Srbija je “svjedok demokratskog propadanja, a njena autokratska vlada koristi posebne zakone da ograniči transparentnost u velikim projektima”, navodi se u novom izvještaju Transparensi internešnala (TI).
Nivo korupcije u Srbiji u 2023. bio je najnepovoljniji u prethodnih 12 godina i ta zemlja se nalazi na 104. mjestu od ukupno 80 zemalja i teritorija svijeta po Indeksu percepcije korupcije, koji ta organizacija mjeri svake godine.
“Indeks Srbije je za sedam poena manji od svjetskog prosjeka, i čak 28 poena lošiji od prosjeka EU”, navodi se u saopštenju nevladine organizacije Transparentnost Srbija. Po pitanju korupcije, Srbija bilježi “dugogodišnju stagnaciju sa trendom nazadovanja”, rekao je programski direktor organizacije Nemanja Nenadić na konferenciji za novinare u Beogradu. Prema njegovim riječima jedan od glavnih razloga loših rezultata Srbije u 2023. je nedovoljan značaj koji se pridaje borbi protiv korupcije, a država već pet godina nema nacionalni plan za borbu protiv korupcije.
U izvještaju se, kako prenosi BBC, kao faktor koji su doveli do nepovoljne ocjene ističe i reforma pravosuđa, koja “nije dovela do vidljivog unapređenja u pogledu veće samostalnosti javnih tužilaca u gonjenju korupcije”. Navodi se i “otvoreno nipodaštavanje” pravila za borbu protiv korupcije, koja se ogleda u tome što nije došlo do profesionalizacije upravljanja u javnom sektoru. Još jedan od razloga je nezaštićenost državnog budžeta i javnih resursa.
Mnoge važne odluke donose se netransparentno, nerijetko van nadležnih institucija, a predsjednik države često donosi odluke za koje je nadležna vlada, što je još jedan od razloga slabije ocjene koju je Srbija dobila u 2023, navodi se u izvještaju.
Zemlja je zabilježila i negativniju ocjenu njenog političkog režima, koji je 2022. godine okarakterisan kao “manjkava demokratija”, dok je prošle godine ocijenjen kao “hibridni režim”, kazala je Radmila Vasić, profesorka Pravnog fakulteta u Beogradu i članica upravnog odbora organizacije. “Neregularnosti na nedavnim izborima će svakako značajno uticati na indeks percepcije korupcije u narednoj godini”, ocijenila je Vasić.
Kada se pravda kupuje ili se politički miješa u nju, stradaju ljudi. Lideri treba da u potpunosti ulažu i garantuju nezavisnost institucija koje podržavaju zakon i bore se protiv korupcije. Vrijeme je da se okonča nekažnjivost za korupciju
U poređenju sa još 10 zemalja okruženja, Srbija ima bolji rezultat samo od Bosne i Hercegovine, a najbolje su rangirane Slovenija i Hrvatska, koje jedine imaju pozitivnu ocjenu, a napredak su ostvarile Crna Gora, Kosovo Bugarska, Sjeverna Makedonija, Albanija.
Demokratski napredak koji je postiglo Kosovo sa ocjenom 41, “posebno u pogledu slobodnih izbora i mirne tranzicije vlasti, i dalje treba da bude praćen akcijom protiv korupcije”, navodi se u izvještaju.
BiH najgore rangirana u regionu
Bosna i Hercegovina, koja ove godine ima ocjenu 35 na skali od 0 (najgori) do 100 (najbolji) rezultat, najgore je rangirana u regionu po indeksu korupcije, prenijela je regionalna televizija N1.
Kao glavni razlog navodi se disfunkcionalna vladavina prava, sveprisutna korupcija u uslovima opšteg demokratskog nazadovanja i udara na slobodu medija i civilno društvo koji nadgledaju rad vlasti i igraju važnu ulogu u otkrivanju i suzbijanju korupcije, navedeno je u izvještaju TI.
Svi regioni u svijetu, prema TI, ili stagniraju u naporima za suzbijanje korupcije ili pokazuju znake opadanja.
Istočna Evropa i Centralna Azija se bore sa nefunkcionalnom vladavinom zakona, rastućim autoritarizmom i sistemskom korupcijom, navodi se u izvještaju TI. Turska, Rusija i Tadžikistan su takođe zemlje koje su imale svoj najgori plasman do danas.
Bliski istok i Sjeverna Afrika bilježe malo poboljšanje, što odražava borbu sa političkom korupcijom i sukobima, a Azijsko-pacifički region pokazuje dugoročnu stagnaciju, iako neke zemlje koje su istorijski na vrhu nazaduju.
Ukrajina (sa ocjenom 36) je ove godine dobila tri boda na CPI, nastavljajući jedanaestogodišnji rast. To se dogodilo iako je rat koji Rusija vodi protiv Ukrajine predstavljao ogromne izazove za upravu i infrastrukturu zemlje, povećavajući rizike od korupcije, navodi TI.
Pad i u Zapadnoj Evropi
Iako su u Zapadnoj Evropi i u Evropskoj uniji i dalje najbolji rezultati, regionalni prosječan rezultat ove godine je pao na 65.
Kao i u 2022. godini, Danska je i prošle godine bila najbolje ocijenjena među 180 država sa nepromijenjenim skorom od 90 poena. Na drugom mjestu sa 87 poena našla se Finska, što je jednako prošlogodišnjem rezultatu, dok je treću poziciju zadržao Novi Zeland sa 85 poena, uprkos padu od dva poena u odnosu na 2022.
Na začelju liste našla se Somalija sa 11 poena, što je isti skor kao godinu dana ranije, a Južni Sudan, Sirija i Venecuela su ocijenjene sa dva boda više.
Predsjednik Transparensi internešnela Fransoa Valerijan ocijenio je da će “korupcija nastaviti da napreduje sve dok pravosudni sistemi ne budu mogli da kazne prekršaje i drže vlade pod kontrolom”.
“Kada se pravda kupuje ili se politički miješa u nju, stradaju ljudi. Lideri treba da u potpunosti ulažu i garantuju nezavisnost institucija koje podržavaju zakon i bore se protiv korupcije. Vrijeme je da se okonča nekažnjivost za korupciju”, naveo je Valerijan.
Bonus video:
