Na nedavnoj ceremoniji u Višiju, u Francuskoj, povodom obilježavanja 80. godišnjice od završetka Drugog svjetskog rata u Evropi, iz mase je istupio nizak, otmen čovjek kako bi položio vijenac na spomenika stradalima. Slušao je kako studenti govore o ugroženom miru, odbrani francuskih vrijednosti i fašističkoj pošasti koja je dovela do Hitlerovih gasnih komora.
Taj naizgled neupadljiv čovjek je senator Klod Malure, koji je postao zakleti evropski neprijatelj predsjednika Sjedinjenih Država Donalda Trampa. U svojim zajedljivim govorima, koji imaju desetine miliona pregleda, Malure opisuje Trampa kao “zapaljivog imperatora” i tvrde da “nikada do sada niko nije tako gazio Ustav”.
Surovo direktan i podstaknut onim što vidi kao predsjednički napad na ključne mehanizme kontrole i ravnoteže u SAD, Malure je uporedio Trampa sa dvojicom tiranskih rimskih careva, Neronom i Kaligulom. Ali je dodao da, iako je Kaligula za konzula imenovao svog konja, “barem taj konj nikome nije učinio ništa nažao”.
Malure, 75-godišnji penzionisani ljekar naklonjen desnom centru, bio je gradonačelnik Višija 28 godina, sve do 2017. godine. Ovaj grad u centralnoj Francuskoj simbol je ratne sramote te zemlje. Od 1940. do 1944. godine bio je glavni grad režima maršala Filipa Petena, koji je sarađivao sa nacističkom Njemačkom u deportaciji oko 76.000 Jevreja u nacističke logore smrti.
Zato je bilo prirodno pitati ga da li je prošlost Višija inspirisala njegovu odlučnu borbu protiv, kako on vidi, američkog skliznuća ka tiraniji. “Znate, ljudi i dalje dolaze ovdje očekujući da će vidjeti muškarce sa malim Hitlerovim brkovima”, rekao je gospodin Malure. “Takozvani režim Višija treba nazivati režimom Francuske države ili Petenovim režimom. Kada sam preuzeo dužnost ovdje, već sam cijelim bićem bio protiv totalitarizma - bilo desnog, bilo lijevog.”
Pojam “Viši” dugo je služio kao zgodna skraćenica za izbjegavanje direktne krivične odgovornosti Francuske, čija je “duša” navodno bila prenesena na generala Šarla de Gola i njegove Slobodne Francuze tokom godina nacističke kolaboracije. Tek je 1995. godine bivši predsjednik Žak Širak raskinuo s tom dvosmislenošću rekavši da je “zločinačko ludilo” tih godina bilo “pomognuto od strane Francuza, od strane francuske države.
Gospodin Malure, precizan i neposredan, čiju odsječnost ublažava uglađen način ophođenja, nema strpljenja za takva zamagljivanja. Njegova politička filozofija oblikovana je, i do danas se oslanja, na zločine i patnje kojima je svjedočio kao mladi ljekar u Aziji i drugim djelovima zemalja u razvoju.
Sedamdesetih godina radio je za organizaciju Ljekari bez granica, dobrotvornu organizaciju koja je dobila Nobelovu nagradu i koja je osnovanu 1971. godine s ciljem da pruži pomoć i medicinsku njegu ugroženima u ratnim zonama. To iskustvo mu je srušilo iluzije o ljevici.
Te su se iluzije oblikovale tokom šezdesetih godina. Napustio je medicinske udžbenike kako bi, u roku od nekoliko nedjelja 1968. godine, dok su studentski protesti potresali Pariz, pročitao pola Marksovih i sva djela Trockog. “Svi smo bili na ulicama da kažemo: ‘Dosta!’”, rekao je. “Dosta čega - niko nije znao! Ali to nije bilo važno. Došlo je vrijeme za promjenu, za revoluciju”.
Suočavanje s izbjegličkim kampovima u Laosu i Vijetnamu, sa poljima smrti pod komunističkom diktaturom Pola Pota u Kambodži, s ekstremnim siromaštvom Indije i katastrofama izazvanim marksističkom ekonomijom - stavilo je tačku na sve to.
“Postao sam militantni antikomunista zbog onoga što sam vidio, a u šta tada niko u Francuskoj nije vjerovao”, rekao je. “Kada je Fransoa Miteran 1981. godine pozvao komuniste da uđu u njegovu vladu, nakon sovjetske invazije na Avganistan, to mi je bilo nezamislivo - bio je to konačan raskid.”
Poznat po tome da ne bira riječi, Malure je opisao Miterana - koji je izražavao divljenje prema Petenu i kratko služio kao niskorangirani funkcioner Višijevske vlade prije nego što se pridružio Pokretu otpora i postao socijalistički političar - kao “najvećeg falsifikatora naše istorije, uključujući i sopstvenu”.
Lična istorija gospodina Malurea, prije nego što je preuzeo ulogu podrugljivog glavnog kritičara “hronične predoziranosti samim sobom” i “neuke sujetnosti” Donalda Trampa, imala je više poglavlja.
Američki narod suočava se s jednim od najvećih izazova 21. vijeka,izazovom ravnim onome s kojim su se suočili Francuzi 1940. godine, kada su morali da odluče da li će se priključiti Pokretu otpora ili ne, kazao je Malure
Ta poglavlja uključuju višegodišnje upravljanje organizacijom Ljekari bez granica; služenje kao državni sekretar za ljudska prava u vladi Žaka Širaka, na novoosnovanoj funkciji, od 1986. do 1988. godine; osnivanje jednog od prvih francuskih portala za zdravstvene informacije, 2000. godine (kaže da je prodao akcije suviše rano); i otprilike dvanaest godina mandata u Senatu, gdje danas predvodi grupu Nezavisni desnog centra.
“On je intrigantan, rezervisan, s direktnošću koja ponekad prelazi u aroganciju”, rekao je Matje Perino, šef redakcije lista “La Montagne” u Višiju, lokalnih novina. “Veliki autoritet, džentlmenska uljudnost, britkost, trunka pakosti, mudrost prikupljena iz hiljadu života i nišanska preciznost snajperiste”.
Dugo je Malure, koji je oćelavio prije tridesete, nosio brkove “od uha do uha”, kojih se odrekao posljednjih godina, otkrivši lice isklesano poput njegovih izjava. Njegovo “razmontiranje” Trampa početkom marta, koje se brzo proširilo internetom, trajalo je svega osam minuta.
“Opsjednut je koherentnošću i, kada se uhvati neke teme, ne pušta je dok je ne istrese do kraja”, rekao je Frederik Agilera, Malureov nasljednik na mjestu gradonačelnika Višija.
Mari-Benedikt Renar, saradnica i bivšeg gradonačelnika i Agilere, izjavila je da je gospodin Malure “veoma povučen i istovremeno veoma strastven, sa snažnom radnom etikom”.
Današnji Viši odražava tu orijentaciju. To je grad koji je doživio preporod. Čuveno banjsko lječilište je obnovljeno, obale reke Alije uređene su šetalištima i stazama za pešake. Njegovo uvrštavanje 2021. godine na Uneskovu Listu svjetske baštine, kao jednog od glavnih evropskih banjskih gradova, lokalnom stanovništvu djelovalo je kao svojevrsno iskupljenje - čak i ako će Petenov duh zauvijek lebdjeti nad prostranim glavnim trgom gdje je bila njegova kancelarija.
Gospodin Malure je prije svega pragmatičar. Ako je marksizam donio ekonomsku propast, a otvaranje Kine tržištu brzo razvilo zemlju on je znao na kojoj je strani. Kada su Ljekari bez granica krajem sedamdesetih bili pred finansijskim kolapsom, sukobio se s jednim od osnivača organizacije, romantizovanim vizionarom Bernarom Kušnerom, koji je imao idealističku predstavu o njenoj budućnosti. Izuzetno uspješna kampanja prikupljanja sredstava dovela je do toga da Malure preuzme organizaciju, dajući joj više moći da spasava živote.
Na pitanje o tom sukobu, Bernar Kušner, bivši ministar spoljnih poslova, rekao je: “Ja sam je osnovao. On ju je razvio. Ima talenat i određeni sjaj.”
U poznim godinama, gospodin Malure, oženjen, otac dvoje odrasle djece, voli da se vrati u Viši kad god može, kako bi uživao u “slasti života, koja današnjem svijetu ponekad nedostaje”. Ipak, sada se suočava sa pretećim svijetom koji nije očekivao. Mislio je da su lekcije istorije naučene 1989. godine, kada je pao Berlinski zid, a ubrzo potom se raspao i Sovjetski Savez. Sloboda i liberalna demokratija tada su djelovali kao pobjednici.
Ali klatno se ponovo zaljuljalo, autokrate su se vratile, a krajnja desnica i krajnja ljevica izazvale su paralizu u francuskoj Nacionalnoj skupštini, donjem domu parlamenta, i on sada trlja oči u nevjerici.
“Ne mislim da ćemo u Sjedinjenim Državama vidjeti autokratski, neliberalni režim, to bi bilo iznenađenje, ali nisam mislio ni da će se to desiti u nekim evropskim zemljama, pa možda čak i u Francuskoj”, rekao je gospodin Malure, aludirajući na premijera Viktora Orbana u Mađarskoj i uspon krajnje desničarske partije Nacionalno okupljanje Marin le Pen.
Na moje pitanje zašto smatra da su riječi jednog francuskog senatora o Trampu imale tako snažan globalni odjek, odgovorio je: “Nikada ranije”, rekao je gospodin Malure u svom govoru, “nijedan predsjednik nije donio toliko nezakonitih uredbi, otpustio sudije koje su mu mogle stati na put, smijenio cjelokupno vojno rukovodstvo u jednom potezu, oslabio sve mehanizme kontrole i preuzeo kontrolu nad društvenim mrežama. Ovo nije puka neliberalna devijacija. Ovo je početak otimanja demokratije.”
Gospodin Malure je na trenutak zaćutao, pa rekao:
“Republikanci su uplašeni, Demokrate su zatečene i bez pravog lidera, ali ne mogu da zamislim da neće doći do reakcije. Američki narod suočava se s jednim od najvećih izazova 21. vijeka - izazovom ravnim onome s kojim su se suočili Francuzi 1940. godine, kada su morali da odluče da li će se priključiti Pokretu otpora ili ne”.
Tekst je preuzet iz “Njujork tajmsa”
Prevod: N. B.
Bonus video:
