Sudskim vještacima - psihijatrima često se događa da preko puta sebe imaju odličnog “glumca”, prerušenog duševnog bolesnika, čiji je jedini cilj da navodnim ludilom izbjegne višegodišnju robiju.
Profesor sudske psihijatrije dr Stanko Milić tvrdi da zbog toga vještačenjima, pogotovo najtežih krivičnih djela, treba pristupiti sa najvećom mogućom stručnošću i ozbiljnošću.
Milić smatra da iskusan psihijatar, kroz duže praćenje, trik pitanja i ponavljanje, uvijek na kraju može sa gotovo potpunom sigurnošću utvrditi da li je neko zaista bolestan, ili simulira.
Sudski vještak sa višedecenijskim iskustvom ističe da psihijatar ne smije imati na umu da on presuđuje i da od njegove ekpsertize zavisi konačna odluka suda.
“Jedini zadatak psihijatra, odnosno tima vještaka, je da dobro sagleda sve okolnosti i utvrdi u kakvom je psihičnom stanju počinilac krivičnog djela bio u trenutku izvršenja i da to jasno i agrumentovano saopšti sudu. Psihijatar ne smije polaziti sa stanovišta da odlučuje o nečijoj slobodi, on radi svoj posao i samo ocjenjuje je li neko zdrava osoba ili nije”, kazao je Milić “Vijestima”.
On je nedavno izdao treće dopunjeno izdanje univerzitetskog udžbenika iz sudske psihijatrije. Smatra da bi knjiga, osim budućim psihijatrima, mogla biti od velike korsti i njegovim kolegama vještacima, pravnicima i sudijama.
"Nerado kritikujem kolege, ali ima ekspertiza van standarda sudske psihijatrije, površnih i izdiktiranih sudiji na jednoj strani. To ne može tako, to nije stručno i to nije od pomoći sudu”.
Profesor smatra da vještak, osim odličnog znanja psihijatrije, mora dobro poznavati i pravo, kulturu, običaje i tradiciju podneblja, da bi mogao sa sigurnošću da odgonetne postojanje neke bolesti i motiva za nezdravo ponašanje.
Milić tvrdi da nije tačno rasprostranjeno mišljenje da zdrav čovjek ne može izvršiti svirepo, ili višestuko ubistvo, posebno ne oduzeti život svojim najbližim.
“Duševni bolesnici rijetko izvršavaju krivična djela, po statističkim podacima tek svako deseto. To mnogo češće čine kategrije koje se nalaze između duševnog zdravlja i duševne bolesti, to su poremećaji ličnosti psihopatije. Svakako to čine i duševno poptuno zdrave osobe. I kod jednih i kod drugih i kod trećih vještak procjenjuje ima li psihopatoloških fenomena koji bi uticali na izvršenje krivičnog djela, odnosno šta je motiv. Postoji još jedna znakovitost, a to je da ta najteža krivična djela rijetko izvršavaju ljudi na višem civilizacijskom i obrazovnom nivou”.
Ne iskljujući uticaj nasljeđa, od tradicije do biologije, Milić ipak naglašava da se ubica ne rađa, nego stvara.
“Ranije je bila 'važeća' Lombrozova teorija koja je govorila da su presudni nasljedni faktori. Ta teorija je praktično odbačena. Nasljedni faktor se ne može potuno zanemariti, ali ipak najčešće je presudan spoljni faktor, sredina, ona stvara potencijalnog ubicu. U tom kontekstu vrlo je važna porodica i tu se nerijetko neki propust u vaspitanju odrazi na ovakvo ponašanje”.
Kad špijunu "sa svih strana počnu da napadaju"...
Milić se prisjeća svog profesora psihijatrije i njegovog specijalističkog ispita u Pragu.
“Ni nakon više sati profesor nije uspio da dešifruje pacijenta koji je bio inženjer. Pomislio je da su mu možda poturili zdravog čovjeka, ali je naišao bolničar. Pitao ga je šta rade toliko sati, a profesor se požalio da ne može ništa da prepozna. Bolničar mu je reko da ga pita za špijune. Kada mu je to pomenuo, špijuni su inženjera počeli da 'napadaju' sa svih strana. To pokazuje koliko ponekad patologija može biti skrivena ili skrivana”.
Afričkom učitelju doskočio nakon nekoliko mjeseci
Tokom dugogodišnje prakse, Milić je radio i u Africi, u Zimbabveu, od 1993. do 2000. godine, odakle pamti i slučaj učitelja - ubice, sa navodnim poremećajem ličnosti.
“U zatvoru je počinio drugo ubistvo i ja sam trebao da utvrdim da li je prethodna dijagnoza bila tačna i je li on zdrav čovjek. Učitelj je vrhunski simulirao, sa okolinom je funkcionisao i komunicirao normalno, a sa mnom je glumio. Trebalo mi je nekoliko mjeseci da doskočim njegovoj vanrednoj simulaciji šizofrenije i utvrdim da je zdrav čovjek”.
Bonus video:
