Bjelorusija oslobodila 123 zatvorenika, uključujući opozicionu aktivistkinju Mariju Kolesnikovu

Bjelorusija je oslobodila 123 zatvorenika, uključujući istaknutu opozicionu aktivistkinju Mariju Kolesnikovu, nakon što su Sjedinjene Američke Države (SAD) pristale da ukinu sankcije toj istočnoevropskoj zemlji, piše danas BBC.

Dobitnik Nobelove nagrade za mir Ales Bjaljacki takođe je među oslobođenima, nakon razgovora u Minsku sa specijalnim izaslanikom američkog predsjednika Donalda Trampa za Bjelorusiju, Džonom Kolom.

SAD su pristale da ukinu sankcije na potašu, ključni sastojak u proizvodnji đubriva i važan izvozni proizvod Bjelorusije, čiji je predsjednik Aleksandar Lukašenko blizak saveznik ruskog predsjednika Vladimira Putina.

"Kako se odnosi između dvije zemlje normalizuju, sve više i više sankcija biće ukinuto", rekao je Kol, prenosi BBC.

Evropska unija (EU) nije priznala Lukašenka za predsjednika.

Kolesnikova je bila u zatvoru od 2020. godine, a veliki dio tog vremena provela je u samici.

Njena sestra Tatjana Homič, koja je neumorno vodila kampanju za njeno oslobađanje, uspjela je ubrzo potom da razgovara s njom putem video-poziva i potvrdila je vijest za BBC.

Kolesnikova je predata Ukrajini zajedno sa još 113 zatvorenika, saopštio je kijevski Koordinacioni štab za postupanje sa ratnim zarobljenicima, navodi BBC.

U saopštenju objavljenom na Telegramu, Ukrajina je navela da će, nakon što dobiju neophodnu medicinsku pomoć, zatvorenici biti prevezeni u Poljsku i Litvaniju.

Portparol bjeloruske opozicione liderke u egzilu Svetlane Tihanovske rekao je za Agenciju Frans pres da je odluka da budu poslati u Ukrajinu bila neočekivana i da ju je donio Lukašenko.

Homič je rekla da je prva stvar koju je Kolesnikova izgovorila kada su razgovarale bila: "Hvala američkoj administraciji, predsjedniku Trampu (i) bjjeloruskoj vladi takođe što su predvodili, razgovarali i vodili ove pregovore."

Dogovor je veliko dostignuće za Lukašenka, a autoritarni lider će takođe pozdraviti i činjenicu da su Amerikanci okončali njegovu međunarodnu izolaciju, navodi BBC.

Pored EU, ni SAD nisu priznale Lukašenka za predsjednika, nakon, kako piše BBC, nepoštenih izbora prije pet godina, koji su doveli do masovnih uličnih protesta koje je policija brutalno ugušila.

Tada su uhapšene stotine ljudi – među njima i Kolesnikova – a snažna politička represija nastavila se i poslije toga.

Zapadne sankcije su dodatno pooštrene nakon ruske invazije u punom obimu na Ukrajinu 2022. godine, kada su trupe ušle preko Bjelorusije, a rakete su lansirane s njene teritorije.

Bjeloruski državni mediji citirali su Kola kako je rekao da će sankcije na potašu biti ukinute odmah.

Američki izaslanik je takođe rekao da je sa Lukašenkom razgovarao o Ukrajini i o tome kakvu pomoć Minsk može da ponudi u pregovorima sa Putinom.

Pokušaj angažovanja sa Minskom dio je velikog zaokreta u američkoj politici, što je SAD dovelo u ozbiljan raskorak sa Evropom – gdje je pristup zasnovan na sankcionisanju i izolaciji.

Viktor Babariko, bjeloruski opozicioni političar koji je uhapšen prije pet godina, takođe je danas pušten na slobodu, zajedno sa Marinom Zolotovom, glavnom i odgovornom urednicom nezavisnog informativnog portala Tut.by.

Agencija Rojters u svom izvještaju navodi da je Lukašenko oslobodio danas 123 zatvorenika, uključujući dobitnika Nobelove nagrade za mir Alesa Bjaljackog i istaknutu opozicionu ličnost Mariju Kalesnikavu, u okviru dogovora koji je posredovao izaslanik Trampa.

Zauzvrat, SAD su pristale sda ukinu sankcije na bjelorusku potašu, ključnu komponentu u proizvodnji đubriva, čiji je Bjelorusija jedan od vodećih svjetskih proizvođača.

Oslobađanje zatvorenika ubjedljivo je najveće koje je Lukašenko sproveo otkako je Trampova administracija ove godine započela razgovore sa dugogodišnjim autoritarnim liderom, bliskim saveznikom ruskog predsjednika Vladimira Putina, navodi Rojters.

Zapadne vlade su ga ranije izbjegavale zbog gušenja neslaganja i podrške ruskom ratu u Ukrajini.

Trampov izaslanik Džon Kol rekao je za Rojters da bi oko 1.000 preostalih političkih zatvorenika u Bjelorusiji moglo biti oslobođeno, po mogućnosti u jednoj velikoj grupi, u narednim mjesecima.

"Mislim da je to više nego moguće, rekao bih da je vjerovatno… Na pravom smo putu, zamah postoji", kazao je Kol.

Ako u Bjelorusiji ne bi ostalo političkih zatvorenika, većina sankcija mogla bi biti ukinuta. "Mislim da je to fer razmjena", dodao je Kol.

Bjaljacki: borba za ljudska prava se nastavlja

Devet oslobođenih zatvorenika napustilo je Bjelorusiju i otišlo u Litvaniju, dok je 114 prebačeno u Ukrajinu, saopštili su zvaničnici, a prenosi Rojters.

Bjaljacki, jedan od dobitnika Nobelove nagrade za mir 2022. godine, aktivista je za ljudska prava koji se godinama borio za političke zatvorenike prije nego što je i sam to postao. U zatvoru je bio od jula 2021. godine.

Vidno ostario u odnosu na posljednji put kada se pojavio u javnosti, široko se osmjehnuo dok je grlio opozicionu liderku u egzilu Svetlanu Tihanovsku po dolasku u Ambasadu SAD u Litvaniji.

Bjaljacki je rekao Rojters da je prethodnu noć proveo na zatvorskoj klupi u prostoriji sa gotovo 40 ljudi i da se još uvijek navikava na ideju da je slobodan.

Kazao je da ciljevi borbe za ljudska prava, zbog koje su on i njegove kolege dobili Nobelovu nagradu, još nijesu ostvareni.

"Hiljade ljudi su bile i i dalje su u zatvoru… Tako da se naša borba nastavlja", rekao je u svojim prvim javnim izjavama u tri godine od dobijanja nagrade.

Norveški Nobelov komitet izrazio je "duboko olakšanje i iskrenu radost" povodom njegovog oslobađanja.

Kolesnikova , jedna od liderki masovnih protesta protiv Lukašenka 2020. godine, bila je među velikom grupom koja je autobusima prebačena u Ukrajinu.

"Naravno, to je prije svega osjećaj nevjerovatne sreće: vidjeti sopstvenim očima ljude koji su vam dragi, zagrliti ih i shvatiti da smo sada svi slobodni ljudi. Velika je radost vidjeti moj prvi slobodni zalazak sunca", rekla je u video-snimku objavljenom na ukrajinskom Telegram kanalu Hoču žit.

Snimak prikazuje i kako grli Viktara Babarika, opozicionog političara uhapšenog 2020. godine dok se spremao da se kandiduje protiv Lukašenka na izborima. Babariko je rekao da je njegov sin Eduard i dalje u zatvoru u Bjelorusiji.

Sestra Marije Kolesnikove, Tacijana Homič, rekla je Rojtersu da je strahovala da bi njena sestra mogla odbiti da napusti Bjelorusiju i da je bila spremna da pokuša da je ubijedi.

"Jako se radujem da zagrlim Mariju… Posljednjih pet godina bilo je veoma teško za nas, ali sada sam razgovarala s njom telefonom i imam osjećaj kao da tih pet godina nije ni postojalo", rekla je.

Američka diplomatija ima cilj da odvoji Lukašenka od Putina

Američki zvaničnici rekli su Rojtersu da je angažovanje sa Lukašenkom dio nastojanja da se on, makar djelimično, udalji od Putinovog uticaja – napor na koji je bjeloruska opozicija do sada gledala sa izrazitim skepticizmom.

SAD i EU uvele su široke sankcije Bjelorusiji nakon što je Minsk nasilno ugušio proteste poslije spornih izbora 2020. godine, pri čemu su gotovo svi Lukašenkovi protivnici koji nijesu pobjegli u inostranstvo završili u zatvoru.

Sankcije su dodatno pooštrene nakon što je Lukašenko dozvolio da Bjelorusija posluži kao odskočna daska za rusku invaziju na Ukrajinu 2022. godine.

Bjeloruska opozicija u egzilu izrazila je zahvalnost Trampu i navela da činjenica da je Lukašenko pristao da oslobodi zatvorenike u zamjenu za ustupke oko potaše predstavlja dokaz efikasnosti sankcija.

Opozicija dosljedno ističe da Trampov pristup Lukašenku vidi kao humanitarni napor, ali da sankcije EU treba da ostanu na snazi.

"Američke sankcije su vezane za ljude. Sankcije EU odnose se na sistemske promjene – zaustavljanje rata, omogućavanje demokratske tranzicije i obezbjeđivanje odgovornosti. Ovi pristupi nijesu u suprotnosti; oni se dopunjuju", rekla je opoziciona liderka u egzilu Svetlana Tihanovska.

Lukašenko je ranije negirao da u Bjelorusiji postoje politički zatvorenici i te ljude nazivao "banditima". Još u avgustu zapitao je zašto bi trebalo da oslobodi ljude koje vidi kao protivnike države koji bi mogli "ponovo da povedu rat protiv nas".

Tramp je Lukašenka nazvao "visoko cijenjenim predsjednikom Bjelorusije", opis koji izaziva negodovanje opozicije, koja ga vidi kao diktatora. Pozvao ga je da oslobodi do 1.300 ili 1.400 zatvorenika, koje je Tramp opisao kao "taoce".

"Sjedinjene Američke Države spremne su za dodatno angažovanje sa Bjelorusijom koje unapređuje američke interese i nastaviće diplomatske napore da oslobode preostale političke zatvorenike u Bjelorusiji", saopštila je Ambasada SAD u Litvaniji.

Bjeloruska organizacija za ljudska prava Vjasna – koju vlasti u Minsku označavaju kao ekstremističku – navela je da je uoči današnjih oslobađanja broj političkih zatvorenika iznosio 1.227.