Francuska i Crna Gora – dugogodišnja istorija saradnje i međusobnog umjetničkog uticaja
Prije skoro dvije decenije, Francuska je bila među prvim zemljama koje su zvanično priznale Crnu Goru. Dana 13. juna 2006. godine, samo deset dana nakon proglašenja nezavisnosti, ove dvije zemlje su uspostavile diplomatske odnose, koji se od tada neprestano razvijaju. Danas su ti odnosi u potpunosti usklađeni sa težnjom Crne Gore da u narednim godinama postane članica Evropske unije, što Francuska podržava kako politički, tako i kroz stručnu pomoć.
Međutim, zajednička istorija Francuske i Crne Gore seže daleko unazad, mnogo prije 2000-ih godina. Francusko-crnogorski odnosi mogu se opisati kao duga međusobna umjetnička razmjena, povremeno prekinuta geopolitičkim i vojnim previranjima, poput Napoleonove kampanje. Tokom tog perioda, grad Herceg Novi je nakratko bio dio Francuskog carstva pod Napoleonom I, prije nego što su ga crnogorske snage ponovo preuzele 1813. godine. Kasnije, tokom Prvog svjetskog rata, Francuska je postala saveznik Crne Gore, pružajući podršku i utočište kralju Nikoli I. Njegov potomak, današnji prijestolonasljednik Nikola Petrović-Njegoš, takođe je odrastao i školovao se u Francuskoj, gdje se obrazovao za arhitektu prije nego što se vratio da živi u zemlji svojih predaka.
Pored geopolitičkih aspekata, Francuska i Crna Gora su se međusobno inspirisale i uticale jedna na drugu kroz umjetnost. Među brojnim crnogorskim umjetnicima koji su stekli veliki uspjeh u Francuskoj i na međunarodnoj sceni, posebno se ističe slikar Miodrag Đurić (1933–2010), poznat kao Dado. Rođen na Cetinju, školovao se na Umjetničkoj akademiji u Herceg Novom i Beogradu, prije nego što su ga u Parizu otkrili slikar Žan Dibife i galerista Danijel Kordije. Kao svestrani umjetnik, Dado je istraživao različite umjetničke forme – od slikarstva na platnu, preko skulpture i duboreza, do digitalne umjetnosti. Ipak, njegov rodni kraj je ostao ključna inspiracija za raskošna i raznovrsna djela koja je stvarao tokom gotovo šest decenija.
Danas je saradnja između Francuske i Crne Gore raznovrsna, što Francusku čini jednim od glavnih evropskih partnera Crne Gore! Od Crnogorskog filmskog centra, koji radi na podsticanju koprodukcija sa francuskim Nacionalnim centrom za kinematografiju, preko brojnih univerzitetskih razmjena koje Univerzitet Crne Gore ostvaruje sa Univerzitetima Kot d'Azur, Kan Normandija i Pol Valeri u Monpeljeu, pa sve do umjetničkih saradnji – razmjena između Nacionalnog baleta Crne Gore i francuskih koreografa, kao i između Crnogorskog simfonijskog orkestra i francuskih solista. Profesionalne mobilnosti između ove dvije zemlje su brojne i stalno rastu!
Savremeni francusko-crnogorski odnosi – multisektorska saradnja u stalnom razvoju
Savremeni francusko-crnogorski ekonomski odnosi oblikuju se kroz multisektorsku saradnju i investicije, posebno u oblastima energetike, zaštite životne sredine, saobraćajne infrastrukture, zdravstva, ali i odbrane. Sve veći broj francuskih kompanija već posluje u Crnoj Gori ili istražuje mogućnosti za poslovno širenje, prepoznajući ovu zemlju kao perspektivno tržište sa brojnim prilikama!
U oblasti energetike, francuska grupa Akuo upravlja vjetroelektranom Krnovo, koja snabdijeva električnom energijom 30.000 ljudi, što čini 5% ukupnog stanovništva Crne Gore. Ovaj projekat doprinosi ekološkoj tranziciji zemlje, u skladu sa Ustavom koji je definiše kao ekološku državu. U oblasti zaštite životne sredine, francuska kompanija Valgo uspješno je završila veliki projekat sanacije i dekontaminacije bivšeg brodogradilišta u Bijeloj 2024. godine.
Kompanije iz farmaceutske i kozmetičke industrije, poput Loreal, Sanofi i Servier, takođe su prisutne u Crnoj Gori.
Isto tako, francuske kompanije zauzimaju pozicije u sektoru aerodroma, bilo da je riječ o grupama ADP (Aerodromi Pariz) ili Airbus. Osim što su lideri u svojim oblastima na globalnom nivou, njihov interes je podstaknut turističkim kretanjima između ove dvije zemlje. U 2024. godini, gotovo 100.000 francuskih turista je posjetilo Crnu Goru, čime su se svrstali među najbrojnije turiste iz Evropske unije!
Francuska i Crna Gora imaju zajedničku karakteristiku – značaj turizma za njihovu privredu, što dodatno jača perspektive saradnje između ove dvije zemlje!
Savremeni francusko-crnogorski odnosi: saradnja u sportu i kulturi
Pored ekonomskog aspekta, savremeni francusko-crnogorski odnosi jačaju se i kroz sport i kulturu.
Francuska i Crna Gora dijele pravu strast prema ekipnim sportovima. U obje zemlje, rukomet i fudbal spadaju među najpopularnije sportove. Nekoliko francuskih sportista pridružilo se crnogorskim timovima, naročito ženskim i muškim rukometnim timovima, kao što su Armel Atingre (Armelle Attingré) i Didije Dinar (Didier Dinart).
Međunarodno poznata rukometašica, Francuskinja porijeklom iz Obale Slonovače, Armel Atingre, koja je školovana u Parizu, pridružila se timu Budućnost Podgorica 2020. godine. Njeno iskustvo i izuzetni rezultati u Ligi šampiona omogućili su joj da 2022. godine postane trener golmana u crnogorskoj reprezentaciji, a zatim i da učestvuje u kvalifikacionim turnirima za Olimpijske igre 2024. godine.
Trostruki svjetski šampion i bivši selektor reprezentacije Francuske, Didije Dinar, nedavno je postao dio crnogorskog rukometa. Poznati francuski rukometaš imenovan je selektorom muške rukometne reprezentacije Crne Gore u novembru 2024. godine. Sa impresivnom listom dostignuća – 379 nastupa za reprezentaciju Francuske i 10 zlatnih medalja na najvećim međunarodnim takmičenjima – njegov cilj u Crnoj Gori je da odvede nacionalni tim na Evropsko prvenstvo 2026. Ova saradnja obećava, i biće interesantno pratiti njen razvoj.
Francuski jezik i kultura u Crnoj Gori nisu ništa manje zastupljeni od sporta – naprotiv, veoma su prisutni i u stalnom razvoju! Crna Gora je od 2010. godine članica Međunarodne organizacije Frankofonije u statusu posmatrača. Na teritoriji cijele zemlje aktivne su različite organizacije koje podstiču učenje francuskog jezika, među kojima su Udruženje profesora francuskog jezika Crne Gore, udruženje Avenir sa sjedištem u Herceg Novom, Francuska škola u Podgorici, kao i nezaobilazni Francuski institut Crne Gore.
Pored kurseva francuskog jezika, Francuski institut u Crnoj Gori tokom cijele godine organizuje različite kulturne događaje, sa posebnim naglaskom na „Mjesec frankofonije“. Svakog marta, Institut i njegovi crnogorski partneri priređuju raznovrsne aktivnosti širom zemlje: izložbe, besplatne filmske projekcije, koncerte, predstave u saradnji sa partnerskim institucijama, kao i master klas radionice iz različitih oblasti. Na taj način, frankofonija u Crnoj Gori dobija zasluženu promociju i prisustvo!
Osim uživanja u učenju jezika Molijera, poznavanje francuskog jezika predstavlja veliku profesionalnu prednost za građane Crne Gore. Sa brojnim poslovnim prilikama u turističkom sektoru i u svijetlu budućeg pridruživanja Crne Gore Evropskoj uniji, francuski jezik ima sve preduslove da postane jedan od ključnih radnih jezika u zemlji u narednim godinama.
Ovaj tekst nastao je u saradnji sa Francuskim institutom Crne Gore, u okviru projekta “Evropa za nas”.
Svoje stečeno znanje o Francuskoj i njenoj gastronomiji i kulturi provjerite sljedeće nedjelje u kvizu koje organizuju Francuski institut Crne Gore i Vijesti.
Bonus video:
