Vagner – teroristička grupa?

Spisak optužbi je dugačak: mučenje, zvjerska ubistva, pljačke i drugi ratni zločini. Sve to je navodno tokom proteklih godina na različitim ratištima počinila plaćenička grupa bivšeg ruskog oligarha Jevgenija Prigožina.

Ta privatna vojska imala je važnu ulogu za Rusiju u ratovima i oružanim sukobima u različitim djelovima svijeta. Navodno je u Libiji postavljala međunarodno zabranjene nagazne mine, izvršila je pogubljenja u Maliju i Centralnoafričkoj Republici ili mučila i ubijala ukrajinske civile.

„Njihove operacije u Ukrajini, na Bliskom istoku i u Africi predstavljaju prijetnju po globalnu bezbjednost“, ocjenjuje britanska ministarka unutrašnjih poslova Suela Braverman. „To su jednostavno teroristi“.

Kao takvi bi u budućnosti trebalo da budu i označeni, smatra Braverman. Njeno ministarstvo je Donjem domu britanskog parlamenta dostavilo odgovarajući predlog zakona. Tu inicijativu je na platformi Iks (bivši Tviter) podržao i britanski premijer Riši Sunak.

Kako se definiše „teroristička organizacija“?

Taj korak omogućava „Zakon o terorizmu“ (Terrorism Act) koji je donesen u Velikoj Britaniji 2000. godine. On pod terorizmom podrazumijeva korišćenje teških zločina ili prijetnju teškim zločinima „s ciljem da se utiče na britansku vladu ili neku međunarodnu organizaciju, ili kako bi se zastrašila javnost iz političkih, vjerskih, rasnih ili ideoloških razloga.“

Druge zemlje ili međunarodne organizacije koriste slične definicije. Ipak, termini „terorizam“ i „teroristička organizacija“ međunarodno su sporni. Uprkos pokušajima, do sada nije pronađena globalno priznata definicija tog pojma.

Prema njemačkom zakonu, terorizam je „dugotrajna borba za političke ciljeve koji se realizuju napadima na živote, tijelo i imovinu drugih ljudi“. Za razliku od Velike Britanije, Njemačka ne želi sama da se bavi tom klasifikacijom, već samo u okviru Evropske unije.

Posledice stavljanja Vagnera na spisak terorističkih organizacija

Stavljanjem Vagnera na spisak terorističkih organizacija, svaka podrška toj privatnoj vojsci postaje protivna britanskim zakonima. Osobe koje na primjer organizuju sastanke članova Vagner-grupe, pružaju joj finansijsku ili organizacionu podršku, ili javno ističu njene simbole, suočavaju se s visokim novčanim kaznama, a u težim slučajevima prijeti im čak i do 14 godina zatvora. Država bi mogla i da oduzme već postojeću imovinu grupe Vagner.

Iako je Velika Britanija, poput drugih zemalja i međunarodnih organizacija, prethodno već uvela sankcije grupi Vagner i njenom lideru Prigožinu, uključujući i zamrzavanje imovine, čini se da će Vagnerovim ljudima ubuduće biti znatno teže da prikupljaju dodatna sredstva u Velikoj Britaniji, jer sada to može biti predmet krivičnog gonjenja.

Stavljanje Vagnera na spisak terorističkih organizacija takođe stvara pravni osnov za Ukrajince, ali i druge, da tuže Vagner grupu pred britanskim sudovima za milionsku odštetu, za nepravde koje su pretrpjeli – čak i ako ti zločini nisu počinjeni na britanskom tlu.

Ko je još preduzeo taj korak?

I prije početka ruskog agresorskog rata u Ukrajini, grupa Vagner je bila pod lupom međunarodnih organizacija za ljudska prava, zbog navodnih ratnih zločina na Bliskom istoku i u Africi. Evropska unija i SAD su od 2020. godine uvele sankcije Jevgeniju Prigožinu i njegovoj vojsci zbog borbe na strani generala Haftara u Libiji.

Od početka 2023. godine, grupa Vagner se u Sjedinjenim Američkim Državama smatra „transnacionalnom zločinačkom organizacijom“. Istovremeno, bilo je više pokušaja da se ona označi kao teroristička organizacija.

Sličnih pokušaja bilo je i u Evropskom parlamentu, Senatu SAD, u francuskom i švedskom parlamentu. Dok na nivou EU to još uvek nije učinjeno, Litvanija je sama označila grupu Vagner kao terorističku organizaciju. Parlamentarna skupština Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) takođe je donijela rezoluciju kojom se Vagner svrstava u terorističku organizaciju.

Da li će i neke druge zemlje uskoro to učiniti?

I u Njemačkoj je sve više onih koji pozivaju na takvu klasifikaciju na nivou EU. Krajem maja, opoziciona poslanička grupa Demohrišćana (CDU/CSU) podnijela je odgovarajući zahtjev Bundestagu. Međutim, vladajuća koalicija (SPD, Zeleni, Liberali) za sada ne vidi da za to postoji pravna mogućnost.

„Pravni uslovi za stavljanje na spisak terorističkih organizacija na nivou EU su strogi“, navodi se u odgovoru njemačke vlade opoziciji koji je prenio list „Frankfurter algemajne cajtung“. Da bi grupa Vagner bila klasifikovana kao takva, potreban je „sveobuhvatan paket dokaza koji mora biti zasnovan na javno dostupnim informacijama“. U suprotnom te informacije ne mogu biti upotrijebljene na sudu.

I u SAD je u punom jeku rasprava o stavljanju grupe Vagner na spisak terorističkih organizacija. I tamo takođe postoje argumenti za i protiv takve odluke. Međutim, zabrinutost nije samo pravne, već i političke prirode. Izjednačavanje Vagner-grupe sa organizacijama kao što su Boko Haram, Islamska država ili Al-Kaida, bio bi snažan znak osude. Ipak, Bajdenova administracija okleva – iz zabrinutosti da bi takav potez mogao ozbiljno da ugrozi odnose SAD s brojnim afričkim zemljama, poput Malija i Centralnoafričke Republike, u kojima grupa Vagner grupa često djeluje uz odobrenje tamošnjih vlasti.