Tokom prošle godine urađeno je mnogo kad je u pitanju zaštita životne sredine, ali se Crna Gora i dalje suočava sa velikim izazovima.
To je, povodom Svjetskog dana zaštite životne sredine koji se širom planete danas obilježava, kazao u razgovoru za “Vijesti” direktor Agencije za zaštitu prirode i životne sredine Nikola Medenica.
Poboljšanja se registruju kad je u pitanju kvalitet vazduha i upravljanje otpadom, a rezultati su zadovoljavajući i kad je u pitanju zagađenje zemljišta. Posljednja istraživanja površinskih voda rijeka nijesu zadovoljavajući.
Bojana, Morača, Cijevna, Zeta... lošeg statusa
Medenica navodi da je lani prvi put rađena ocjena stanja crnogorskih analizom rezultata kontrole površinskih voda, u skladu sa evropskim zakonodavstvom, a ukupno stanje nije zadovoljilo zahtijevani kvalitet.
“Monitoring je sproveden na 10 rijeka, na 15 lokaliteta. Na ispitivanim lokalitetima ukupno stanje vode nije zadovoljilo zahtijevani kvalitet, dok je status bio izvan dobrog. Nivoi stanja, pokazali su sljedeće statuse: umjeren status kvaliteta imali su lokaliteti Morača - iznad ušća na Vranjini, Gračanica - kod baze boksita i Ćehotina - Gradac. Loš status kvaliteta imalo je šest lokaliteta: Cijevna - Dinoša, Lim - ispod Bijelog Polja, Lim - Dobrakovo, Ljuboviđa - ispod Pavinog Polja, Lješnica - iznad ušća u Lim i Ibar - Bać. Veoma loš status kvaliteta, imalo je takođe šest lokaliteta: Bojana-Fraskanjel, Bojana-Reč, Morača - ispod Sportskog centra, Morača – ispod ušća Cijevne, Zeta - Vranjske njive i Ćehotina - ispod gradskog kolektora. Na osnovu monitoringa fizičko-hemijskih osobina voda, na osnovu kojih je u prethodnom periodu vršena klasifikacija kvaliteta rijeka, a na mjernim stanicama na kojima je rađen monitoring i u 2019. stanje rijeka je identično sa neznatno malim odstupanjima”, kazao je Medenica za “Vijesti”. On je dodao da redovnu godišnju kontrolu voda, u skladu sa nacionalnim propisima, vrši Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju.
Zagađenje zemljišta u okolini KAP-a
Kontrola sadržaja opasnih i štetnih supstanci u zemljištu, koju sprovodi Agencija na godišnjem nivou, pokazuje zadovoljavajuće rezultate kad je u pitanju zagađenje zemljišta u Crnoj Gori.
“Zagađenje zemljišta porijeklom iz atmosfere prati se na lokacijama tri industrijske crne tačke u Podgorici (okolina KAP-a), Nikšiću (okolina Željezare) i Pljevljima (okolina TE Pljevlja). Osim u okolini KAP-a, nije evidentirano zagađenje koje bi se moglo smatrati negativnim uticajem rada navedenih postrojenja. Potencijalno zagađenje zemljišta zbog neselektovanog i nepropisno odloženog komunalnog otpada, sagledano kroz fizičko-hemijsku analizu zemljišta uzorkovanog u blizini deponija komunalnog otpada u Beranama (Vasove vode), Bijelom Polju i na Žabljaku, nije evidentirano”, pojasnio je prvi čovjek Agencije.
Medenica ističe da, bez sumnje, najveći pritisak na životnu sredinu potiče od industrijskih aktivnosti, jer još uvijek nijesu uspostavljeni svi standardi propisani legislativom ili prihvaćeni kao najbolje dostupne prakse.
“Osim toga, za trajno rješavanje problema kvaliteta vazduha neophodno je uspostavljanje centralnog, daljinskog grijanja u urbanim sredinama, zamjena energenata koja se koriste sa ekološki prihvatljivijim, dalji napori na energetski efikasnom opremanju objekata, modernizacija i bolja regulacija saobraćajnica...”, kazao je on.
Prema njegovim riječima, najjači pritisak na morski ekosistem od strane čovjeka je svakako neriješeno pitanje otpadnih voda u dijelu primorskih opština koje nemaju izgrađena postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.
Novo mjerno mjesto kvaliteta vazduha u Bijelom Polju
Lani su, kaže direktor Agencije, uspostavljene su nove zone kvaliteta vazduha, nabavljena je nova oprema i proširena je mreža mjernih stanica.
Agencija je, u okviru svojih nadležnosti koje se odnose na kvalitet vazduha, realizovala sve planirane aktivnosti, što će rezultirati da se na bolji i transparentniji način prati stanje kvaliteta vazduha i da se nakon analize rezultata identifikuju uzroci i predlože mjere koje treba da se sprovedu u cilju poboljšanja postojećeg stanja.
“U južnoj zoni kojoj pripadaju primorski gradovi vazduh je veoma dobrog kvaliteta, a u centralnoj zoni je na nivou prethodnih godina sa manjim odstupanjima. U sjevernoj zoni (mjerna stanica u Pljevljima), u kojoj bilježimo i najveći broj dana sa prekoračenjima graničnih vrijednosti, posebno koncentracije PM čestica, zabilježen je blagi trend pada srednje godišnje koncentracije PM10 čestica. Novo mjerno mjesto, koje će nam takođe biti u fokusu, je Bijelo Polje, gdje smo tokom zimskih mjeseci izmjerili visoke koncentracije i značajan broj dana sa prekoračenjima PM10 čestica”, ističe Medenica.
Medenica poručuje i da se Crna Gora još suočava sa mnogo izazova na području upravljanja otpadom, ali da je mnogo postignuto u odnosu na prethodne godine, naročito kad je u pitanju obezbjeđivanje neophodne komunalne infrastrukture i sanacije neuređenih odlagališta otpada:“U ovom trenutku, Crna Gora raspolaže sa dvije regionalne deponije (Podgorica i Bar), četiri reciklažna centra (Podgorica, Herceg Novi, Kotor i Žabljak), pet postrojenja za obradu otpadnih vozila (Podgorica, Berane, Nikšić), dvije transfer stanice (Kotor, Herceg Novi), devet reciklažnih dvorišta (Podgorica, Herceg Novi, Kotor, Budva), dva postrojenja za obradu medicinskog otpada (Podgorica, Berane), jedna kompostana (Kotor) i postrojenje za obradu električnog i elektronskog otpada (Bar). Uz značajne akcije lokalnih samouprava/građanstva na ‘redovnoj’ sanaciji pojedinih (manjih) lokacija u okviru njihovih teritorija, završene su i sanacije velikih neuređenih odlagališta u Crnoj Gori, koje su predstavljale izraziti negativan uticaj na životnu sredinu”.
Građanin je ključ
Direktor Agencije za zaštitu prirode ističe da ne treba zanemariti ulogu koju građanin ima u sistemu zaštite životne sredine.
“Svijest građana, svijest o realnim opasnostima i ugroženosti, kako njega samog tako i prirodne sredine koja ga okružuje, te njegovo ponašanje jesu ključan momenat u mijenjanju cjelokupne ekološke slike jednog društva”, navodi Medenica.
Ističe da slobodan pristup informacijama, Arhuska konvencija i portal Agencije, predstavljaju osnov za saradnju sa civilnijm sektorom (NVO) i građanima i njihovo uključivanje u proces donošenja odluka, javnih politika.
“Agencija je od osnivanja u potpunosti otvorena za saradnju sa građanima i NVO, o čemu svjedoči veliki broj ekoloških aktivnosti koje smo zajednički realizovali, učešće predstavnika NVO i stručne javnosti u raznim komisijama koje obrazuje Agencija,...To što su nam ponekad mišljenja različita, svakako ne znači da pojedine građane i NVO smatramo našim protivnicima - njihov kritički odnos prema Agenciji, u mjeri argumenata, dobre namjere i konstruktivnih predloga, smatramo izuzetno pozitivnim”, poručuje Medenica.
Kaže i da su “najteži” zahtjevi koje pred Agenciju postavljaju građani, ulavnom problemi koji nijesu u nadležnosti Agencije, ali i “neki višedecenijski problemi koji se ne mogu rješavati preko noći, i koji zahtijevaju izvjesno vrijeme, angažovanje i saradnju više društvenih činilaca”.
“Naše iskustvo je pokazalo, da dodatno, treba pooštriti kaznenu politiku za sve one koji ne poštuju odredbe važećih propisa”, kazao je Medenica i najavio još bolju saradnju sa građanima, NVO i medijima.
Epidemija smanjila buku
Tokom aprila, u vrijeme epidemije koronavirusa, kvalitet vazduha je bio bolji u odnosu na isti period prošle godine. Ovo se, kaže Medenica, osim činjenice da je sve bilo drugačije u odnosu na prethodne godine, kad je u pitanju kvalitet vazduha može pripisati i višim temperaturama, a time i mnjim potrošnjama čvrstih neregenata.
“Agencija prati i nivo buke u životnoj sredini. Generalno, imajući u vidu sve rezultate monitoringa nivoa buke u periodu od 2013. do 2019, saobraćajna buka predstavlja najveći izvor buke u Crne Gore... Svjedoci smo slabe frekvencije saobraćaja tokom epidemije, kako drumskog, željezničkog, vazdušnog i pomorskog. Iako sa podacima o nivou buke u navedenom periodu trenutno ne raspolažemo, za očekivati je da je nivo buke u pomenutom periodu bio sveden na minumum, zbog smanjenih aktivnosti koje su glavni uzrok pojave buke u životnoj sredini”, kazao je Medenica.
Prate i šume koliko mogu
Medenica napominje da Agencija nema mogućnost da kontroliše aktivnosti institucija čija je nadležnost upravljanje šumama, ali postoje zakonom utvrđeni mehanizmi u postupku izrade planova, odnosno programa gazdovanja. Kada govorimo o stanju šuma, ističe on, Zakon o zaštiti prirode propisuje da strategije, planovi i programi upravljanja i korišćenja prirodnih resursa moraju da sadrže smjernice i uslove zaštite prirode.
Dodaje da je uslovima zaštite prirode u značajnoj mjeri obezbijeđen mehanizam očuvanja prirodnih vrijednosti u ekonomskim šumama:
“Agencija na godišnjem nivou realizije program praćenja stanja životne sredine od kojih je jedan segment i biodiverzitet. Na odabranim lokacijama, stručni tim Agencije prati stanje staništa i vrsta na godišnjem nivou i identifikuju se pritisci i faktori ugrožavanja. Prate se i šumska staništa, a identifikovani su problemi na pojedinim lokalitetima, koji su u vezi sa šumskim požarima i sječom. Svakako Agencija nije nadležna za praćenje realizacije koncesionih ugovora i njihovo poštovanje, već to spada u nadležnost Ministarstva poljoprivrede, odnosno Uprave za šume i Uprave za inspekcijske poslove”.
Bonus video:
