Prije nešto više od godinu, raznoliki niz opozicionih koalicija borio se za glasove u gruzijskom parlamentu, od kojih su četiri osvojile mandate. Danas, od njihovih osam glavnih lidera, svi osim jednog nalaze se u zatvoru, u egzilu ili se suočavaju s krivičnim prijavama. Vladajuća partija nastoji da potpuno zabrani tri glavne opozicione grupe.
Pad u jednopartijski sistem šokirao je mnoge u ovoj maloj zemlji Južnog Kavkaza sa 3,7 miliona stanovnika. U godinama nakon raspada Sovjetskog Saveza, Gruzija je djelovala kao mlada demokratija u usponu, na brzom putu ka EU i udaljavanju od ruske sfere uticaja.
Međutim, sada je dalje od Zapada nego u gotovo bilo kojem trenutku svoje postsovjetske istorije, navodi se u procjeni iz Brisela, koji je njene demokratske institucije opisao kao osakaćene, a sudove kao podređene državi.
Ovog mjeseca, EU je u jednom izvještaju saopštila da je Gruzija sada “samo formalno” kandidat za članstvo. Ambasador EU u Tbilisiju rekao je da Gruzija više uopšte nije na putanji ka ulasku u blok.
Veterani gruzijske politike i diplomatije, koji su govorili za Rojters o događajima iz proteklih mjeseci, kazali su da izgleda kako se Gruzija približava liniji poslije koje će demokratiji biti teško da se oporavi.
“Nalazimo se pet minuta od jednostranačke diktature”, rekao je Sergi Kapanadze, bivši zamjenik ministra spoljnih poslova i potpredsjednik parlamenta do 2020. godine.
Demokratizacija znači da ćete u jednom trenutku izgubiti vlast.
Natalija Sabanadze, ambasadorka Tbilisija pri EU do 2021. godine, rekla je da je tokom decenija često oštrih unutrašnjih političkih sukoba uvijek postojao konsenzus da Gruzija pripada Zapadu. Taj konsenzus sada je nestao.
“Oni znaju da demokratizacija, koju EU zahtijeva, znači prihvatanje da ćete u nekom trenutku izgubiti vlast”, rekla je ona o vladajućoj partiji Gruzijski san. “Oni to ne žele. I u suštini grade potpuno razvijen autoritarni režim.”
Vladajuća partija “Gruzijski san” tvrdi da štiti zemlju od opozicionih figura koje pokušavaju da preuzmu vlast i izazovu katastrofalan rat s Rusijom.
To je strah koji je postao opipljiv nakon ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine, koja je u Gruziji probudila sjećanja na ruske tenkove koji su 2008. godine ušli u predgrađa Tbilisija u ponižavajućem porazu od Moskve tokom kratkog rata.
“Gruzija je ostrvo mira u veoma teškom geopolitičkom okruženju”, rekla je Nino Cilozani, poslanica vladajuće partije i potpredsjednica parlamenta. “Ono što investitorima i biznisima treba jeste stabilnost.”
Ona je optužila zatvorene opozicione političare da su pokušavali da isplaniraju državni udar, optužbe koje opozicione partije odbacuju kao izmišljene radi opravdavanja obračuna.
Protivnici opisuju osnivača Gruzijskog sna, milijardera Bidzinu Ivanišvilija, kao autora autoritarnog zaokreta. Neki ga optužuju da je u sprezi s Rusijom, gdje je devedesetih godina stekao bogatstvo.
Gia Hukašvili, koji je pomogao da se pokrene partija kao Ivanišvilijev glavni politički savjetnik prije nego što se s njim razišao 2013. godine, rekao je da je pogrešno posmatrati njegovog bivšeg šefa kao potčinjenog Moskvi. Naprotiv, Ivanišvili samo vidi “poklapanje interesa” između zemalja, kaže on.
“On razumije da mu je, u ovom okeanu ajkula, potreban stariji brat. Ko je stariji brat? To može biti samo Rusija”, rekao je Hukašvili.
Ekonomija se okreće Rusiji i Kini
Sa strateški važnom pozicijom na Crnom moru, u regionu ispresijecanom naftovodima i gasovodima, Gruzija bi, u teoriji, mogla da odigra veliku ulogu u nastojanju Zapada da diversifikuje energetske i trgovinske rute i udalji ih od Rusije.
Nakon što je izašla iz etničkih sukoba i ekonomskog kolapsa koji su pratili raspad Sovjetskog Saveza devedesetih godina, Gruzija je doživjela brz rast podstaknut politikama naklonjenim investitorima, koje su pratile njen politički zaokret ka Zapadu.
Ta otvorenost sada se brzo preokrenula: strana direktna ulaganja pala su tokom protekle dvije godine na nivoe posljednji put viđene početkom 2000-ih.
Rast se ipak održao, zahvaljujući prilivu ruskih kompanija i IT radnika u Gruziju od početka rata u Ukrajini, što se pokazalo kao podsticaj za ekonomiju. Svjetska banka predviđa da će gruzijski BDP porasti 7% ove godine, nakon 9,4% prošle.
Međutim, izgradnja dubokovodne luke na Crnom moru - potencijalno ključnog tranzitnog čvorišta koje bi povezivalo Aziju i Evropu - uglavnom je zastala otkako je konzorcijum na čijem čelu su kompanije sa zapada izbačen iz projekta. Kineska kompanija potom je dobila ugovor, ali je napredak u izgradnji minimalan.
U međuvremenu, Gruzija sada uvozi oko 45% svoje nafte iz Rusije, u odnosu na samo 8% u 2012. godini, iako Tbilisi i Moskva nemaju diplomatske odnose.
Ijan Keli, bivši američki ambasador u Gruziji, rekao je da je Zapad mogao učiniti više da izgradi veze sa Tbilisijem.
“Propuštamo priliku”, rekao je on. “Gruzija je otvorila vrata Rusiji i Kini.”
Brzopotezni šah
Tokom posljednjih nedjelja, partija Gruzijski san preduzela je niz mjera koje djeluju kao pokušaj da se iskorijeni i ono malo preostalih političkih neistomišljenika.
Predstojeća tužba pred Ustavnim sudom trebalo bi da zabrani tri glavne opozicione partije, dok nove krivične optužnice protiv devet ključnih opozicionih ličnosti - uključujući i zatvorenog bivšeg predsjednika Mihaila Sakašvilija - gotovo sigurno znače da će svaki potencijalni izazivač godinama ostati iza rešetaka.
U posljednje vrijeme, represija je usmjerena i na ljude bliske samoj vladajućoj partiji, pri čemu su nove krivične prijave podignute čak i protiv visokih ministara i nekadašnjih najbližih saveznika osnivača Gruzijskog sna, Bidzine Ivanišvilija.
Vlasti djeluju toliko brzo da je Kapanadze, bivši potpredsjednik parlamenta, situaciju uporedio sa “brzopoteznim šahom”, u kojem opozicija pokušava da izbjegne mat nadajući se da će vlast u žurbi napraviti taktičku grešku.
Hapšenja na noćnim antivladinim protestima ispred parlamenta drže političke aktiviste u stanju straha, očaja i rezignacije. Desetine ih čame u zatvoru ili su kažnjeni zbog blokiranja puta.
“Gruzija je jednostavno nestala, ne samo sa evropske scene, već i sa globalne”, rekao je Grigol Gegelia iz partije Lelo, koja se suočava sa zabranom. “Gubimo svoju zemlju”, kazao je on.
Priredila: N. B.
Bonus video:
