džordža Velsa ili Artura Klarka.”
”Autori koji predstavljaju relevantan uzorak knjige ‘Fantastica Montenegrina’ jesu oni čije fantastično usmjerenje pripada noveli, pripovijeci ili romanesknoj strukturi, a koji podrazumijevaju otklon od tradicionalne forme djela i pokreću inovativne modele, proizvode nova značenja, ilustruju brojne oblikovne i smisaone novine, ukidaju granice između realnog i fantastičnog, donose nova kompoziciona rješenja, a time i nove mogućnosti čitanja teksta”, zapisala je autorka koja je prilikom odabira priča vodila računa o njihovom hronološkom nastanku.
Svaki tekst prate odrednice poput izvoda iz zbirke priča ili određenog romana, godine publikovanja tih djela, kao i biografski podaci o piscima koji čine knjigu.
”Izbor crnogorske fantastične priče u drugoj polovini 20. stoljeća neophodan je prilog u predstavljanju ukupne crnogorske književnosti, tim prije što ga priređuje jedina kompetentna osoba na području Zapadnog Balkana dr Marijana Terić. Riječ je o istinskoj posvećenici. Naime, unazad nekoliko godina ona istražuje fantastičnu književnost južnoslavenskih naroda o čemu svjedoče tri naučne knjige. Budući da su odavno priređene nekolike antologije hrvatske, srpske, bosanskohercegovačke fantastične priče, bilo je neophodno uključiti i crnogorske književnike u balkansku fantastičnu kompoziciju”, zapisao je jedan od recenzenata knjige, književnik Adnadin Jašarević, rodonačelnik epske fantastike u Bosni i Hercegovini.
Prema njegovim riječima, knjiga nije samo od velikog naučnog značaja na evropskom nivou, “nego je po svojoj prirodi patriotska, što će crnogorska zajednica”, nada se, nekada prepoznati.
Prof. dr Vlada Urošević, ugledni makedonski književnik, koji je takođe recenzent knjige, zapisao je da je Marijana Terić, “osvjedočeni poznavalac oblasti književne fantastike”, pri sastavljanju izbora crnogorskih fantastičnih priča “pokazala jedan veoma siguran kriterijum, primjenjujući svoja široka znanja iz teoretske oblasti na konkretna književna djela”.
”Izvanredan stručnjak na polju teorije u ovom domenu, ona je, istovremeno, veoma upućena u stvaralačku praksu pisaca iz širokog areala južnoslovenskih književnosti, koji su u svom opusu pokazivali interes za ovaj tematski žanr... Kao rezultat široke kulture sastavljača izbora i njene izvanredne upućenosti u relevantnu temu, dobili smo jednu zanimljivu knjigu - zanimljivu za stručnjake koje interesuje ova oblast književne nauke, ali i za ‘obične čitaoce’ koji će na njenim stranicama naći jednu uzbudljivu lektiru”, zapisao je Urošević.
Marijana Terić je, pored knjige “Fantastica Montenegrina”, objavila i monografije “Unutrašnja strana vremena”, “Književne opservacije” i “Putevima beskraja - recepcija jugoslovenske fantastičke proze”. Objavljuje radove za više stručnih i naučnih časopisa za književnost, član je redakcije časopisa poljske zajednice u Crnoj Gori pod nazivom “Glos”, učesnik je brojnih naučnih skupova i konferencija u zemlji i inostranstvu.
Bonus video:
