Mnogi književni kritičari i pisci vjeruju da je roman "Jadi mladog Vertera" (u prevodu čudesnog Stanislava Vinavera) Johana Volfganga Getea, uvijek aktuelna knjiga, iako je prvi put objavljena prije dva i po vijeka. Ta neprestana aktuelnost ovog romana podstakla je i beogradsku izdavačku kuću Laguna da objavi ovo djelo, iako je i ranije bilo objavljivano mnogo puta. A zbog čega je njegova čitanost i dan danas tako velika, lako može shvatiti svako ko sa malo više pažnje bude čitao ovo djelo. Poput svih bestselera i ovaj roman govori o običnim ljudima, o njihovim (običnim) životima, svakodnevnim događanjima i iskonskim osjećanjima čovjeka koja vrlo često, lako, a katkad i iznenada zagospodare ljudskim čulima i najdubljim emocijama, okupiraju dušu, pogotovo nejako srce.
"Jadi mladog Vertera" je zapravo jedna sjajno ispričana priča o neuzvraćenoj ljubavi mladog čovjeka, o njegovom neuspješnom pokušaju bijega od samoga sebe, od vlastitog okruženja, od osjećanja zlosutne i potpune izgubljenosti. Izgubljenosti i u vremenu i prostoru. To su inače često bile teme kojima su se odvajkada bavili mnogi umjetnici, to su teme kojima nijesu odolijevali ne samo veliki mislioci već ni obični, neuki ljudi. Kada je riječ o ovome književnom djelu treba napomenuti i to da je ova knjiga zabranjivana u mnogim zemljama Evrope, da je katkad pisana vrlo nekorektna i negativnaq kritika o njoj, ali uprkos svemu tome, roman je opstajao, postajao sve jači, interesantniji, čitaniji i traženiji da bi konačno postao veliki evropski (i ne samo evropski) bestseler. O ovome romanu kao takvom brzo se širio glas, brzo se pročuo kao djelo koje se traži i čita cijelom evropskom književnom scenom. Zahvaljujući tome i njegov autor je postao čuven i popularan pisac. U najkraćem - ova knjiga je bila jedna od najčitanijih i najdiskutovanijih u svom vremenu.
Upravo zabranjivanje ovog djela i osporavanje njegovog književnog kvaliteta više je doprinijelo njegovoj popularnosti, odnosno njegovoj traženosti, nego što mu je naškodilo. A zašto je zabranjivano? Najkraće rečeno, zbog ograničenog književnog znanja i opšteg društvenog obrazovanja pojedinih državnih moćnika. Zato što su u sudbini Vertera mnogi mladi ljudi širom Evrope prepoznavali sebe, što su nerijetko oponašali Verterov govor, njegovo ponašanje, pa čak i njegov način oblačenja...
Gete je imao samo 24 godine kada je napisao ovaj roman i sasvim opravdano se kaže da je knjiga "Jadi mladog Vertera" velikim dijelom autobiografsko djelo. Takva razmišljanja nijesu bazirana samo na tome što je glavni lik romana Verter po svom osjetljivom i strastvenom temperamentu odraz jedne epohe, jedne generacije, već su bazirana i na nekim Geteovim ličnim doživljajima. Bespomoćno kukanje i zapomaganje mladog Vertera nad svojom tužnom sudbinom, kao i njegovo skoro istovremeno prihvatanje nametnute situacije, daje jaku lirsku sliku, jaku snagu ovom romanu, a autor ga je učinio još interesantnijim i jačim svojim izuzetnim stilom pisanja gdje tu njegovu snagu s vremena na vrijeme uzdiže vrlo visoko, takoreći nepojmljivo visoko, da bi je, povremeno, vidno spuštao na znatno niže nivoe, na nivoe skoro nesvojstvene mladalačkoj ljubavi i ljudskoj duši.
Zato se pouzdano može reći da je osnovna tema ovog romana mladost i genijalnost. Mladost Vertera kao glavnog lika (njegove mladalačke zgode i nezgode), ali i mladost i genijalnost njegovog autora Getea koji je taj lik stvorio.
Protagonista ovog djela, Verter predstavljen je kao lutajući umjetnik, koji se beznadežno zaljubljuje u mladu ženu Lotu iako zna da je Lota pred udajom, da je vjerena za Alberta, starijeg ali dosta imućnog čoveka. Da, Verter je otpočetka sve to dobro znao. Znao je i to da se u tim okolnostima treba držati po strani, ako ni zbog čega drugog a ono makar zbog svog zdravog razuma. Međutim, događaji su se odvijali u drugom pravcu. Naime, Verter je svakodnevno i sve intenzivnije produbljivao prijateljstvi i sa Albertom i sa Lotom bez obzira na to što je time sve više produbljivao, pojačavao i bol u vlastitoj duši kojem se sve manje uspijevao da suprostavlja. To je na kraju dovelo do samoubistva Vertera.
Pretežno se svi proučavaoci ovog književnog djela slažu u tome da je roman "Jadi mladoga Vertera" znatnim dijelom autobiografski jer u sebi sadrži aspekte Geteove zaljubljenosti u mladu ženu po imenu Šarlotu Buf, koja je odbila njegovu ljubav i udala se za bogatog diplomatu.
Ovaj roman je epistolaran, jer je pisan u formi pisama. Postigao je i veliki finansijski uspjeh. Uprkos brojnim dostignućima iz oblasti umjetnosti i naučnih disciplina, Gete najviše ostaje prepoznat i upamćen kao autor “Vertera”. Ovo je jedan od prvih realističnih oslikavanja romantične opsesije u zapadnoj književnosti. U ovom romanu Gete se bavi problemom na prilično realističan način. Zbog ovoga su se brojni mladi ljudi, posebno mladi muškarci, identifikovali sa Verterovim likom. Zato su mladi ljudi širom Evrope imitirali manire Vertera jer su upravo ti maniri bili karakteristični za umjetničke duše za čime je tadašnja mladež žudila pa su kopirali Vertera upravo onakvog kakvoga ga je Gete oslikao u svom djelu.
Geteov roman je i danas, nekih dvije i po stotine godina nakon njegovog objavljivanja, u emotivnom smislu moćno djelo.
Gete je studirao pravo na univerzitetu u Lajpcigu 1765, zatim 1770. na univerzitetu u Štrasburgu. Uporedo sa studijem pravnih nauka studirao je i botaniku, hemiju, anatomiju itd. U Štrasburgu upoznaje Herdera, koji se već proslavio kritičkim spisima. Pod njegovim uticajem, Gete počinje da se interesuje za poeziju narodnog predanja i za njemačku nacionalnu prošlost. Ubrzo se uklapa u pokret Šturm und drang. Godine 1771. radi u Frankfurtu kao advokat gdje izdaje i književni časopis “Gec fon Berlihingen”. Roman “Jadi mladog Vertera” izdaje 1774. godine, i on mu donosi svjetsku slavu. Na poziv Karla Avgusta, vojvode od Saks-Vajmara, otišao je 1775. u Vajmar gdje je obavljao niz političkih poslova. Postao je vojvodin glavni savjetnik. Uskoro dovodi Herdera, zatim i Šilera tako da Vajmar postaje značajno duhovno stjecište Njemačke. Upoznaje Šarlotu fon Štajn kojoj posvećuje 1700 pisama. Od 1786. do 1788. putovao je Italijom i upravljao vojvodskim pozorištem Vajmara. Od 1794. godine posvetio se isključivo pisanju, i nakon niza neprevaziđenih djela, godine 1832. preminuo je u Vajmaru.
Bonus video:
