Pred ruskom opozicijom je dug put

U noći kada je slavio produžetak svoje vladavine makar do 2030. godine, predsjednik Rusije Vladimir Putin je prvi put javno izgovorio ime Alekseja Navaljnog.

Odgovarajući na pitanje američkog novinara nakon što je prema zvaničnim rezultatima ruskih izbora osvojio ubjedljivu pobjedu u nedjelju, Putin je rekao da je smrt Navaljnog u arktičkoj kaznenoj koloniji prošlog mjeseca “tužan događaj”.

Njegovi komentari su izazvali bijes pristalica pokojnog lidera opozicije, koji su ih nazvali ciničnim i odvratnim.

Dok je Navaljni bio živ, Kremlj je izbjegavao da ga pominje kako bi ga učinio politički nebitnim. Agencija Rojters piše da ta taktika više nije potrebna i da je izazov za pokret Navaljnog da pokaže da je snažan i bez njega.

Dva puta za manje od pet sedmica od njegove smrti, pokazao je da i dalje može da izvede ljude na ulice, prvi put na sahrani Navanljog prvog marta u Moskvi a potom protestom na dan izbora, kada su ljudi pozvani da masovno izađu u podne i glasaju protiv Putina ili ponište glasački listić.

Hiljade ljudi se odazvalo pozivu u Moskvi i drugim velikim gradovima.

“Dokazali smo se i drugima da Putin nije naš predsjednik”, rekla je udovica Navaljnog Julija, pozdravljajući one koji su učestvovali pridruživši se jednom takvom protestu u Berlinu u nedjelju.

Međutim, širom Rusije, zemlje sa 143 miliona stanovnika, događaj “Podne protiv Putina” bio je relativno skroman, navodi Rojters.

Akcija protiv Putina na dan izbora bila je blijeda u odnosu na ranije demonstracije

“Ljudi su i dalje spremni da naprave te javne simbolične gestove, ali obim toga je vrlo ograničen”, rekao je Najdžel Guld Dejvis, ekspert za Rusiju u Međunarodnom institutu za strateške studije.

On je kazao da je ta akcija pružila bezbjedan, legalan način da se “održi plamen” za ljude koji se protive Putinu, kao i da pokažu jedni drugima da nisu sami. Međutim, kako ocjenjuje Rojters, ona je bila blijeda u odnosu na masovne proteste koji su zahvatili Ukrajinu nakon izbora 2004. i Bjelorusiju 2020, ili na demonstracije u Moskvi protiv Putina 2011-12.

U analizi se navodi da je malo vjerovatno da će biti novih demonstracija i podsjeća da se vlasti surovo obračunavaju sa neodobrenim okupljanjima, pogotovo od početka rata u Ukrajini. Demonstranti takođe mogu očekivati mnogo oštriji odgovor policije nego u posebnim okolnostima sahrane Navaljnog i dana izbora, kada su ljudi legalno čekali da glasaju, dodaje Rojters.

Poziv na strpljenje

U analizi se ističe da Navaljni nije bio jedina značajna opoziciona figura, ali da je među mnogima uživao specijalan status zbog činjenice da je preživio pokušaj trovanja, liječen u inostranstvu i ipak odlučio da se vrati u Rusiju i suoči sa zatvorom. Drugi poznati kritičari Putina poput bivšeg zatvorenika biznismena Mihaila Hodorkovskog i bivšeg šahovskog šampiona Garija Kasparova godinama žive van Rusije.

Sada je pred timom Navaljnog dug period dok se 71-godišnji Putin priprema da započne peti mandat. U snimku na Jutjubu Julija Navaljnaja je pozvala ljude da usvoje formulu njenog supruga “15 minuta dnevno borbe protiv režima”.

“Svaki dan posvetite barem tih 15 minuta da napišete par rečenica, razgovarate s nekim, ubijedite nekoga i na kraju pobijedite svoj strah. Ne odbacujte taj rad zato što odmah ne daje rezultate, već budite strpljivi i idite naprijed. Ja definitivno imam dovoljno strpljenja”, rekla je.

“Linija napada Kremlja već je jasna - da činjenicu da je Navaljnaja van Rusije iskoristi kao dokaz da nema dodira sa situacijom”, ocjenjuje Rojters. Ona se takođe našla na meti ličnih napada prokremljskih medija zbog njenog izgleda i postupaka od smrti njenog supruga.

Portparol Kremlja Dmitrij Peskov rekao je novinarima ove nedjelje da je ona primjer ljudi koji gube ruske korijene i “prestaju da osjećaju puls sopstvene zemlje”.

Povezati se sa ljudima u zemlji

Ivan Fomin, analitičar Centra za evropsku političku analizu, smatra da je za opoziciju izvan Rusije važno da se poveže sa novim glasovima koji privlače pažnju unutar zemlje, na primjer sa grupama supruga i majki koje traže povratak vojnika sa ratišta u Ukrajini.

On je dodao da opozicija treba da izbjegne da bude “izolovana u svom mjehuru u egzilu” i da održi veze sa ljudima koji su i dalje u Rusiji.

Leonid Volkov, bivši bliski saradnik Navaljnog, rekao je da pokret pokušava da “ne postane kao organizacija emigranata” i da ostane usredsređen na domaću agendu umjesto na pitanja sa kojima se suočavaju Rusi u inostranstvu, poput teškoća u otvaranju bankovnih računa na Zapadu.

“Ulažemo mnogo truda da ostanemo relevantni”, rekao je u intervjuu ovog mjeseca.

On je rekao da organizacija Navaljnog, Fond za borbu protiv korupcije, ima oko 140 zaposlenih i radi na dvadesetak projekata - uključujući istragu sa ciljem da pokaže da je Navaljni ubijen u zatvoru, i da imenuje njegove ubice.

Kremlj negira bilo kakvu umiješanost države u njegovu smrt.

Da su opozicione ličnosti čak i izvan granica Rusije suočene sa rizicima potvrdio je napad čekićem na Volkova u litvanskoj prijestonici Viljnus, nekoliko sati pošto je razgovarao sa reporterom Rojtersa prošle sedmice.

Laži i nasilje su okosnica režima

U današnjoj Rusiji nije baš primjereno čak i govoriti o “opoziciji”, kaže Vladimir Kara-Murza, istoričar, novinar i političar koji služi 25-godišnju kaznu zatvora zbog optužbi za izdaju, ali je uspio da pošalje pisane odgovore nezavisnom portalu Meduza.

Opozicija je “pojam iz demokratskog života - opozicija sjedi u parlamentima, učestvuje na izborima i govori u televizijskim debatama. Svi Putinovi glavni oponenti su ili ubijeni, ili su u zatvoru ili inostranstvu”, rekao je.

Upitan šta obični ljudi mogu da urade u trenutnoj situaciji, Kara-Murza je citirao članak iz 1974. godine Aleksandra Solženjicina, pisca koji je proveo godine u sovjetskim radnim logorima. Članak je naslovljen “Ne živi od laži”.

Rojters piše da je njegov odgovor istakao ono što neki analitičari vide kao sve veće paralele između Putinovih protivnika danas i usamljenih disidenata koji su se suprotstavljali sovjetskoj represiji, dajući primjer nade drugima uprkos izvjesnim izgledima da izgube karijeru i slobodu.

“Ponovo pročitajte ovaj (Solženjicinov) tekst, svaka riječ u njemu je zapanjujuće aktuelna danas. Jer uprkos svim razlikama, režimi tada i sada imaju iste međusobno povezane osnove - laž i nasilje”, napisao je Kara-Murza.

On je dodao da Putinova prava borba nije protiv opozicije, nego protiv budućnosti.

“Nemoguće je zaustaviti budućnost. Rusija će definitivno postati demokratija, ta ‘normalna evropska zemlja’ o kojoj je Aleksej Navaljni volio da priča”.