Od Damaska do Dohe, ruski ministar odbrane Sergej Šojgu se pojavljuje na neuobičajenim mjestima, što je znak sve većeg uticaja vojske pod Vladimirom Putinom.
U proteklih nekoliko mjeseci, povremeno odjeven u pustinjsku uniformu, Šojgu je razgovarao sa sirijskim predsjednikom u Damasku, sreo se sa izraelskim premijerom u Jerusalimu i primio ga je katarski emir u Dohi.
Nastupi ministarstva odbrane u oblastima koje su dugo smatrane domenom ministarstva vanjskih poslova nailaze na podozrenje u Rusiji, gdje prema protokolu ministri obično razgovaraju samo sa svojim direktnim stranim kolegama.
Vojska ubira političke dividende od onoga što Kremlj smatra velikim uspjesima na Krimu, koji je anektiran od Ukrajine nakon što su ruski vojnici u neoznačenim uniformama preuzeli kontrolu nad poluostrvom 2014, i Sirije, gdje su ruske snage pomogle da se tok rata preokrene u korist predsjednika Bašara al Asada.
„To se pretočilo u najviši uticaj“, kazao je jedan iskusni ruski zvaničnik koji radi sa ministarstvom odbrane, a koji je želio da ostane anoniman jer nije ovlašten da razgovara sa medijima. Kremlj i ministarstvo odbrane nijesu odgovarali na zahtjeve Rojtersa da komentarišu ove događaje, ali su tri izvora potvrdila trend.
Ministarstvo odbrane, u saopštenju britanskoj agenciji od 15. decembra, navodi da je zgroženo pretpostavkama koje je uporedilo sa „glasinama i tračevima“.
„Ministarstvo vanjskih poslova je vodeći, ali ne i jedini odsjek vlade koji učestvuje u kreiranju spoljne politike“, navela je u saopštenju portparolka Marija Zaharova.
Međutim, sve veći uticaj vojske je izazvao nezadovoljstvo među pojedinim ruskim diplomatama i nelagodu među zapadnim zvaničnicima zbog oštrine koju to daje ruskoj spoljnoj politici.
Kreiranje spoljne politike postaje ratobornije i manje transparentno, usljed čega su nove ruske vojne avanture više vjerovatne, smatraju neki zapadni zvaničnici.
„Ukoliko dozvolite ministarstvu odbrane da se više pita u spoljnoj politici to je kao da tražite nevolju“, kazao je jedan diplomata koji je želio da ostane anoniman zbog osjetljivosti teme.
Velika prisutnost Šojgua je takođe oživjela spekulacije da bi on mogao zamijeniti predsjednika ukoliko Putin, koji se kandidovao za četvrti mandat na izborima u martu, bude iznenada morao da napusti dužnost ili ne bude mogao da do kraja odsluži šestogodišnji mandat.
Šojgu, 62, ne učestvuje u partijskoj politici ali istraživanja javnog mnjenja pokazuju da je među pet najpopularnijih kandidata za predsjednika. Po popularnosti je često odmah iza Putina, sa kojim je fotografisan tokom ribolova ovog ljeta.
Uloga u Siriji
Uticaj vojske je varirao u Rusiji i, ranije, u Sovjetskom Savezu.
Vojska je imala ogroman uticaj na kraju Drugog svjetskog rata i tokom 1950-ih nakon smrti sovjetskog lidera Josifa Staljina kada je Georgij Žukov, komandant smatran zaslužnim za poraz nacističke Njemačke, bio ministar odbrane.
Međutim, ponižavajuće sovjetsko povlačenje iz Avganistana, okončano 1989, dva rata koja je Rusija vodila u Čečeniji nakon pada SSSR-a, i tragedija nuklearne podmornice Kursk kada je stradalo 118 ljudi 2000. godine, potpuno su uništili ugled vojske.
Pod Putinom, bivšim agentom KGB-a koji je kao predsjednik ujedno i vrhovni komandant oružanih snaga, uticaj vojske je porastao. Pojačana je potrošnja na odbranu, vojska je raspoređena u Gruziji, Ukrajini i Siriji i njene aktivnosti su korištene za podsticanje patriotizma.
Rastući politički i spoljnopolitički uticaj vojske je najvidljiviji kada je u pitanju Sirija. Nakon što je boravio u Damasku dva puta ranije ove godine gdje je razgovarao sa Asadom, Šojgu je takođe bio pored Putina prošle nedjelje kada se ruski predsjednik ponovo sreo sa sirijskim liderom. Šef diplomatije Sergej Lavrov nije bio u Siriji 2017.
Neobičajeno za ministra odbrane, Šojgu je učestvovao u diplomatskim naporima za uspostavljanje mira u Siriji. Govorio je o važnosti sastavljanja novog nacrta ustava, sastao se sa specijalnim izaslanikom UN za Siriju, razgovarao sa izraelskim premijerom Benjaminom Netanjahuom i katarskim emirom šeikom Tamimom bin Hamad al-Tanijem.
Jedan zapadni zvaničnik koji je u direktnom kontaktu sa ministarstvima odbrane i spoljnih poslova kazao je da ruska vojska u Damasku ima uticaj kakav nema ministarstvo inostranih poslova. Postoji „snažno obostrano povjerenje“ između ruske vojske i visokih zvaničnika u Damasku, kazao je zvaničnik. „Rusi su ih spasili i Sirijci to poštuju“.
Ministarstvo inostranih poslova nastavlja da igra važnu ulogu u Siriji, ali napori Lavrova da obezbijedi dogovor SAD i Rusije o saradnji u Siriji su pokazali koliko različito razmišljaju ministarstva vanjskih poslova i odbrane.
Lavrov je i dalje smatran za izvanrednog diplomatu kojem Putin vjeruje i kojeg poštuje. Međutim, zapadni zvaničnici su kazali za Rojters da njega ne pozivaju na sve važne sastanke i da nije obaviješten o velikim vojnim operacijama u Siriji.
Političke intervencije
Ostale vojne spoljnopolitičke intervencije uključuju ulogu u navodnom ruskom miješanju u prošlogodišnje predsjedničke izbore u SAD, tvrde američke obavještajne agencije. One navode da je GRU, ruska vojna obavještajna agencija, hakovala mejlove zvaničnika Demokratske partije i organizovala da ti podaci procure u medije kako bi uticala da se javno mnjenje okrene protiv Hilari Klinton. Kremlj poriče te navode.
Druge političke intervencije uključuju i brifing za medije u decembru 2015. na kojem je ministarstvo odbrane saopštilo da ima dokaz da su turski predsjednik Tajip Erdogan i članovi njegovi porodice imali koristi od nezakonitog krijumčarenja nafte na teritoriji koju je kontrolisala Islamska država u Siriji i Iraku. Erdogan je kazao da su ti navodi, iznijeti nedjelju dana nakon što su Turci oborili ruski bombarder u blizini sirijsko-turske granice, ravni kleveti.
Ostale oblasti interesovanja ministarstva odbrane uključuju Egipat, Sudan i Libiju.
Šojgu je učestvovao u pregovorima između Putina i sudanskog predsjednika Omara al Bašira u Moskvi prošlog mjeseca, a ministarstvo je u svom avionu u januaru ugostilo i Kalifa Haftara, dominantnu vojnu ličnost u Istočnoj Libiji. Haftar je sa Šojguom preko video veze razgovarao o borbi protiv terorizma na Bliskom istoku.
Jedan zapadni zvaničnik je kazao za Rojters da takva odstupanja od spoljnopolitičke prakse podstiču strahove da Rusija planira da širi svoj uticaj i van Sirije, gdje ima vazduhoplovnu i pomorsku bazu, na centre poput Jemena, Sudana ili Avganistana.
Vojni uticaj u unutrašnjoj politici je takođe pojačan, kazali su ruski analitičari i zapadni zvaničnici. Putin od vojske traži mišljenje o svemu, počev od digitalne ekonomije do bezbjednosti hrane.
To je dijelom zbog toga što je Putin, od aneksije Krima, promijenio način na koji donosi odluke i proširio sadržaje o kojima diskutuje Savjet bezbjednosti, kojim on predsjedava. „U vrijeme kada postoji osjećaj da je Rusija okružena neprijateljima, Putin sve više konsultuje obavještajne službe i vojsku prilikom donošenja odluka. Stalno se sastaje sa njima“, kazala je Tatjana Stanovaja, šefica odsjeka za analitiku u Centru za političke tehnologije. Stanovaja je kazala da to ne znači da vojska inicira ideje, ali da Putin njeno mišljenje uvažava daleko više nego ranije i da se sada prilično pita i u oblasti unutrašnje politike.
Prevela i priredila: Nada Bogetić
Bonus video:
