Više od polovine demokratskih zemalja u svijetu je nazadovalo u protekloj deceniji, a Srbija je jedna od 10 država u kojima je zabilježen najveći pad demokratije, navodi se u danas objavljenom izvještaju Međunardnog instituta za demokratiju i izbornu podršku (IDEA).
Već pet godina za redom broj zemalja koje se kreću ka autoritarizmu je otprilike tri puta veći od onih koje idu u demokratskom pravcu. Apsolutni broj demokratija se smanjuje, a od 2020. godine ni Srbija, Mali i Obala Slonovače nisu više demokratije, navodi se u izvještaju "Stanje demokratije u svijetu 2021".
"Ovaj izvještaj naglašava demokratski slom u Srbiji, jer se poslije ozbiljnih problema sa izborima 2020. ne može više smatrati demokratijom. To dovodi u pitanje buduće članstvo Srbije u Evropskoj uniji", naveo je u predgovoru izvještaja o Evropi Adam Bodnar, dekan Pravnog fakulteta poljskog Univerziteta društvenih i humanističkih nauka.
U izvještaju se podsjeća da Srbija prvi put poslije 20 godina nije više u kategoriji demokratija nego hibridnih režima.
"Srbija, koja nazaduje od 2013, konačno je postala hibridni režim 2020. Tokom tog perioda, vladajuća Srpska napredna stranka je ograničila i diskreditovala civilno društvo i uvela ograničenja slobode medija"; navodi se u izvještaju.
IDEA u dokumentu o demokratiji u Evropi navodi da je kvalitet demokratija stagnirao ili opao za protekle dvije godine, ne malim dijelom zbog pandemijske krize.
"Na Zapadnom Balkanu i drugim zemljama istočne Evrope, dugotrajne slabosti u tim novim demokratijma dodatno su pojačane pandemijom", navodi se u izvještaju i dodaje da je legitimitet mnogih vladajućih elita u tom regionu narušen zbog njihovog nastojanja da dobiju nejednaku izbornu prednost tokom pandemije, zastrašivanja političke opozicije i nastojanja da dodatno oslabe integritet medija.
Pandemija je u zemljama Zapadnog Balkana, istočne Evrope i Kavkaza, dodaje se, uništila gradivne blokove demokratije, uključujući pravedne izbore, slobodu udruživanja i izražavanja i kontrolu vlade.
Sloboda izražavanja i medija bila je ugrožena i prije pandemije, a tokom pandemije je dodatno nazadovala, i to ne samo u autoritarnim režimima.
"Opasne prakse" kretale su se od nekooperativnog odnosa državnih zvaničnika prema novinarima do uzmenimaravanja i prijetnji medijima.
Nekoliko zemalja, uključujući Srbiju, iskoristile su navodnu opasnost od dezinformacija o pandemiji za dalje gušenje slobode govora.
Vlasti u Srbiji su takođe pokušavale da ograniče pristup informacijama i kontakte novinara sa zdravstvenim radnicima, kao i da ućutkaju kritičare i spreče izveštavanje u pandemiji.
Pandemija je takođe bila veliki test za slobodne izbore, a pojačane onlajn kampanje povećale su i značaj dezinformacija, stranog miješanja i zloupotrebe podataka.
Izborno okruženje u Srbiji 2020. odlikovale su duboke političke podjele, bojkoti parlamenta i izbora i društvena polarizacija, uz "opasnu fuziju" državnih i partijskih resursa i korišćenje komunikacije o pandemiji za dobijanje izbornih koristi.
Zbog bojkota parlamenta prije pandemije, a zatim i bojkota parlamentarnih izbora, jer su opozicione partije tražile odlaganje izbora dok se ne obezbijede jednaki i fer uslovi, Srbija je zabilježila značajan pad po kriterijumima čisti izbori, sloboda izražavanja i efikasan parlament.
Srpski parlament, dodaje su u izvještaju, nije vršio proaktivan i suštinski nadzor izvršne vlasti.
Nasilje nad ženama i porodično nasilje je povećano tokom pandemije, a Srbija je i po tom pitanju u grupi zemalja u kojima je najviše porastao broj žena koje su tražile pomoć.
U izvještaju se ističe da je više od polovine demokratija u svijetu nazadovalo u najmanje jednom aspektu demokratije u proteklih 10 godina.
Među zemljama koje su zabilježile najveći pad od 2010, mjereno po svih 16 kriterijuma demokratije koji su ocjenjivani u ovom izvještaju, nalaze se Srbija, Poljska, Slovenija, Mađarska, Turska, Nikaragva i Brazil.
"Broj zemalja u kojima demokratija nazaduje nikada nije bio viši nego u posljednjoj deceniji. Pošto su mnoge od tih zemalja velike, one predstavljaju više od 30 odsto svjetske populacije. Sada 70 odsto svjetske populacije živi ili u nedemokratskim režimima ili u zemaljama sa opadajućom demokratijom. Procenat svjetskog stanovništva koji živi u jakim demokratijama je samo 9 odsto", navodi se u izvještaju.
Hibridni režimi sa najvećim brojem kriterijuma po kojima je 2020. zabilježen petogodišnji demokratski pad su Obala Slonovače, Gvineja, Srbija, Tanzanija, Turska i Zambija.
U Evropi ima tri hibridna režima (Srbija, Rusija i Turska), dva autoritarna režima (Azerbejdžan i Bjelorusija) i 39 demokratija.
U izvještaju se posebno ukazuje na pogoršanje demokratije u članicama EU Mađarskoj, Poljskoj i Sloveniji, gdje je pandemija "pogoršala bolesti nagomilane tokom protekle decenije".
"Pandemija nas uči da nam je potrebna ne samo vakcina protiv kovida-19, nego da nam je očajno potrebna vakcinacija protiv nedemokratskih tendencija u nekim djelovima Evrope, jer se virus autoritarizma može lako proširiti", navodi se u izveštaju.
Bonus video:
