Roman “Sestre Palavejev: u oluji istorije” bugarskog pisca Aleka Popova (prevela Ivana Stoičkov) oživljava značajnu istorijsku epohu, tako da je razumiju i generacije koje su komunizam iskusile samo kroz maglovita sjećanja svojih roditelja i njihovih roditelja. Uz, pretežno crni humor Popov se kroz intrigantnu priču ovog romana zabavlja na račun razočaranih revolucionara i uz to na inteligentan i duhovit način ismijava širok spektar političkih ideologija.
Alek Popov (1966, Sofija) diplomirao je na katedri za bugarsku filologiju na Sofijskom univerzitetu. Tokom 1997. godine školovao se u SAD. Autor je zbirki priča “Druga smrt” (1992), “Prljavi snovi” (1994), “Ciklus kupusa” (1997), “Put ka Sirakuzi” (1998), “Nivo za napredne” (2002, 2003, Geopoetika 2010), romana “Misija London” (2001, Geopoetika 2004), mnoštva radio drama, kao i scenarija igranih i dokumentarnih filmova. Njegov roman “Crna kutija” (2007) je pod naslovom “Psi u niskom letu” objavila takođe Geopoetika 2008. godine.
Dobitnik je prestižnih nagrada “Graviton” za fantastiku (1995), “Pavel Vežinov” za kriminalističku priču (1994), “Raško Sugarev” za najbolju proznu knjigu u 2002. godini, nagrade časopisa Clouds u kojem je Misija London objavljena na engleskom jeziku (2004), kao i (2005) Nacionalne nagrade za dramaturgiju “Ivan Radoev”.
Radio je u Nacionalnom muzeju književnosti i kao ataše za kulturu u bugarskoj ambasadi u Londonu. Trenutno je direktor Doma dječje knjige, glavni i odgovorni urednik časopisa “Rodna reč” i sekretar za štampu bugarskog PEN centra.
Prisutan je u nekoliko svjetskih antologija (Francuska, Njemačka, Slovenija i SAD), a njegova proza prevođena je na njemački, francuski, engleski, danski, poljski, češki, mađarski, srpski, slovenački, albanski, makedonski i turski jezik.
Romanom “Sestre Palavejev: u oluji istorije” Popov se pojavljuje kao pisac za koga su događaji iz doba Drugog svjetskog rata još uvijek aktuelni i predstavljaju važne elemente značajnog dijela istorije čineći ga ne samo živim već i aktivnim sudionikom u više sfera naših života, naših sudbina. Nažalost, takvim ga mnogi ljudi odavno ne doživljavaju iako je upravo taj dio istorije pun interesantnih, važnih i nadasve emotivnih događaja, čemu, po utisku običnog čitaoca, ni sam autor, na početku pisanja ove knjige, nije pridavao posebni značaj. Spisateljskim radom o toj nedavnoj prošlosti, koju nije lako a ni moralno zapostavljati, autor priziva duhove bolnih uspomena, od još uvijek nejasnih, a pogotovo neriješenih, sukoba koji izazivaju jake strasti iz različitih, a često i suprotnih, pravaca. Kako i sam autor kaže, tema je teška, natovarena propagandom i svim vrstama tabua da je otvaranje njenih vrata poput ulaska u minsko polje. Međutim Popov parodijom prevazilzi mnoge prepreke na tom planu jer je parodija odavno postala prihvatljiv kulturni žanr zbog čega mnogi autori, upravo njom, ne samo da krase svoja umjetnička djela, već ga i spašavaju od teško rješivog kraja, a katkad i od neugodne kritike. Dakle, izvrsnim smislom za humor Alek Popov ovu knjigu čini još interesantnijom, bogatijom i čitljivijom, što ne predstavlja književnu novinu jer se kroz skoro sve oblike umjetnosti, pa i književnost, odavno razni događaji, kao i njihovi akteri, podvrgavaju humoru i groteski, a nerijetko i apsurdu. U kontekstu rečenog sjetimo se “Dobrog vojnika Švejka” Jaroslava Hašeka i “Kvake 22” Džozefa Helera, pozntih satiričnih romana koji su sigurno inspirisali nekoliko prethodnih generacija, ali su u tom pogledu i dalje relevantni.
Istorijska pozadina romana “Sestre Palavejev: u oluji istorije” je Drugi svjetski rat, o kojem je autor saznavao iz priča drugih. Pošto je malo koja priča sasvim lišena elemenata fantastike, zbog čega poprimaju osobine bajki, Popov je u pripremi za pisanje ovog romana puno vremena proveo u pregledanju i proučavanju mnogih dokumenata iz oblasti istorije, memoara, policijskih arhiva, vojne evidencije... Posjećivao je i značajna istorijska mjesta kako bi stvorio što vjernije, a samim tim i inspirativnije, okruženje u kojem bi likovi njegove priče ponovo mogli da ožive, izrastu i da obavljaju zadatke kakve im je on u svojim pričama predvidio i pripremio.
Roman “Sestre Palavejev: u oluji istorije” žanrovski je određen kao avanturistički roman, ili avanturistička saga, a neki ga smatraju i partizanskim romanom zbog njegovih stilskih karakteristika iako je napisan sedamdesetak godina poslije Drugog svjetskog rata. Međutim, ovaj roman ne bi mogao biti smatran tipičnim partizanskim romanom, obzirom da ne ispunjava ideološke funkcije toga žanra i da nije pogodan za propagandu bilo koje vrste, mada sama priča ima puno od toga žanra.
Specifičan smisao za humor Aleka Popova igra centralnu ulogu u romanu. U njemu postoje mnoge reference na pop kulturu, palp fikšn i stripove, međutim, pored svega toga sam narativ je ostao klasičan i to ovoj knjizi daje posebnu snagu ali i privlačnost za brojne čitalace.
Priča romana počinje u Bugarskoj 1940. godine. To je doba Drugog svjetskog rata i njegovog razbuktavanja diljem našeg kontinenta, pogotovo Bugarske, jer je Bugarska bila saveznica Velikog Njemačkog Rajha, Kraljevine Italije i Japanskog Carstva. Dvije bliznakinje, Kara i Ira, tinejdžerke iz bogate porodice, tražeći slobodu i avanturu, odlučuju da pobjegnu iz svog koliko-toliko sigurnog utočišta i da se pridruže partizanskim pobunjenicima u planinama na čijem je čelu bio Medved. Taj čovjek je bio komandant, školovani vojni kontraobavještajac. Ali, događaji slijede nepredvidivim tokom. Fino njegovane i vaspitavane od strane vrhunskih vaspitačica, školovane u najelitnijim školama u Sofiji, Kara i Ira susreću se sa nizom tragikomičnih apsurda, obmana, izdaja i bitki u kojima se vlastiti opstanak često utrkivao sa smrti i to s podjednakim šansama za pobjedu.
Ovaj roman se iscrpno bavi ideologijama a dvije od njih se posebno izdvajaju i međusobno najdrskije utrkuju, sukobljavaju. Popov u ovoj knjizi ne favorizuje ni jednu od njih već se na poseban način ruga svakoj od njih.
Priča romana teče hrabro kroz istorijske mitove i ideološke klišee pri čemu koristi dogadjaje iz prošlosti kao motive satiričnog izraza. Zbog toga su na Balkanu, a to se vidi i u ovom romanu, duhovi istorijskih zbivanja još uvijek održivi i kao takvi pogodni za beskrupuloznu manipulaciju ljudima i njihovim emocijama.
Roman “Sestre Palavejev: u oluji istorije” sadrži prepoznatljiv mentalitet ljudi sa Balkana. U njemu je prisutna bogata galerija sporednih likova koji su tipično balkanski i razmišljaju o globalnom toku istorije sa svojih parohijalnih gledišta. Kako i sam autor kaže, sujeverja i paganski rituali često idu zajedno ili se miješaju sa današnjim ideološkim klišeima što je izvor velike zabave. Lakrdija, junaštvo i sitni svakodnevni životni detalji se kuvaju zajedno u vještičijem kazanu.
U ovom romanu postoje ruski, odnosno sovjetski likovi koji faktički pripadaju “plemenu” ujedinjene i definisane ideologije, nezavisnih od etničke pripadnosti što je inače u velikoj mjeri karaktersalo umjetnost, pogotovo književnost u doba SSSR-a.
Po romanima “Sestre Palavejev” i “Misija London” napravljene su brojne predstave, ali i igrani filmovi.
Bonus video:
