Lice predsjednika Aleksandra Lukašenka smiješilo se sa predizbornih plakata širom Belorusije u nedjelju, dok su se u zemlji održavali izbori koji su očigledno imali za cilj da 70-godišnjem autokrati obezbijede još jedan mandat nakon tri decenije na vlasti. “Potreban!” piše na plakatima ispod fotografije Lukašenka. To je fraza koju su grupe birača izgovarale u predizbornim video-snimcima odgovarajući na pitanje da li žele da on ponovo bude na čelu države.
Prema zvaničnim rezultatima, objavljenim rano juče, Lukašenko je osvojio 86,82% glasova, u poređenju sa 3,21% koje je osvojio njegov najbliži rival. Prema podacima Centralne izborne komisije, 3,6% birača je poništilo svoje glasačke listiće.
Njegovi protivnici, od kojih su mnogi zatvoreni ili u egzilu u inostranstvu zbog njegove nemilosrdne represije nad neistomišljenicima i slobodom govora, izbore nazivaju farsom - poput prethodnih iz 2020. godine, koji su izazvali višemjesečne proteste bez presedana u istoriji ove zemlje sa 9 miliona stanovnika.
Režim represije doveo je do više od 65.000 hapšenja, uz hiljade pretučenih, što je izazvalo osudu i sankcije Zapada.
Dozvolio je Moskvi da koristi bjelorusku teritoriju za invaziju na Ukrajinu 2022, pa čak i da tamo rasporedi dio ruskog taktičkog nuklearnog oružja, ali je ipak vodio kampanju sa sloganom “Mir i sigurnost”, tvrdeći da je spasio Bjelorusiju od uvlačenja u rat.
“Bolje je imati diktaturu kao u Bjelorusiji nego demokratiju kao u Ukrajini”, rekao je Lukašenko u svom karakteristično direktnom maniru. Podrška ruskog predsjednika Vladimira Putina - koji je i sam na vlasti već četvrt vijeka - pomogla mu je da prebrodi proteste iz 2020. godine.
Posmatrači vjeruju da se Lukašenko plašio ponavljanja masovnih demonstracija iz 2020. godine, te je zato zakazao izbore u januaru, kada bi malo ko želio ponovo da izađe na ulice, umjesto u avgustu. Suočio se samo sa simboličnom opozicijom. Izborna komisija je 2020. tvrdila je da je Lukašenko osvojio 80,10% glasova.
“Trauma protesta iz 2020. bila je toliko duboka da je Lukašenko ovoga puta odlučio da ne rizikuje i izabrao najpouzdaniju opciju, gdje glasanje više liči na specijalnu operaciju za zadržavanje vlasti nego na izbore”, rekao je za agenciju Asošiejtid pres bjeloruski politički analitičar Valerij Karbalevič.
Lukašenko je više puta izjavljivao da se ne drži vlasti i da će je “tiho i mirno predati novoj generaciji.”
Njegov 20-godišnji sin, Nikolaj, putovao je zemljom, davao intervjue, potpisivao autograme i svirao klavir na predizbornim skupovima. Lukašenko nije pominjao svoje zdravlje, mada je primjetno da ima poteškoća pri hodanju i povremeno je govorio promuklim glasom.
Vodeći opozicionari pobjegli su u inostranstvo ili su završili u zatvoru. U zemlji se nalazi skoro 1.300 političkih zatvorenika, uključujući dobitnika Nobelove nagrade za mir Alesa Beljackog, osnivača Centra za ljudska prava “Vjasna.”
Od jula Lukašenko je pomilovao više od 250 ljudi. Istovremeno, vlasti su pokušale da iskorijene svaki znak neslaganja hapseći stotine ljudi u racijama usmjerenim na rođake i prijatelje političkih zatvorenika.
Samo prošlog mjeseca vlasti su uhapsile 188 ljudi, navodi “Vjasna.” Aktivisti i oni koji su donirali novac opozicionim grupama pozivani su u policiju i prisiljavani da potpišu izjave da su upozoreni na učestvovanje u neodobrenim demonstracijama, kažu borci za ljudska prava.
Opoziciona liderka u egzilu, Svetlana Tihanovska, koja je pobjegla iz Bjelorusije pod pritiskom vlasti nakon što je 2020. izazvala predsjednika na izborima, izjavila je za agenciju Asošiejtid pres da su izbori u nedjelju bili “besmislena farsa, Lukašenkov ritual.”
Birači je, prema njenim riječima, trebalo da precrtaju sve kandidate na glasačkom listiću, dok svjetski lideri ne bi trebalo da priznaju rezultate iz zemlje “u kojoj su uništeni svi nezavisni mediji i opozicione partije, a zatvori puni političkih zatvorenika.”
“Represije su postale još brutalnije kako su se približavali ovi izbori bez izbora, ali Lukašenko se ponaša kao da stotine hiljada ljudi i dalje stoji ispred njegove palate”, rekla je Tihanovska.
Evropska unija odbacila je izbore u Bjelorusiji kao nelegitimne i zaprijetila novim sankcijama.
“Današnji lažni izbori u Bjelorusiji nisu bili ni slobodni ni pošteni”, izjavile su šefica spoljne politike EU Kaja Kalas i komesarka za proširenje Marta Kos u zajedničkom saopštenju.
“Narod Bjelorusije nije imao izbor. Ovo je gorak dan za sve one koji čeznu za slobodom i demokratijom”, objavila je njemačka ministarka spoljnih poslova Analena Berbok na platformi X.
Velika Britanija, Kanada, Australija i Novi Zeland takođe su osudili “lažne izbore u Bjelorusiji”
Sa druge strane Kremlj je juče saopštio da slavi pobjedu ruskog saveznika Aleksandra Lukašenka i odbacio zapadne kritike izbora kao “predvidive.” Lukašenku je pobjedu juče čestitao i Putin. “Vaša uvjerljiva pobjeda na izborima jasno pokazuje vaš visok politički autoritet, kao i nesumnjivu podršku stanovništva za državni pravac kojim Bjelorusija ide”, naveo je ruski predsjednik.
Neposredno nakon glasanja u Minsku u nedjelju, u pratnji svog bijelog pomeranca, Lukašenko je novinarima izjavio da ne traži priznanje niti odobrenje EU. “Glavna stvar za mene je da Bjelorusi priznaju ove izbore i da se završe mirno, kako su i počeli”, rekao je.
Govoreći na višesatnoj konferenciji za štampu, Lukašenko je izjavio da ne isključuje mogućnost kandidature za najvišu funkciju ponovo 2030. godine.
Bonus video:
