Nakon deset mjeseci čekanja, mađarski parlament odobrio je ulazak Finske u NATO. Ali, ne i Švedske. Zašto se mađarski premijer Viktor Orban odlučio za politiku odugovlačenja?
U mađarskom parlamentu stvari se često odvijaju munjevitom brzinom. Kada se mađarskom premijeru Viktoru Orbanu žuri, onda pred svoje poslanike stavi desetine zakona, uglavnom u kasnim večernjim satima, pa se onda oni usvajaju kao na traci. Ponekad ih čak šefica države – Katalin Novak trenutno predsjednica – potpiše odmah, kako bi tekst zakona što pre bio objavljen u tamošnjem Službenom glasniku.
Ali, to nije tako u slučaju pristupanja Finske i Švedske u NATO. Mađarskom parlamentu nisu bili potrebni sati, već više mjeseci da ratifikuje članstvo te dvije zemlje. Nakon što su zakazana glasanja više puta odlaganja, poslanici u Budimpešti velikom većinom u ponedeljak predveče glasali su za pristupanje Finske. Ali, ne i za Šveđane. Nejasno je kada i pod kojim okolnostima će se to glasanje održati.
Mađarska tu igru igra već desetak mjeseci. Uz Tursku, to je jedina zemlja-članica NATO-a koja organizuje takve političke manevre i blokade oko planiranog pristupanja Finske i Švedske. Ali, za razliku od Turske, koja želi da natjera Finsku i Švedsku da joj izruče protivnike režima i zauzmu drugačiji stav prema Radničkoj partiji Kurdistana (PKK), mađarska vlada ima daleko manje opipljivih ciljeva.
Unakrsno pucati ili sačuvati obraz?
Rat Rusije protiv Ukrajine oborio je strategiju spoljne politike Viktora Orbana, prvenstveno vođenu ekonomskim interesima, a koja teži saradnji i na Istoku i na Zapadu. S jedne strane, Mađarska je postala duboko zavisna od Rusije, a istovremeno je jedna od zemalja Evropske unije koja ima najbliže odnose sa Kinom. S druge strane, ona je pod sve većim pritiskom NATO i EU da se jasno pozicionira protiv Moskve. Osim toga, dugogodišnji spor sa Briselom opterećuje privredu zemlje – zbog optužbi za korupciju, EU uskraćuje milijarde subvencija. Zato u ovoj situaciji Orbanov stav o članstvu Finske i Švedske u NATO deluje kao očajnički pokušaj da se ostane u priči tako što se podiže cijena, ali i kao očajničko prepucavanje za vođenje svoje zemlje u sve dublji i dublji spoljnopolitički ćorsokak.
Međutim, glasanje za Finsku moglo bi da bude podjednako očajnički pokušaj Orbana da pokaže da je napravio preokret i da sačuva obraz. Donedavno je Mađarska govorila da Finska i Švedska ne mogu da budu ratifikovane kao članice NATO sve dok političari u tim zemljama o stanju mađarske demokratije daju neistinite i izjave bez poštovanja. U slučaju Finske, ta zabrinutost iznenada je nestala – a da se nijedan finski političar nije javno izvinio Mađarskoj. Što se Švedske tiče, krugovi bliski mađarskoj vladi i dalje govore da tamošnji političari „vređaju mađarske birače i Mađarsku“ i da zato članstvo te zemlje u NATO ne može da se ratifikuje tako lako.
Savjet NATO-Ukrajina protiv mađarske volje
Kakav je sada kontekst te politike? Mađarska u okvirima NATO već dugo važi za jednu od najkontroverznijih članica zbog svoje bliskosti sa Rusijom i njenog antiukrajinskog stava. Otkako je 2010. preuzeo vlast, Orban gaji veoma bliske odnose s ruskim predsednikom Vladimirom Putinom. Mađarski premijer je sve do danas izuzetno oprezan u osudi agresije Rusije na Ukrajinu. Mađarska je i jedina država NATO na granici sa Ukrajinom koja ne dozvoljava isporuke oružja napadnutoj susjednoj zemlji preko svoje teritorije i koja joj sama ne isporučuje oružje. Zbog te politike posebno je pretrpio odnos Mađarske sa Sjedinjenim Američkim Državama – gori je nego što je ikada bio od kraja socijalističke diktature 1989. godine.
Mađarska takođe godinama blokira sastanke Savjeta NATO-Ukrajina. Navodni razlog: Orbanova vlada optužuje Ukrajinu da ugnjetava mađarsku manjinu u Zakarpatju i ograničava njihova prava. Ali, blokada je verovatno i gest prema Moskvi, od čijeg snabdjevanja energentima Mađarska u velikoj mjeri zavisi. Međutim, generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg je sada prekinuo blokadu Mađarske: najavio je da će sazvati Savet NATO-Ukrajina protiv volje Budimpešte – što je njegovo pravo kao predsedavajućeg vojnom savezu.
Mađarska i „globalna većina“
Mađarska se takođe povukla u stranu i u Evropskoj uniji. Ne samo da je to jedina zemlja EU koja odbija da isporučuje oružje Ukrajini, ona je ujedno i jedina članica koja se zalaže za ukidanje antiruskih sankcija, iako je Orban do sada nevoljno glasao za većinu paketa sankcija – izuzeci su, na primjer, planirane sankcije ruskom patrijarhu Kirilu prošle godine. I u drugim prilikama je Orban više puta slao pozdrave lojalnosti Moskvi: na primer, njegova vlada je najavila da neće izvršiti nalog Međunarodnog krivičnog suda za hapšenje Vladimira Putina na teritoriji Mađarske. Budimpešta je blokirala i zajedničku izjavu EU o nalogu za hapšenje.
Čak i među takozvanim „višegradskim državama“, Mađarska je sada sama. Poljska, Češka, Slovačka i Mađarska nekada su bile moćan glas sa istoka u EU. Stav Mađarske o ratu protiv Ukrajine takođe je razbio poslednje ostatke kohezije među višegradskom četvorkom i čak je doveo do dubokog otuđenja između Varšave i Budimpešte, koje su dugo bile jedinstvene protiv kritika iz Brisela.
Nejasno je da li će Viktor Orban u ovako komplikovanoj situaciji napraviti zaokret u spoljnoj politici. Sve češće se čuje da bi Mađarska principijelno podržala članstvo Švedske u NATO. On je u nedavnim govorima vrlo nejasno nagovijestio moguće okretanje od Rusije – i ostavio ga otvorenim. Dugo se spekulisalo o Orbanovoj posjeti Kijevu.
Međutim, da se ne bi stekao utisak da je sve usamljeniji, mađarski premijer skovao je nov termin: „globalna većina“. Kad god Orban zauzme stav koji ne dele druge zemlje NATO i EU, on kaže da je stav Mađarske na strani te „globalne većine“.
Bonus video:
