Šta god evropski zvaničnici o tome govorili, nova Strategija nacionalne bezbjednosti (NSS) predsjednika SAD Donalda Trampa je dobra vijest za Evropu. Evropa i ostatak svijeta sada jasno vide koliko nisko ova američka administracija cijeni njihove interese - i više se ne mogu pretvarati da je drugačije.
NSS se ne tiče vrijednosti. Ne tiče se podrške demokratiji. Ne tiče se odbrane principa koje Evropljani nijesu ni dovodili u pitanje od kraja Drugog svjetskog rata. Ona se tiče projekcije moći koja treba da odražava američke ekonomske interese. Tačka.
U spoljnopolitičkim terminima, takvo određenje moći zasniva se na transakcionom principu koji bi trebalo da ide u korist Amerikancima i autoritarnim režimima. Za ove druge, uslovljavanje je dobilo novo značenje: isporučujte robu i obezbjeđujte stabilnost - a ne ljudska prava (i često pridikovanje), što je evropski kriterijum. Kako se navodi u NSS-u: “Sjedinjene Države će dati prioritet komercijalnoj diplomatiji.”
U praksi, to znači da zemlje na Bliskom istoku i drugdje mogu slijediti vlastite tradicije, religije i kulture sve dok ne ugrožavaju Sjedinjene Države. Kako stoji u NSS-u: “Ključ uspješnih odnosa s Bliskim istokom jeste prihvatanje tog regiona, njegovih lidera i država onakvima kakvi jesu, uz zajednički rad na područjima od zajedničkog interesa.”
Ovo takođe nije loša vijest ni za tehnološki napredan Tajvan, koji ostaje ključan za američke AI kompanije, ali je istovremeno ranjiv na zveckanje oružjem od strane Kine. “Odvraćanje sukoba oko Tajvana, idealno očuvanjem vojne nadmoći, je prioritet”, navodi se u NSS-u. “Sjedinjene Države ne podržavaju bilo kakvu jednostranu promjenu statusa kvo u Tajvanskom moreuzu.”
Situacija je drugačija za Evropu - američkog saveznika poslijeratnog perioda i okosnicu zapadnog saveza tokom Hladnog rata. Dio NSS-a koji se odnosi na Evropu nimalo ne ublažava ton.
Strategija otvoreno potvrđuje nezainteresovanost Sjedinjenih Država za NATO, za koji navodi da nije “savez koji se vječno širi”, što je formulacija koja će se svidjeti Rusiji, koja se oštro protivi svakom daljem proširenju, a razočarati Ukrajinu i druge zemlje koje teže članstvu.
NSS poziva Evropu da preuzme “primarnu odgovornost za sopstvenu odbranu, bez toga da bude pod dominacijom bilo koje neprijateljske sile”. Ko bi ta potencijalna neprijateljska sila mogla biti - nije navedeno.
Strategija otkriva opsesiju identitetskom politikom, uokvirenu kroz krajnje desničarski civilizacijski diskurs koji danas dijeli dobar dio Trampove administracije. U njoj se navodi da je više nego vjerovatno “da će u roku od nekoliko decenija, najkasnije, određene članice NATO-a postati većinski neevropske”. Da li to znači nebjelačke ili identitetski nepodudarne s Evropom?
Namjera da se povuku iz NATO obaveza potvrđuje nedavni izvještaj sa sastanka u Pentagonu, na kojem su američki zvaničnici navodno rekli Evropljanima da moraju preuzeti većinu konvencionalnih odbrambenih kapaciteta NATO-a - od obavještajnih službi do raketnih sistema - do 2027. godine. Plan da se SAD oslobode odgovornosti u Evropi bez sumnje će biti vidljiv i u predstojećoj Strategiji nacionalne odbrane, čije je glavne smjernice u nedavnom govoru iznio ministar za rat Pit Hegset.
NSS optužuje Evropljane za “nedostatak samopouzdanja” u odnosu na Rusiju. Evropski saveznici, navodi se, “imaju značajnu prednost u pogledu tvrde moći nad Rusijom prema gotovo svim mjerilima, osim nuklearnih”, iako “mnogi Evropljani smatraju Rusiju egzistencijalnom prijetnjom”. Sjedinjene Države bi mogle pomoći da se “ponovo uspostave uslovi strateške stabilnosti na evroazijskom kopnu”.
I upravo to iritira Evropu. Strategija navodi da je “osnovni interes” Sjedinjenih Država da “ponovo uspostave stratešku stabilnost s Rusijom, kao i da omoguće poslijeratnu obnovu Ukrajine kako bi ona opstala kao održiva država”. Većina Evropljana nije uvjerena u iskrenost ove rečenice, niti podržava implicitne pozive na evropsku bezbjednosnu arhitekturu koja uključuje Rusiju. Oni to vide kao odavno prisutnu ambiciju Kremlja da udalji Evropu od Vašingtona i oslabi NATO.
Strategija otkriva opsesiju identitetskom politikom, uokvirenu kroz krajnje desničarski civilizacijski diskurs koji danas dijeli dobar dio Trampove administracije. U njoj se navodi da je više nego vjerovatno “da će u roku od nekoliko decenija, najkasnije, određene članice NATO-a postati većinski neevropske”. Da li to znači nebjelačke ili identitetski nepodudarne s Evropom?
Dokument zaista zagovara Evropu - samo ne onu liberalnu, raznoliku Evropu koju i dalje promoviše većina EU. Amerikanci, međutim, “žele da Evropa ostane evropska, da povrati svoje civilizacijsko samopouzdanje i da napusti svoj neuspjeli fokus na regulatornom gušenju”. U borbenom tonu, strategija potom osuđuje “aktivnosti Evropske unije i drugih nadnacionalnih tijela koje potkopavaju političke slobode i suverenitet, migrantske politike koje preobražavaju kontinent i stvaraju napetosti, cenzuru slobode govora i suzbijanje političke opozicije, urušene stope nataliteta i gubitak nacionalnih identiteta i samopouzdanja.”
Da, Evropi zaista nedostaje samopouzdanja. Da, nedostaje joj bezbjednosna i strateška vizija. Da, predugo se oslanjala na Sjedinjene Države kao garanta bezbjednosti. Da, nije umjela da čuje pritužbe krajnje desnice. Ipak, njeno rukovodstvo, bilo u institucijama ili u državama članicama, ne usuđuje se da napravi iskorak kako bi se suočilo s tim velikim problemima koji obilježavaju posthladnoratovsku eru. Ovi propusti čine Evropu slabijim i manje vjerodostojnim globalnim akterom. Zbog toga se kritike NSS-a svode na puku retoriku.
U kontekstu te slabosti, jedva da iznenađuje što su Tramp - a naročito njegov potpredsjednik, Džej Di Vens - odlučni da dodatno oslabe Evropu. Ova administracija posmatra Evropu kao prijetnju, ako ne i kao konkurenta, ma koliko ona bila nesposobna. Vensovo preziranje evropskog demokratskog sistema i njegovih vrijednosti, udruženo s otvorenom podrškom krajnje desnim pokretima, prijeti američkim miješanjem koje potkopava samu suštinu zapadnog saveza. To je poruka na koju Evropa nema izbora nego da odgovori.
carnegieendowment.org
Prevod: A. Š.
Bonus video:
