Trka 24 sata Le Mana je najstarija aktivna trka automobila u kojoj je u prvom planu izdržljivost vozila. Prvi put je održana daleke 1923. godine na stazi u blizini grada Le Mana, oko 200 kilometara zapadno od Pariza.
Pored trke Indijanapolis 500 i VN Monaka u Formuli 1, ona predstavlja jednu od latica takozvane triple krune autosporta.
Mi smo ove godine bili gosti Tojotinog tima na ovoj legendarnoj trci, i bili smo u prilici da osjetimo uzavreli ambijent koji vlada na stazi, zavirimo u garaže, i otkrijemo šta je najvažnije za pobjedu na 24 sata Le Mana.
Navijači sa svih strana Evrope i svijeta dolaze ovdje da osjete čari legendarnog automobilskog događaja. Za entuzijaste ovo je događaj godine, koji čekaju sa nestrpljenjem, pa su mnogobrojne zone za kampovanje u okviru kompleksa staze Le Man do kraja ispunjene. Ljudi ovdje ostaju po nekoliko dana, i mnogi od njih će vam se zakleti da se osjećaj koji nudi ova trka ne može uporediti ni sa jednim drugim.
Pošto se trka održava u junu, vrućina značajno otežava posao vozačima u zatvorenim kokpitima sa lošom ventilacijom. Trka počinje u rano popodne i završava narednog dana u isto vrijeme.
Tokom 24 sata tri vozača sa jednim automobilom pređu rastojanje od preko 5.000 kilometara. Rekordno rastojanje na trci bolidi su prešli 2010. godine, kada su prešli 5.410 km. To je oko 18 puta duže nego rastojanje koje pređu vozači tokom trke Formule 1 ili šest puta duže od trke Indijanapolis 500.
Automobili su podijeljeni u klase, u zavisnosti od konstrukcije i snage. Najjača kategorija su takozvani Le Man prototipovi. Oni su podijeljeni u dvije kategorije, jaču LMP1 i slabiju LMP2. U ostale dvije klase se takmiče vozila zasnovana na serijskim automobilima.
Osnovni cilj vozača i timova je da u težnji za brzinom izbjegnu mehanička oštećenja, a istovremeno da ograniče potrošnju goriva, trošenje guma i kočionih materijala.
Ovo je i veliki test izdržljivosti vozača koji često voze i nekoliko sati bez pauze. Aktuelna pravila nalažu da svaki vozač može da vozi najviše četiri sata bez prekida ili maksimalno 14 sati tokom trke.
„To što ste dobar vozač u drugim disciplinama autosporta ne znači automatski da ćete biti uspješni na Le Manu. Izuzetno bitno je iskustvo u ovakvim trkama. Ovdje ima profesionalnih vozača sa mnogo iskustva, ali i onih koji dolaze iz drugih takmičenja i voze trke izdržljivosti samo povremeno“, kaže Teri Fjorelo, iz „Toyota Gazoo Racing“ tima.
Pošto od 2012. godine postoji svjetski šampionat, mnogi timovi zadržavaju vozače tokom čitave sezone
„Mnogi timovi spremaju automobil bukvalno samo za Le Man. Ne u top kategoriji, ali u LMP2 i GT klasi ljudi dolaze samo na Le Man“, kaže Fjorelo.
Vozači treba da imaju minimalnu težinu od 80 kilograma. Zato im u Tojoti prave specijalne kalupe sjedišta koje oni nose sa sobom.
„Jedan je vozač uvijek u pripravnosti, jedan vozi, a jedan odmara ili je na masaži. Ne mogu dvojica da odmaraju jer ako se bilo šta desi, jedan mora da u svakom momentu da bude spreman da uskoči u auto“.
Ove godine su se u najjačoj LMP1 kategoriji takmičili Tojota i Porše. Pred trku Tojota je važila za favorita. Japanski proizvođač se na Le Manu takmiči od 1968, a od devedesetih godina ima automobil TS serije. Njen prototip TS050 hibrid je pravo čudo tehnologije.
„To je hibridni automobil sa 2,5-litarskim V6 benzinskim motorom sa cilindrima pod uglom od 90 stepeni. Tu su i dvije hibridne baterije koje dupliraju snagu motora. One sakupljaju energiju kočenja i na kraju bukvalno dižu snagu sa 500 na 1.000 konja“, objašnjava Fjorelo.
Automobil je napravljen od ugljeničnih vlakana. Ove godine je dobio novu šasiju, motor je takođe dorađen, baterija je manja i lakša. Vozilo ipak treba da zadovolji minimalnu težinu, nešto ispod 900 kilograma. Ušteda na težini omogućava inženjerima da ubace dodatnu elektroniku i tako unaprijede auto.
„Za izradu svakog odvojenog bloka automobila treba šest i po nedjelja. Ovih blokova ima šest, i oni sadrže čitav sklop djelova, i mijenjaju se u komadu, jer bi zamjena pojedinačnog dijela bila komplikovana“, kaže Fjorelo.
Kvalifikacije smo gledali iz Tojotinog VIP kompleksa kod Esse Ford šikane ispred samog ciljnog pravca. Vozač „Toyota Gazoo Racing“ tima Kamui Kobajaši tokom drugog kruga kvalifikacija oborio je rekord staze postavivši vrijeme od 3:14,791, što je bila potvrda da Japanci zaista imaju moćno vozilo.
Iako je ovakav rezultat ukazivao na to da Tojoti teško može bilo ko da konkuriše, ponovila se prošlogodišnja noćna mora za japanski tim.
Na startu trke Tojotini automobili su bez problema održali prve pozicije.
Međutim, kasnije su uslijedili problemi koji su iz trke izbacili sva tri njihova prototipa. Više sreće, u Tojoti će sigurno tražiti naredne godine.
Tokom zaustavljanja u boksu motor mora da se ugasi
Na Le Manu postoje i neka neuobičajena pravila. Na primjer, mehaničari donedavno nijesu smjeli u auto da dolivaju tečnosti kao što su ulje ili kočiona tečnost dok ne prođe sat vremena. Dalje, prilikom ulaska u boks, motor mora da bude ugašen, a zatim se ponovo startuje, što je još jedan test izdržljivosti. Tokom dolivanja goriva, mehaničari ne smiju da rade na drugim djelovima vozila.
Dvadeset setova guma u opticaju, zamjena svakog sata
Kao i u ostalim disciplinama autosporta, gume su izuzetno važne. Količina je ograničena. Timovi mogu da koriste 20 setova od po četiri gume tokom trke. Tri tipa su na raspolaganju, glatke gume za suvo, gume za promjenljive uslove i gume za kišu. Zanimljivo je da se šare na gumama za kišu urezuju ručno.
„Gume moraju da se zagriju prije nego što se montiraju na auto. Zato borave na nekoj vrsti roštilja na 80 stepeni, a onda se po potrebi prebacuju u specijalne pećnice u garaži pred montažu na auto“, kaže Fjorelo.
„Ove gume traju nekoliko odvojenih stintova (perioda između odlazaka u boks), a sam stint traje 45 minuta. Tako mi gume mijenjamo svakog sata. Sve gume imaju bar-kod pa konkurencija tačno zna koje gume koristite, koliko često ih mijenjate. To je vrlo važno i nekad može da odluči trku“, priča Fjorelo.
Hibridna tehnologija još nije spremna za Le Man?
Predsjednik Tojote Akio Tojoda kazao je da hibridna tehnologija možda još nije spremna za trku 24 sata Le Mana, nakon mnogih problema koje su iskusili ovogodišnji automobili u top kategoriji LMP1. Dva od tri automobila Tojote upali su u nevolje. Automobil broj 7 koji je bio u ubjedljivom vođstvu, stao je na stazi zbog problema sa kvačilom, dok je vozilo broj 8 provelo dva sata u boksu zbog problema sa prednjim motorom. Čak je i pobjednički porše broj 2 izgubio više od sat zbog sličnog problema sa pogonskim sklopom na prednjoj osovini.
Hibridni sistemi se na Le Manu koriste od 2012. kada je Audi nastupio sa prototipom R18 e-quattro, a od tada su pobjedu odnosili samo hibridni automobili. Ipak, Tojoda je prikladnost ove tehnologije stavio pod znak pitanja za period od 24 sata.
“Dok se hibridna tehnologija odlično pokazala na trkama u trajanju od šest sati, možda ona još nije spremna za duga rastojanja 24 sata Le Mana”, istakao je Tojoda.
Tojoda je ipak naglasio da ekstremni uslovi Le Mana predstavljaju sofisticiranu laboratoriju za razvoj hibridne tehnologije, što značajno doprinosi unapređenju putničkih automobila “nastavićemo da ulažemo velike napore , da bismo bili u mogućnosti da radimo ono što smo i do sada, da pravimo sve bolje i bolje automobile”, kazao je Tojoda.
Galerija
Bonus video:
