SAD i Evropa su opravdano frustrirani bezobzirnim političkim pravcem Rusije, otvorenom agresijom i nepoštovanjem normi međunarodnog prava. Međutim, Zapad bi trebalo da prizna makar dio krivice za doprinos transformiranju Rusije iz 2000. u autoritarnu i nepredvidivu državu 2014. Nerazumno velika očekivanja Zapada da će se Rusija brzo vratiti u normalu, te nevoljnost da je uključi u evropske i evroatlantske institucije koje su nastavile širenje na istok, na kraju su pomogli u podsticanju antizapadnog raspoloženja predsjednika Vladimira Putina, piše „Forin afers“.
Sa druge strane, Rusija je ljuta na SAD i Evropu zbog onoga što doživljava kao otvoreno ohrabrivanje antiruskih protesta koju su zahvatili Ukrajinu krajem 2013. Moskva je nakon toga potpalila kontraprotest koji je nastao kao negativna reakcija, koristeći sukobljavajuću retoriku da bi naelektrisala pristalice kod kuće i vani. To objašnjava zašto Kremlj stalno traži razlike, nebitno koliko male, između Rusije i Zapada, narušavajući ionako loše odnose, stoji u članku koji potpisuju Vladislav Inozemcev, profesor Ekonomskog fakulteta u Moskvi i Anton Barbašin, spoljnopolitički analitičar iz Moskve.
Ako se trenutni trendovi nastave, mogli bismo dočekati potpuno ponavljanje Hladnog rata, sa svim njegovim regionalnim sukobima, borbama preko tuđih leđa i trkama u naoružanju, s tim danas imamo i totalni ekonomski sukob, koji praktično nije postojao prije pola vijeka, kažu Inozemcev i Barbašin.
„A u svakom slučaju, jasno je da se Rusija neće vraćati u normalu. S obzirom na to da igra na niže emocije sve indoktriniranijeg stanovništva, Kremlj uvlači državu u novi sukob sa ostatkom svijeta,“ piše američki spoljnopolitički časopis.
Kontrola štete
Rusiji i Zapadu nije potreban taj sukob, što je izgleda jasno SAD i Evropi, koji su, da bi izbjegli troškove, pokušali da spriječe dalju eskalaciju. Rusiji to, izgleda, nije jasno. Umjesto da djeluje oprezno nakon invazije na Krim, ona je povećala ulog slanjem lojalista na istok Ukrajine i destabilizovala postojeću situaciju, predstavljajući lokalne proruske militante kao borce za slobodu, podsjećaju autori teksta. Da bi se spriječila eskalacija sukoba i balkanski scenario za Ukrajinu, na Zapadu je da Rusiji predstavi ponudu koju ona ne može odbiti. Da bi se osigurala dugoročna stabilnost, takav predlog bi trebalo da ide dalje od neposrednih političkih i regionalnih agendi. To bi morala biti nova velika nagodba za 21. vijek, ističe se u analizi.
Kao izazove, autori navode nalaženje zajedničkog jezika, jer „stare tačke konvergencije neće funkcionisati“. Vjerovanje da Rusija dijeli suštinske vrijednosti Zapada, na primjer, pokazalo se kao pogrešno.
Danas od samog pominjanja tog termima Ruse podilazi jeza. Kremlj je pozicionirao državu kao bastion alternativnih, konzervativnijih vrijednosti a Rusi to, izgleda, odobravaju. Isto tako, malo je vjerovatno da će ponuda novog dijaloga sa Vašingtonom i evropskim vladama ili obećanja o integrisanju Rusije u zapadne institucije uticati na stav Moskve.
Umjesto da djeluje oprezno nakon invazije na Krim, Rusija povećala ulog
Putin je jasno stavio do znanja da ne cijeni dijalog ili integraciju, za koje smatra da će samo okrnjiti suverenitet Rusije.
To ne znači da Zapad nema šta da ponudi. Kao prvu i najradikalniju opciju, Inozemcev i Barbašin predlažu raspuštanje NATO, „što je mogućnost koju je odavno trebalo ozbiljno razmotriti“, i osnivanje novog bezbjednosnog bloka. Nova grupa, koja bi se mogla zvati Globalna sjeverna alijansa, bi okupila sadašnje države NATO, Rusiju i članice njene Organizacije dogovora o kolektivnoj bezbjednosti, Japan i Južnu Koreju.
Blok bi predvodile tri glavne vojne sile današnjice: SAD, Rusija i Evropska unija. Njegov glavni zadatak bi, smatraju autori teksta, bio da sačuva i ojača mir na evropskom kontinentu i šire u sjevernoj hemisferi. „Međutim, još važniji cilj bi bio da prekine kretanje Rusije ka silama svijeta u razvoju koje doživljavaju uspon, klubu kojem ona sve više teži da se pridruži uprkos istorijskim vezama sa Evropom“.
Da bi Zapad pristao na ovakvu reorganizaciju, Rusija bi morala da vrati Krim Ukrajini, prekine sukobljavajuću retoriku i odustane od politike raspirivanja a potom iskorištavanja kontrolisane nestabilnosti blizu svojih granica. U tekstu se dalje navodi da bi Putinu bilo teško da donese takvu odluku ali bi „njegova želja da uključi Rusiju u grupu vodećih svjetskih sila mogla biti prejaka da bi joj odolio“. Kao rezultat toga, Rusija bi mogla izgubiti dio suvereniteta, ali bi koristi - cementiranje njene pozicije među glavnih globalnim igračima - možda vrijedjelo troškova. A njeni oligarsi bi pozdravili članstvo Rusije u klubu koji predstavlja globalnu finansijsku elitu, što je od početka jedna od njihovih ključnih aspiracija.
Novi Maršalov plan
Kao drugu, ali ne manje smjelu inicijativu, ruski analitičari predlažu pokretanje novog Maršalovog plana za države bivšeg SSSR-a, pri čemu pomoć ne bi išla samo Ukrajini. SAD i Evropa bi morale da obrate pažnju na siromašne države centralne Azije, gdje Zapad potcjenjuje potencijal za destabilizaciju, potom region Kavkaza, pogođen socijalnim i političkim tenzijama; čak i samu Rusiju, čije istočne oblasti imaju ozbiljne ekonomske probleme.
Intenzivirana ekonomska saradnja i pomoć postsovjetskim državama bi podstakla njihov rast i ojačala njihovu odanost Zapadu, čak i ako je potrebno vrijeme da se suzbije autoritarna praksa u tim državama, ocjenjuju Inozemcev i Barbašin. Kažu i da bi takva politika mogla stvoriti veze između istočnih djelova Rusije i SAD i Japana, i tako pomoći obuzdavanju rastućeg uticaja Kine u regionu.
„Ukrajina je već nestala“: Proruski separatista na graničnom prelazu Izvarine u Lugansku
„Rusija ima dobar razlog da bude zainteresovana za ovakav dil: ona snažno vjeruje da je kontinentalna sila, sa jednakim uticajem na atlantsku i pacifičku obalu, ali do sada nije uspjela da transformiše svoj istok u prosperitetni regionalni centar. Mogućnost da konačno postane glavni pacifički igrač mogla bi nadjačati njeno neprijateljstvo prema ekonomskim savezima sa Zapadom.“
Treća mogućnost je da Rusija počne da napušta agresivnu politiku, što bi, prema mišljenju ovih analitičara, moglo podstaći Zapad da unapređuje odnose sa najvažnijim igračima - ruskim građanima i kompanijama. To bi moglo obuhvatiti smanjenje postojećih viznih barijera između Rusije i EU i, na duži rok, ublažvanje ograničenja za rad u inostranstvu. SAD i Evropa bi trebalo da započnu pregovore o liberalizaciji trgovine sa Rusijom i postsovjetskim državama i zabrani diskriminacije investitora iz tog regiona. Kada bi postala integrisanija članica zapadnog sistema, Rusija bi manje bila u stanju da prijeti Zapadu krizama sa energentima i ekspanzionističkim ponašanjem. U analizi se podsjeća da je to bilo očigledno prije četvrt vijeka, tokom Gorbačovljeve perestrojke, ali da je sada „nepravedno zaboravljeno“.
Mogla bi se ukloniti kritična uska grla
Četvrto, imajući u vidu mnoge opasne linije rascjepa u Evropi, Zapad bi fokus saradnje sa Rusijom mogao drastično pomjeriti ka Pacifiku. Rusija već razmatra promjenu strategije prema Sibiru i Dalekom istoku. Dok vlada pokušava da razvije taj dio države, koji je izuzetno bogat resursima ali slabo naseljen i sa lošom upravom, Zapad bi mogao igrati vodeću ulogu u njegovom integrisanju u globalnu ekonomiju, obuzdavajuči aspiracije Kine da „pokupi kajmak“.
Rusija bi morala da vrati Krim Ukrajini: Sevastopolj
Potpuna saradnja između Rusije, Kanade, Japana i SAD (na primjer, stvaranje resursa u zajedničkom vlasništvu i industrijskih klastera uz podršku unaprijeđene regionalne infrastrukture) bi ublažila trenutna neprijateljstva i smanjila akcenat koji Rusija stavlja na Krim. U analizi se ocjenjuje da bi ovakav konstruktivni rad, i ekonomski i politički, mogao postati model saradnje između Rusije i Zapada širom svijeta.
„Restrukturiranje odnosa između Rusije i Zapada duž ovih linija bi moglo ukloniti kritična uska grla kreiranja politike koja im trenutno smetaju da riješe međusobni sukob“, zaključuju ruski analitičari.
Nisu obećavale ni evropske integracije
Putin pokušava da na svjetskoj sceni djeluje kao lider velikog uticaja, ne uviđajući da nema težinu čak ni velikog regionalnog igrača, smatraju Inozemcev i Barbašin. Oni zamjeraju onim zapadnim kreatorima politike koji oklijevaju da dozvole Rusiji da se pridruži zapadnom svijetu, „pogrešno pretpostavljajući da će to nekako oslabiti njihove države“.
Velika nagodba koju su opisali u analizi bi, kako tvrde, za Putina bila kulminacija njegove političke karijere jer bi ispunila misiju koju je zacrtao na ispuni na prelazu milenijuma: da izbriše nasljeđe hladnoratovskog poraza i Rusiji vrati poziciju jednakog među glavnim svjetskim igračima. A za zapadne lidere, taj rezultat bi značio decenije mira, kao i potvrdu dominantne pozicije Zapada u međunarodnom sistemu.
Autori ne smatraju da njihovi predlozi imaju puno šanse za uspjeh i ne nadaju se da će biti razmotreni, kamoli primijenjeni. Međutim, naglašavaju da nije obećavala ni evropska integracija. „A čak i debata o hrabrim idejama uliva nadu za novu i mirnu budućnost u Evropi.“
Galerija
Bonus video:
