Ako Evropska unija želi da utiče na autokrate u zemljama kandidatima za članstvo, mora da uspostavi snažnu kulturu nezavisnih medija unutar sopstvenih granica, piše briselski portal “Politiko”.
Poslije mjeseci ćutanja pred neviđenim antivladinim protestima u Srbiji, predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen konačno je kritikovala Beograd zbog neuspjeha da sprovede reforme neophodne za pristupanje EU. Ona je pozvala Srbiju da “preduzme odlučne korake ka slobodi medija, borbi protiv korupcije i izbornoj reformi”, podsjeća “Politiko”.
Portal piše da predsjednik Srbije Aleksandar Vučić već deceniju učvršćuje vlast svoje partije, agresivno uspostavljajući kontrolu nad medijima u zemlji i navodi da je Vlada Srbije u oktobru 2023. usvojila dva kontroverzna zakona koja omogućavaju državnim preduzećima da uđu na medijsko tržište, uklanjajući zaštitne mehanizme uvedene nakon ere Slobodana Miloševića.
Ovi zakoni su dodatno narušili medijsko okruženje dok je EU ignorisala upozorenja medijskih udruženja koja su predviđala njihov antidemokratski uticaj. EU je prekinula ćutanje tek poslije masovnih protesta protiv Vučića i njegove vlasti, kao i fizičkih napada na nekolicinu preostalih nezavisnih novinara, navodi se u analizi.
U teoriji, agenda reformi u okviru procesa pristupanja EU trebalo bi da obezbijedi Komisiji određeni uticaj. Međutim, posljednjih godina, nekoliko zemalja kandidata, uključujući Srbiju, Tursku i Gruziju, sprovodi neke od najdrastičnijih obračuna s nezavisnim medijima, ističe portal. Dodaje da nije iznenađenje što ove zemlje vjeruju da takve mjere neće ugroziti njihov put ka članstvu u EU pošto pojedine članice bloka čine isto.
Na primjer, Mađarska je prošle godine tužila EU pred Evropskim sudom pravde zbog donošenja Zakona o slobodi medija (EMFA) - prvog pokušaja EU da uskladi zakone o medijskom pluralizmu i nezavisnosti. Mađarska u tužbi tvrdi da taj zakon prevazilazi ovlašćenja EU i zalazi u suverenitet država članica.
U međuvremenu, slovački premijer Robert Fico je raspustio javni servis RTVS i formirao novu televizijsku stanicu STVR, čime je omogućena smjena rukovodstva i veća kontrola nad uređivačkom politikom.
Najnoviji potezi španskon premijera Pedra Sančesa kao da su prepisani iz Vučićevog priručnika
Međutim, nisu samo premijer Mađarske Viktor Orban i Fico ti koji daju loš primjer.
Neke od najuticajnijih članica bloka nazaduju kada je u pitanju sloboda medija, piše portal pozivajući se na izvještaj organizacije “Civil Liberties Union for Europe” iz marta, koji izdvaja Italiju zbog “neviđenog nivoa političkog miješanja” u rad javnog servisa, a vladu Đorđe Meloni označava kao jednu od pet najgorih u EU po pitanju slobode medija.
U Španiji, najnoviji potezi premijera Pedra Sančesa kao da su prepisani iz Vučićevog priručnika, ističe se u analizi.
Sančes je u julu 2024. najavio reformu zakona o medijima u cilju suzbijanja “pseudomedija”, ali je u praksi iskoristio EMFA da ograniči spisak organizacija koje mogu da dobijaju javna sredstva.
Španska vlada je prošle godine kupila 10 odsto udjela u španskom telekomunikacionom gigantu Telefonica i postavila direktora lojalnog vlasti. Mediji navode da vlada sada koristi taj položaj da utiče na glasanje akcionara u kompaniji Promontora de Informaciones SA, vlasniku najvećeg lista “El Pais”, kako bi smijenila rukovodstvo i pokrenula provladinu televiziju.
Zemlje članice EU koje teže kontroli medija i usmjeravanju političkog narativa pažljivo prate kako Unija reaguje na selektivnu primjenu EMFA u problematičnim državama poput Mađarske i Slovačke, navodi „Politiko“.
Dodaje da se očekuje da će EU pokrenuti postupke zbog kršenja pravila, vjerovatno koristeći Orbana i Fica kao primjere da odvrati druge lidere poput Meloni i Sančeza od tumačenja zakona u sopstvenu korist.
“A ako EU želi da utiče na Vučića i druge buduće autokrate u zemljama kandidatima, ključne članice moraju prve dati dobar primjer. Građani Srbije koji protestuju vide EU kao svetionik nade za demokratiju. Blok ne smije da ih iznevjeri”, zaključuje briselski portal.
Bonus video:
