Protesti koji su izbili nakon što je Iran priznao da je greškom oborio putnički avion tokom napete krize sa Sjedinjenim Državama prošle nedjelje su najnoviji u nizu demonstracija koje datiraju još od Islamske revolucije 1979. - koje su sve nasilno ugušene.
Demonstranti su i juče treći dan zaredom izašli na ulice, a na jednom od snimaka prikazani su studenti koji uzvikuju „Sveštenici gubite se” ispred univerziteta u Teheranu i u gradu Isfahanu dok je naoružana policija zauzimala pozicije.
Na snimcima objavljenim kasno u nedjelju čuju su pucnji na protestima na Trgu Azidi u Teheranu, a vide se policajci kako udaraju demonstrante pendrecima dok građani uzvikuju „ne tucite ih”.
Predsjednik SAD Donald Tramp ohrabruje proteste, a njegova administracija se nada da će demonstracije zajedno sa američkim sankcijama, dovesti do suštinske promjene u Iranu.
Međutim, iranske bezbjednosne snage su u prošlosti pokazale da će upotrijebiti smrtonosnu silu protiv svakoga ko predstavlja prijetnju Islamskoj Republici. Slijedi pregled ranijih protesta u Iranu koje je teokratska vlada ugušila.
Islamska revolucija
Islamska revolucija 1979. godine počela je masovnim protestima i zbacivanjem monarha koji je imao podršku zapada. Međutim, u haosu koji je uslijedio sljedbenici ajatolaha Ruhole Homeinija brzo su djelovali kako bi sklonili lijevo orijentisane i umjerene opozicione grupe, zatvarajući i protjerujući veliki broj Iranaca čime su postavili čvrstu osnovu za svešteničku upravu.
Iran je takođe ugušio pobunu među kurdskom manjinom u jednogodišnjoj vojnoj kampanji.
Na kraju rata sa Irakom 1988, vjeruje se da je Iran pogubio hiljade političkih zatvorenika, što vlasti nikada nijesu javno priznale.
Studentski ustanak
Zatvaranje reformskog lista 1999. godine izazvalo je studentske proteste koji su trajali nedjelju dana. Bezbjednosne snage i tvrdolinijaši su 9. jula 1999. upali su studentski dom Univerziteta u Teheranu. Najmanje tri osobe su ubijene, a 1200 ih je uhapšeno u neredima, koji su zahvatili i druge gradove. Protesti su se odvijali tokom borbe za vlast između predsjednika Mohameda Hatamija, popularnog reformiste, i trvdolinijaša koji dominiraju revolucionarnom gardom i bezbjednosnim aparatom. Tvrdolinijaši su na kraju prevagnuli, a ofanziva koja je uslijedila zaustavila je reformske napore u narednih deset godina.
Zeleni pokret
Najveći i najdugotrajniji protesti od Islamske revolucije izbili su u ljeto 2009, nakon što je reformska opozicija osporila reizbor tvrdolinijaškog predsjednika Mahmuda Ahmadinedžada.
Milioni Iranaca učestvovali su u višemjesečnim protestima u nekoliko većih gradova. Lideri Zelenog pokreta nijesu pozivali na zbacivanje sistema, već na poništenje izbora, veće socijalne slobode i obuzdavanje bezbjednosnih snaga.
Vlasti su ipak uzvratile ofanzivom. Revolucionarna garda i njihove dobrovoljačke snage Basidž milicija, otvorile su vatru na demonstrante i ponovo počele sa hapšenjem. Opozicioni lideri su stavljeni u kućni pritvor i onemogućen im je prostor u medijima.
Među ubijenima je i Neda Aga Sultan, 27-godišnjakinja koja je postala ikona protestnog pokreta nakon što je njeno ubistvo prikazano na snimku koji su na društvenim mrežama vidjeli milioni ljudi.
Tadašnji predsjednik SAD Barak Obama kritikovan je zato što nije u potpunosti podržao proteste, mada pojedini tvrde da bi tvrdolinijaši njegovu podršku iskoristili da potkrijepe tvrdnje da su demonstracije dio zavjere Zapada.
Ekonomski protesti
Nakon povlačenja iz nuklearnog sporazuma Irana i Svjetskih sila, Tramp je uveo maksimalne sankcije Iranu tvrdeći da na taj način suzbija nuklearne ambicije Irana i njegovu podršku naoružanim grupama u regionu. Sankcije, čija je meta između ostalog i iranska naftna industrija, razorile su ekonomiju Irana i povećale stopu nezaposlenosti.
Tokom 18 mjeseci od kako su SAD počele da obnavljaju sankcije, Iran su pogodili sporadični protesti bez vidjljivog lidera koji su se u početku fokusirali na ekonomske poteškoće i korupciju među svešteničkom elitom. Međutim, protesti su brzo eskalirali u bunt protiv ajatolaha Alija Hamneija i njegove svešteničke uprave.
Bezbjednosne snage su reagovale upotrebom sile, a vlasti su u novembru na nekoliko dana ugasile internet. Prema procjenama Amnesti internešnala više od 300 ljudi je ubijeno.
Bonus video:
