Jugoistočnom Evropom prolazi luk nezadovoljstva. Od Slovačke i Mađarske, preko Srbije i drugih balkanskih zemalja, sve do Turske i Gruzije region mjesecima potresaju protesti, piše “Ekonomist”.
Razlozi za izlazak na ulice razlikuju se od zemlje do zemlje, kao i intenzitet nezadovoljstva. Ipak, nije slučajno što taj luk obuhvata države koje vode lideri s autokratskim sklonostima u okvirima formalne demokratije, navodi britanski list.
“Mnogi od tih čvrstorukaša više se plaše ulice nego glasačke kutije, naročito ako žele da produže već predugi boravak na vlasti. Ishod protesta zavisi od toga šta se od njih očekuje”, piše u analizi.
Oni koji se nadaju ponavljanju “obojenih revolucija” iz 2000-ih, koje su srušile represivne režime u Ukrajini i Gruziji, vjerovatno će se razočarati kada današnji lideri izdrže talas nezadovoljstva. Oni sa skromnijim ambicijama, da političare drže makar donekle poštenim i podsjete ih da nekažnjivost ima cijenu, možda će ipak biti zadovoljni ishodom, ističe “Ekonomist”.
Srbija je najnemirnija tačka tog luka, ocjenjuje nedjeljnik i podsjeća da je 15. marta oko 300.000 ljudi marširalo u Beogradu, što je “zadivljujuća brojka” za zemlju sa 6,5 miliona stanovnika.
Navodeći smrt 16 osoba u urušavanju nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu kao jedan od uzroka bijesa javnosti, “Ekonomist” piše da je ta nesreća ukazala na spoj korupcije, nesposobnosti vlasti i zarobljenosti države.
Zahtjevi građana za većom odgovornošću institucija su prilično jasna poruka Aleksandru Vučiću, koji praktično vlada zemljom od 2012. godine, ističe list.
“Ekonomist” podsjeća da je požar u noćnom klubu u Sjevernoj Makedoniji prošlog mjeseca izazvao sličnu ljutnju. U Turskoj je, pak, 19. marta uhapšen gradonačelnik Istanbula Ekrem Imamoglu, koji je imao najviše šansi da 2028. godine ugrozi Redžepa Tajipa Erdogana na predsjedničkim izborima. U Gruziji protesti traju od oktobra, kada je opozicija optužila da su izbori, koje je dobila antizapadna frakcija, bili pokradeni. U međuvremenu, mnogi Mađari i Slovaci su siti proruskih vlada koje predvode Viktor Orban i Robert Fico, što ih je učinilo neprihvatljivim partnerima za mnoge u Evropskoj uniji.
Uprkos entuzijazmu demonstranata od Istanbula do Bratislave, dramatično rušenje režima djeluje malo vjerovatno, ocjenjuje britanski list. Iskusne autokrate dobro znaju kako da neutrališu gnjev javnosti. Vučić je pažljivo dozvolio demonstrantima da izraze nezadovoljstvo bez brutalne intervencije policije, iako je vjerovatna upotreba tzv. “zvučnog topa” (što vlasti negiraju) za rastjerivanje okupljenih dodatno razljutila demonstrante. Obećanja o promjenama, uključujući smjenu premijera i formiranje nove vlade, možda su donekle ublažila žar protesta, ocjenjuje “Ekonomist”.
EU uzdržava od kritika iz straha da ne gurne potencijalne saveznike pravo u zagrljaj Moskve
Erdogan je, s druge strane, preko podaničkih medija umanjio značaj protesta. Orban je motivisao svoje birače raspirujući kulturne ratove: mađarski parlament je 14. aprila izglasao ustavni amandman kojim se zabranjuju gej parade.
Vučić, navodi “Ekonomist”, tvrdi da osujećuje “obojenu revoluciju”, navodno finansiranu iz inostranstva. U stvarnosti, bijes je domaći proizvod, piše list i ističe da Srbija prolazi kroz demokratsko nazadovanje - djelimični pad u autokratiju.
“Zapravo, zapadnjaci koji su obično spremni da stanu uz ovakve proteste, ovoga puta su upadljivo izostali kada je riječ o pružanju podrške onima koji se suprotstavljaju čvrstorukašima. Rusija ima snažan uticaj u ovom dijelu Evrope, pa se EU uzdržava od kritika iz straha da ne gurne potencijalne saveznike pravo u zagrljaj Moskve. Vučić pomaže u očuvanju mira na Balkanu, a Srbija raspolaže litijumom koji je Evropi potreban za zelenu tranziciju”, piše “Ekonomist”.
Erdogan, pak, pomaže u obuzdavanju migrantske krize koja prijeti zemljama zapadne Evrope, pa uglavnom prolazi nekažnjeno. Što se tiče Amerike, porodica Donalda Trampa gradi hotel u Beogradu, navodi se u analizi.
To je obeshrabrujuće za neke, ali ne i za one koji i dalje marširaju ulicama Srbije. “Promjena režima nije jedini način da se ovo pozitivno završi”, kazala je Milena Mihajlović iz Centra za evropske politike u Beogradu.
“Neke revolucije idu zaobilaznim putem”, piše “Ekonomist. Kada su protesti počeli, smatralo se da su mladi slabo zainteresovani za politiku zemlje iz koje su, uostalom, mnogi već razmišljali da odu, kazao je Slobodan Marković sa Fakulteta političkih nauka u Beogradu. Danas su, međutim, duboko zainteresovani za budućnost zemlje, seciraju funkcionisanje institucija od sudova do državnih medija. Ako to nije revolucionarno, šta jeste?, zaključuje se u analizi.
Bonus video:
