Kina je 2010. ozbiljno stupila nogom na svjetsko privredno tržište i počela na njega značajno uticati. Zapad je do 2008. godine Kinu doživljavao kao nezrelog finansijskog igrača i predviđao je da će prije ili kasnije ta zemlja pretrpjeti snažan ekonomski pad. No, to se nikada nije dogodilo. Umjesto toga, finansijska kriza pogodila je Zapad, piše politički komentator Martin Žak za The Guardian.
Tako je Kina, a ne SAD, svake godine tokom protekle decenije bila glavni izvor globalnog privrednog rasta. U 2014. godini, prema podacima Svjetske banke, kineska je privreda nadjačala ekonomiju SAD i postala najveća na svijetu, kada se gleda poređenje kupovne moći.
Iako je kineska stopa rasta u prošloj deceniji opala na sadašnjih 6,2 odsto, njena ekonomija je još uvijek jedna od najbrže rastućih na cijelom svijetu. Danas je ona u ekonomskom smislu dvostruko veća nego u 2010. godini, prenosi Indeks.
Ovakav uspon Kine izazvao je egzistencijalnu krizu u SAD i Europi koja bi mogla trajati i do kraja ovog vijeka, smatra Žak. Osnaženje Kine jedna je od onih svjetskih promjena koje se događaju vrlo rijetko u istoriji, a tek je tokom protekle decenije Zapad počeo shvatati da će uspon Kine značajno promijeniti svijet.
Jeftina “kineska roba“
Kineska ekonomija je u stalnom pokretu i promjeni. Prije pet do deset godina, Kina je bila sinonim za jeftinu proizvodnju. Zapad je smatrao će ta zemlja nastaviti s finansijski dostupnom tržišnom imitacijom proizvoda jer je zapravo nesposobna za inovacije. Ali Kina je pokazala upravo suprotno, da je zrela za izgradnju nevjerovatno inovativne privrede. Tako sada Huavei, Tencent i Alibaba konkurišu Majkrosoftu, Guglu, Fejsbuku i Amazonu, a što se tiče inovacija, Kina je lani prijavila gotovo polovivu svih patenata u svijetu.
Možda je najbolja demonstracija rastućeg uticaja Kine izgradnja snažne saobraćajne infrastrukture - mreže autoputeva, željeznica, luka. Budući da sadašnji međunarodni sistem polako gubi svoju moć, ova inicijativa izgradnje saobraćajnih veza može se simbolično shvatiti i kao začetak novog poretka.
SAD strahuje i gubi moć?
Tokom više od četiri decenije odnos između Kine i SAD bio je relativno benigan. Kada je 2016. Donald Tramp došao na vlast, došlo je do promjena po tom pitanju i novog trgovinskog rata. Uzrok tome je što SAD strahuje da Kina predstavlja prijetnju njenoj dominaciji na globalnom planu. Taj je strah dijelom podstaknut sve većom proaktivnom ulogom Kine na svjetskoj sceni, ponajviše inicijativom za izgradnju saobraćajne infrastrukture, ali i formiranjem Azijske infrastrukturne investicione banke kojoj je Velika Britanija bila prvi neazijski potpisnik.
Sve veća nespremnost SAD da podrži međunarodne sisteme poput NATO-a i Svjetske trgovinske organizacije pokazuje da se Sjedinjene Države na neki način povlače. Već je postalo jasno da Trampov trgovinski rat s Kinom nije postigao za njega željene rezultate: Huavejev 5G vjerovatno će prevladati u većem dijelu svijeta, uključujući i u većini Evrope.
Novi Hladni rat
Mada su odnosi između SAD i Kine sve napetiji i počinu ličiti novom Hladnom ratu, ovoga puta stvari neće ići istim tokom. Naime, za vrijeme Hladnog rata između SAD i SSSR, Sjedinjene Države su proživljavale privredni rast, dok sada doživljavaju pad (za razliku od Kine). Takođe, tada je jedna od karakteristika Hladnog rata bila vojna moć, a Kina se nikada u svojoj istoriji nije gurala na poziciju neke vojne sile. Njen ekonomski uspon, u poređenju s agresivnim ekspanzionizmom SAD, Velike Britanije, Francuske i Njemačke, bio je drugačije prirode – suzdržan u vojnom smislu i neagresivan.
U sljedećoj deceniji čeka nas kontinuirana fragmentacija zapadnocentričnog međunarodnog sistema, zajedno s rastućim uticajem kineski orijentiranih institucija. Proces će biti nejednolik, nepredvidiv i, ponekad, krhak - ali u konačnom nezaustavljiv, zaključuje politički komentator Martin Žak.
Bonus video:
