Novi Sad osim Nove godine, ulaskom u 2022. godinu, započinje i svojih 365 dana kada će zasijati kao Evropska prijestonica kulture. Najavljeno je oko 4000 umjetnika evropskih, regionalnih i domaćih umjetnika, koji će biti dio više od 1500 kulturnih događaja.
Za sam ulazak u 2022. godinu, Novi Sad već najavljuje jedinstvenu proslavu u Evropi – Doček, koji, kako kažu, slavi interkulturalnost drugog po veličini grada u Srbiji, gdje se sa ponosom poštuju dva kalendara, dva pisma, dva računanja vremena, pa se tako osim 31. decembra, sve priprema i za 13. januar, koji će biti najvažniji dan za čitavu Srbiju.
Šta je prvo što će obilježiti sam početak godine titule, kakvi su bili izazovi, kako će u Novom Sadu izgledati cijela 2022. godina, šta ostaje nakon godine titule, o tome razgovaramo sa programskom direktorkom Fondacije „Novi Sad – Evropska prestonica kulture“, Sarom Vuletić.
Doček u Novom Sadu, kao proslava koja slavi dve Nove godine, dva računanja vremena, dva pisma, dva kalendara, obuhvata i 13. januar, kada će se desiti svečano otvaranje Evropske prijestonice kulture. Kako je zamišljeno i kakvo će iskustvo odneti sa sobom oni koji budu na Dočeku u Novom Sadu?
Dugo iščekujemo i dugo se pripremamo za svečano otvaranje Evropske prijestonice kulture. Za Novi Sad i Srbiju ovo jeste jedno od najvećih dostignuća u oblasti kulture na internacionalnom nivou. Doček ima poseban koncept koji upravo slavi interkulturalnost grada i dualnost u računanju vremena koji je jednistven u Evropi. Sama ceremonija otvaranja jeste pozorišni spektakl koji za glavnu inspiraciju ima naše velike naučnike Milevu Marić Ajštajn i Milutina Milankovića. Desiće se ispred zgrade pokrajinske vlade na Bulevaru Mihajla Pupina, jednom od glavnih gradskih bulevara. Priprema impozantnih instalacija je već u toku, tako da građani postaju sve više radoznali oko toga šta nas čeka 13. januara. Predstavu svečanog otvaranja pod nazivom „Zeniteum 20::22“ režira čuveni slovenački režiser Dragan Živadinov. Kao deo svečanog otvaranja takođe se dešava i multimedijalna izložba „Vreme i vaseljena“ u Studiju M. Predstavlja spoj savremene tehnologije, drevne filozofije i kulturne antropologije. Autori su multimedijalni umjetnik dr. Dušan Jovović i prof. Dr. Aleksandar Petrović. Doček 7530 je obilježen i brojnim koncertima slavnih muzičkih zvezda iz svijeta, regiona i zemlje koji će se odvijati na više lokacija po gradu. Tako da će 13. januara Novi Sad zaista biti najvažniji dan prijestonice evropske kulture.
U Novom Sadu sve počinje Dočekom, nakon kog, tokom čitave godine, slijede brojni kulturni događaji. Kako će izgledati godina Evropske prijestonice kulture u Novom Sadu?
Programski koncept osmišljen je da nas hronološki vodi kroz tematiku 8 programskih lukova. Dočekom, koji je inače i dobitnik nagrade za Najbolji evropski trend brend i koji slavi interkulturalni identitet Novog Sada kroz kulturo nasleđe i savremenu praksu, sve počinjemo. Prvim februarom i danom Grada Novog Sada ulazimo u drugi programski luk, Seobe, koje se bave sagledavanjem pozitivnih posledica migracija i međusobnih prožimanja u kulturi, gdje bih kao najznačajnije programe izdvojila tri različite i potpuno drugačije izložbe o Novom Sadu, kao i program Seoba Duša – svojevrsni književni paviljon koja spaja izvođačku i vizuelnu umjetnost. Budućnost Evrope, programski luk posvećen mladima i podstiče uključivanje djece i mladih u stvaranje bolje budućnosti Evrope kroz kulturu i umjetnost, u okviru kog smo već izgradili saradnju sa evropskim partnerima kroz programe međunarodne saradnje. Tu bih recimo kao jedan od programa izdvojila „Guliverova putovanja“ u režiji Kokana Mladenovića i izvedbi cjelokupnog glumačkog ansambla Pozorišta mladih, prvog lutkarskog pozorišta u Srbiji. Nakon luka posvećenog mladima ulazimo u programsku platformu Heroine koja predstavlja žensku kulturu, umetnost i stvaralaštvo, a kroz različite programe slaviće lik i djelo velikih žena srpske istorije – Mileve Marić Ajnštajn, Milice Stojadinović Srpkinje, Milice Tomić, Marije Trandafil i drugih, a kao jedan od programa koji zavređuje svaku pažnju jeste Multimedijalna izložba „Mileva“, prva ovakvih razmera na našim prostorima. Sledeći programski luk, Tvrđava mira baviće se kritičkim sagledavanjem posledica sukoba i odavanjem počasti njihovim žrtvama, zatim dijalogom kao modelom suživota u Evropi, kulturom mira kroz angažovanu umetnost i inspiracijom evropskog mira kroz ideologiju Novog Sada. Jedan od najinteresantnijih programa će biti izvođenje svih devet Betovenovih simfonija u jednom danu, u interpretaciji Beogradske i Dortmundske filharmonije. Tokom leta, programski luk Dunavsko more baviće se očuvanjem i otkrivanjem Dunava kroz predstavljanje kulturnog nasleđa jedne od najvećih evropskih rijeka kroz spoj umetnosti i ekologije. Paviljon na Štrandu, najpoznatijoj novosadskoj plaži, biće mesto održavanja umjetničkih događaja na otvorenom. Posjetioci će moći da vide na koji način umjetnici spajaju nauku i ekološki aktivizam, kako zamišljaju alternativnu budućnost i nude rešenja za zagađenje druge najveće rijeke u Evropi. Saradnja i stvaralaštvo podunavskih zemalja će biti predstavljeno i kroz vizuelnu i izvođačku umetnost. Kaleidoskop kulture je već legatski projekat koji se dešava već četiri godine unazad i slavi kulturu zajedništva kroz pet nedelja umjetnosti, na kultnim, novim, ali i u obnovljenim prostorima za kulturu. Saradnja sa nekim od najprestižnijih umjetničkih institucija se nastavlja i uspostavlja tokom 2022. Kao najzanimljivi programi svakako će biti otvaranje, koje je planirano kao čuveni Slet, kao i Korzo, jedinstveni koncert klasične muzike, na otvorenom na jednom od glavnih gradskih bulevara. Godinu titule završavamo Drugom Evropom koja preispituju dominantne vrijednosti u evropskoj kulturi i umjetnosti kroz drugačije, manjinsko i alternativno stvaralaštvo. U okviru cjeline Supermoćni imaćemo priliku da čujemo performans škotske perkusionistkinje Evelin Gleni koja je sluh izgubila u svojoj 12. godini, ali uprkos tome danas predstavlja jednu od vrhunskih muzičarki sa čak pet Gremi nominacija, kao i posebne programe fokusirane na strip i druge sadržaje.
Najavljeno je negde oko 4000 umjetnika iz Evrope, regiona i naravno Srbije. Hajde da se zadržimo na regionu. Kakva je saradnja ostvarena? I Rijeka je pre Novog Sada bila Evropska prijestonica kulture, a Novi Sad je podržao i kandidovanje crnogorskih predstavnika za tu titulu?
Naše iskustvo govori o velikoj povezanosti bivših, sadašnjih i budućih Evropskih prijestonica kulture. Sjajna saradnja je ostvarena i što je najvažnije, jedni druge ne posmatramo kao konkurente, već smo svi zajedno jedna velika porodica. Nama su mnogo pomogla iskustva i savjeti gradova koji su pre nas bili Evropske prijestonice kulture, stoga smo i mi u tom smislu „na usluzi“ budućim nosiocima te prestižne titule, pogotovo kolegama iz regiona. Takva vrsta savjeta i podrške mnogo znači, jer svi gradovi koji dobiju titulu se po prvi put susreću sa takvim projektom, koji je zaista velik i kompleksan, stoga neke stvari možete predvidjeti i dosta je nepoznanica, na šta uvjek mogu da vam ukažu već iskusne kolege. Nadamo se da će Crna Gora uskoro takođe poneti prestižnu titulu sa gradovima kandidatima i mi vam želimo puno uspeha.
Titulu Evropske prijestonice kulture ne dobijaju veliki gradovi i metropole, već oni manji. Kakvo je to iskustvo bilo za Novi Sad, u kojim segmentima se grad razvio zahvaljujući toj tituli?
Simbolički smo cijeli poduhvat pripreme, realizacije, sve pozitivne promjene, uspjehe i prespektive označili kroz slogan „Početak novog. Sada“. Zaista tako i jeste. Ostvareni su veliki pomaci u kulturnoj infrastrukturi. Kroz mrežu kulturnih stanica ostvaren je model decentralizacije kulture. Za sad je otvoreno osam kulturnih stanica u širem centru grada kao i u okolini Novog Sada. Iskorišćeni su ranije devastirani prostori koji su potpuno obnovljeni i pretvoreni u mjesta za kulturu. Bivša fabrika svile sada je Kulturna stanica Svilara, koja je zadržala autentičnu arhitekturu Almaškog kraja, najstarijeg dijela Novog Sada. Kulturna stanica Eđšeg, obnovljeni dvorac u širem centru grada, je bila napuštena streljana pre nego što je postala kulturna stanica, potom nekadašnja farbike testenine danas je Kulturna stanica Mlin...Najveći poduhvat urađen u polju infrastrukture jeste projekat uređenja Kreativnog distrikta. Industrijski kompleks koji na obali Dunava čuva stogodišnje industrijsko nasleđe da bi kroz projekat Evropske prestonice kulture počelo obnavljanje, adaptiranje i sređivanje ovog lokaliteta, napuštenih i devastiranih fabrika, koji će postati centar savremenog stvaralaštva po ugledu na evropske i svjetske metropole. Ono što je takođe jednako važno jesu i procesi, mostovi, koji su povezali ustanove, donosioce odluka, slobodne umjetnike, građane. Te odnose sada treba njegovati, održavati i dodatno razvijati, jer kao što sam rekla na početku tek je „Početak novog. Sada“.
Neizbježno je naravno govoriti i o pandemiji korona virusa, koja još uvjek traje i zbog koje je Novi Sad i pomeren sa 2021. da bude u 2022. godini Evropska prijestonica kulture. Kakve izazove je to stavilo pred vas u organizaciji?
Pandemija je svakako poremetila normalan tok događanja u cijelom svijetu. Mi smo se dobro snašli samim tim što je Novi Sad jedini EPK grad koji je pomjerio godinu titule samo za jednu godinu. Ostali gradovi, Temišvar i Elefsina, koji su trebali biti EPK 2021. kad i Novi Sad su pomjerili godinu titule za 2023. U samoj organizaciji smo nastavili u punom kapacitetu pripreme i dodatna godina nam je omogućila da program još više unapredimo i izbrusimo. Legatske platforme, Doček i Kaleidoskop kulture, smo realizovali i tokom 2020. godine, u prilagođenom formatu, nastavljajući da podržavamo lokalnu scenu i umjetnike.
Na vašem ličnom planu, šta je za vas nekako najveći uspjeh u ovom projektu i kako biste vi pozvali sve da dođu u Novi Sad?
Kao najveći uspjeh vidim podizanje kapaciteta kulture i umjetnosti. Nikada do sada Novi Sad pa ni Srbija nisu imali događaje poput Tesla svjetlosne galerije, predstave „Zeniteum :: 2022“, izložbe „Vreme i vaseljena“, izložbe „Mileva“, toliko kvalitetnih umjetnika iz svijeta, Evrope, regiona. Dragoceno je sve to iskusiti, a dešava se kod nas. Mislim da je veliki uspeh i to što smo uvezali institucionalnu i vaninstitucionalnu scenu kroz otvorene pozive, konkurse, međunarodne programe. Kroz razmenu umjetnika i projekat „Umetnik u gostima“ omogućili smo živu razmenu umjetnika i ostvarili sinergiju. Javni sektor se približio civilnom kroz ostvarenje mreže kulturnih stanica i kroz druge programe. Ono što je najvažnije jeste da ostanemo legat i nastavimo uspješnu saradnju na svim nivoima i u svim sektorima i nakon godine titule, što od nas na kraju očekuje i Evropska komisija. S tim u vezi smatram velikim uspehom i nagradu Meline Merkuri, izuzetno pozitivnu ocjenu završnog izvještaja od strane Brisela i Evropske komisije, kao i činjenicu da je već u 2021. godini Novi Sad dobio nagradu za Najbolji trend brend u oblasti kulturi u Evropi, što nijedan grad iz ovog dijela Evrope prije nas nije ponijeo. Na kraju, pozivam pre svega sve uživaoce umjetnosti i kulture da dođu u Novi Sad na svečano otvaranje 13. januara, jer ih definitivno očekuje neočekivano.
