Novi koronavirus (CoV) predstavlja novi soj iz grupe koronavirusa, nazvan Koronavirusna bolest 2019 (COVID-19). Riječ je o virusu koji izaziva multisistemsko oboljenje, sa zahvatanjem pluća, u prvom redu, ali i ostalih vitalnih organa kao što su srce, bubrezi, CNS, gastrointestinalni trakt i ostali.
Oko 80 odsto pacijenata ima blagu formu bolesti koja praktično i ne zahtijeva poseban medicinski tretman, oko 14 odsto pacijenata ima teži oblik bolesti koji je praćen padom koncentracije kiseonika u krvi i prisustvom promjena na radiografiji i CT-u pluća, koje zahvataju više od polovine plućnog zdravog tkiva (parenhima), zatim tzv. kritičan oblik bolesti (pet do šest odsto pacijenata) koji je praćen izrazito otežanim disanjem, visokim stepenom respiratorne insuficijencije, zahvatanjem drugih vitalnih organa, stanjem sepse ili šoka, koji nerijetko zahtijevaju upotrebu respiratora, odnosno mehaničku ventilaciju. Klinički tok upale pluća izazvane koronavirusom drugačiji je od toka ovog oboljenja izazvanog virusom gripa. Opisuju se 4 stadijuma radiološkog nalaza kod upale pluća izazvane koronavirusom:
- prvi, rani stadijum (od prvog do četvrtog dana od početka pojave prvih simptoma), u kojem klinički i radiografski znaci upale pluća nijesu još uvijek jasno naglašeni;
- drugi, progresivni stadijum (od petod do osmog dana od početka simptoma), kada promjene u plućima brzo napreduju zahvatajući najčešće oba plućna krila ili različite djelove, režnjeve oba plućna krila, kada dolazi do konsolidacije plućnog parenhima što uzrokuje smanjenje vazdušnog prostora u plućima i otežava normalan proces razmjene gasova kiseonika i ugljendioksida;
- treći stadijum predstavlja vrhunac infekta (od devetog do 13. dana od početka simptoma), kada se usljed nastalih konsolidacija javlja nekroza, odnosno dalje propadanje tkiva i stvaranje detritusnih masa koje se teško iskašljavaju;
- četvrti stadijum bolesti kada se zahvaćeno tkivo mijenja u ozbiljno, nefunkcionalno, koje u daljem toku dovodi do fibroze pluća. Loš ishod bolesti, odnosno smrt nastupa kada upala pluća brzo napreduje što se dijelom dešava i zbog pretjeranog odgovora imunog sistema pacijenta.
U ovom slučaju dolazi do tzv. Citokinske oluje, dijelom i zbog moguće superinfekcije različitim bakterijama, što dovodi do slike ARDS-a, odnosno akutnog respiratornog distres sindroma, odnosno nekardiogenog edema pluća. Nije još u potpunosti razjašnjen i naučno utemeljen mehanizam djelovanja virusa, kako na pluća, tako i na ostale vitalne organe, ali na osnovu do sada poznatog, oslanjajući se, primarno, na nalaze patologa, postoje dokazi o prisustvu velikog broja mikrotromboza u najsitnijim krvnim sudovima u svim organima.
Na osnovu iskustvenog zapažanja, ljekari kliničari mogu registrovati određeni stepen, može se reći, pritajenog djelovanja virusa, jer se nerijetko dešava da klinička slika ne odgovara nalazu radiografije ili skenera pluća, odnosno zaostaje za ovim nalazom, što predstavlja dodatnu opasnost i potrebu za posebnim oprezom.
Teške forme bolesti i smrtnost, i pored dominantnih kategorija pacijenata, ne zaobilaze, nažalost, nijednu starosnu grupu.
Kada su u pitanju ostali vitalni organi, najčešće dolazi do zahvatanja srca i bubrega, ali i drugi organi mogu biti atakovani virusom. U tom slučaju radi se o najtežim formama bolesti, koje najčešće zahtijevaju mehaničku ventilaciju i mogu se okončati smrtnim ishodom. S obzirom da kauzalni lijek još uvjek ne postoji, liječenje se bazira na protokolima preporučenim od strane SZO, kao i relevantnih timova stručnjaka.
Što se tiče prevencije, osim održavanja imuniteta kvalitetnom ishranom, vitaminima i dobrim životnim stilom, za ovu infekciju neophodne su posebne mjere zaštite, u prvom redu, pranje ruku, nošenje zaštitne maske i rukavica, kao i održavanje obavezne fizičke distance. Mnogo toga nažalost još uvijek je nepoznato, i u fazi je naučnog ispitivanja i dokazivanja, ali imajući u vidu pandemijske razmjere bolesti, sasvim je jasno da se radi o jako nepredvidivom i razornom virusu koji je svojim pojavljivanjem mobilisao stručnu javnost i upozorio svijet. Još uvjek nijesu u potpunosti poznati svi putevi prenosa infekcije, ali je evidentno da je najfrekventniji put prenosa sa čovjeka na čovjeka, kapljično, prilikom kijanja, kašljanja, govora, kao i dodirom, najčešće preko zaraženih površina i prljavih ruku, ili dodirivanjem direktno: oka, nosa, usta. Inkubacioni period iznosi od dva do 14 dana, po izlaganju virusu, u nekim slučajevima i do 28 dana, sa najčešćom pojavom prvih simptoma bolesti unutar 5 dana od trenutka izloženosti virusu.
Ovakav dug period inkubacije doprinosi većoj prenosivosti infekcije, često i sa osobe koja je zaražena a nema nikakve simptome bolesti. Stepen težine kliničke slike kreće se od asimptomatskih slučajeva, preko blagih formi bolesti, do srednje teških, teških i najtežih životno ugroženih pacijenata. Najčešći simptomi bolesti su povišena temperatura, opšta slabost, malaksalost, bolovi u mišićima, kašalj, osjećaj nedostatka vazduha, gubitak čula mirisa i ukusa, glavobolja, mučnina.
Najteže kliničke slike oboljelih od Kovida-19
Najteže kliničke slike sreću se kod pet do šest odsto pacijenata, uglavnom starije životne dobi, pacijenata sa komorbiditetima (šećerna bolest, bolesti srca i krvnih sudova, cerebrovaskularnih oboljenja, bubrežnih bolesnika), imunokompromitovanih pacijenata, kao i dominantno gojaznih pacijenata, češće muškog pola, ali se najteže kliničke slike sreću, doduše rjeđe, i kod mlađih starosnih grupa, kao i kod pacijenata sa prethodno neustanovljenim komorbidite.
(Autorka je načelnica Odjeljenja za pulmologiju u Kliničkom centru Crne Gore)
Bonus video:
