Kada se Matijas Rudolf pridružio političkim protestima u Lajpcigu 1989, želio je da promijeni komunističku NDR. Danas uživa slobode koje je donio pad zida, ali nije potpuno srećan.
Rudolf (55) je u razgovoru za Rojters opisao podijeljeljeno društvo koje, kako vjeruje, gura neke razočarane istočnjake ka političkom ekstremizmu.
“Nisam želio da NDR nestane, nego da se reformiše, da bude više demokratska”, kaže Rudolf, kojeg je jedan kolega špijunirao i koji je hapšen zbog učešća na protestima u Lajpcigu. Te demonstracije se uveliko smatraju početkom kraja NDR.
Psihološka podjela je ostala i istočnjaci se smatraju građanima drugog reda.
Rudolf se žali da je ujedinjavanjem propuštena prilika da se Njemačka preuredi i dobije novi ustav.
“Za zapadne Njemce, ništa se nije promijenilo osim poštanskih brojeva, a za istočne se sve promijenilo”, rekao je ovaj radnik jedne energetske kompanije.
Dva miliona ljudi, posebno omladina i žene, napustilo je istočnu Njemačku nakon 1990. a malo koja velika globalna firma je tamo došla. Nakon injekcija od dva biliona eura keša tokom tri decenije, BDP per kapita na istoku i dalje iznosi tri četvrtine od onoga na zapadu. Produktivnost je niža, a nezaposlenost dva procentualna procenta veća nego na zapadu.
U vladinom izvještaju prošlog mjeseca o stanju njemačkog jedinstva citira se ispitivanje koje pokazuje da se 57 odsto istočnih Njemaca osjeća građanima drugog reda. Samo 38 odsto vidi ponovno ujedinjenje kao uspjeh, uključujući samo 20 odsto mlađih od 40.
Rudolf kaže da se ne osjeća kao građanin drugog reda.
“Ali tačno je i da uvijek morate da se pravdate. Ni to nije lijepo. Mislio sam da će biti gotovo za nekoliko godina, ali nije.”
U nekim djelovima su se zadržali zapadnjački stereotipi o istočnjacima kao cmizdravim, nezahvalnim za darežljivost kojom su zasuti na istoku poslije ujedinjenja.
Angela Merkel, koja je kao kancelarka najpoznatiji “izvozni proizvod” istočne Njemačke, nedavno je počela da javno govori o pomiješanoj zaostavštini ujedinjenja. “Svi moramo... učiti da bismo shvatili zašto za mnoge ljude na istoku Njemačke ujedinjenje nije samo pozitivno iskustvo”, izjavila je početkom oktobra.
Ilko Saša Kovalčuk, istoričar i autor knjige o ujedinjenju, kaže da je ekonomski šok od tog procesa pokidao socijalno tkivo istočne Njemačke.
“Proces ujedinjenja se nije desio na ravnopravnoj osnovi, nego je bio proces prilagođavanja... ono što je postojalo na zapadu, praktikovalo se na istoku jedan prema jedan”, kaže Kovalčuk.
On dodaje da od 1990. mnogi istočni Njemci pokušavaju da budu veći Njemci nego što su savezni Njemci ikad bili te da su rezultat toga otvoreni nacionalizam i rasizam.
Osjećaj inferiornosti kod istočnjaka je plodno tlo za ekstremističke stranke.
Ideja o istoku kao o kolijevci neonacizma pojačana je tamošnjim uspjehom ultradesničarske stranke Alternativa za Njemačku (AfD).
U istočnoj pokrajini Tiringija, ankete pokazuju da većina birača podržava AfD i ultraljevičarsku Ljevicu.
U toj i još dvije istočne pokrajine gdje su izbori održani prošlog mjeseca, AfD je prisvojio slogane koji su korišteni tokom protesta 1989. a koji su doveli do pada Berlinskog zida, uključujući “Wir sind das Volk!” (Mi smo narod!)
AfD, koja je puno jači na istoku nego na zapadu, poziva birače porukom “Istok ustaje - dovršimo promjenu!”
Prema istraživanju Pju centra, AfD je izbio na prvo mjestu na istoku, sa 24 odsto podrške, dok je na zapadu četvrti, sa 12 procenata.
Ksenofobija je problem koji narušava privlačnost istočne Njemačke kao poslovne lokacije.
U najnovijoj epizodi ultradesničarskog zastrašivanja, policija je ove nedjelje saopštila da štiti lidera Merkelinih konzervativaca u Tiringiji pošto je dobio prijetnju smrću koja je završena riječima “Hajl Hitler!”.
Dagmar Simdorn (81), koja je odrasla tokom Drugog svjetskog rata i živjela je u NDR-u nadomak Berlinskog zida, grozi se takve retorike. Ona i dalje vidi razlike između istočnjaka i zapadnjaka.
“Ali mislim da mlađim ljudima ide bolje. Njima je lakše. Oni odrastaju u ovom vremenu slobode. Oni ne znaju za Istok i Zapad. Zato vjerujem da je važno podsjećati mlade ljude kako je bilo tada.”
“Ekonomist” piše da prikazi istoka u njemačkim medijima često izgledaju kao crtice iz neke egzotične, problematične zemlje, gdje ultradesničari uvijek marširaju ulicama ili batinaju imigrante.
Ovakvi stavovi rizikuju da zanemare velike korake koje je Njemačka napravila od ujedinjenja. Danas neki regioni istočne Njemačke imaju manju stopu nezaposlenosti nego zapadni postindustrijski regioni. Zarade na istoku su oko 85 odsto od iznosa na zapadu, a troškovi života su manji, piše “Ekonomist”.
U odnosu na druge djelove Evrope koji su se oslobodili komunizma, rast po glavi stanovnika u istočnoj Njemačkoj je premašio mnoge države, zahvaljujući primjeni zapadnih zakona i praksi koji su spriječili oligarhijsku korupciju.
U komentaru se ocjenjuje da građani istočne Njemačke možda ne cijene ono što su postigli zato što su njihove referentne tačke Hamburg i Minhen, a ne Bratislava i Budimpešta.
Bonus video:
