Kako se institucije odnose prema činjenici da se medicinski otpad mimo svih propisa odlaže zajedno sa komunalnim, ali i tome što je u periodu od 2021. do 2024. zabilježeno je smanjenje šumskih površina od ukupno 587 kilometara kvadratnih, nema ko da kontroliše jer Nacionalni savjet za održivi razvoj dvije godine nije ni konstituisan.
To tijelo koje bi, pored ostalog, trebalo da daje preporuke i stručna mišljenja Vladi radi donošenja i sprovođenje politika i razvojnih projekata u skladu sa principima održivog razvoja, godinama ne funkcioniše - posljednja sjednica održana je 2019. godine, iako bi prema propisima trebalo da se sastaje najmanje dva puta godišnje.
U međuvremenu, nedavno objavljeni globalni Izvještaj održivog razvoja (SDG Index & Dashboards), koji prati napredak u ispunjavanju 17 milijenijumskih ciljeva održivog razvoja agende Ujedinijenih nacija 2030, konstatovao je napredak Crne Gore, ali je očito nedovoljan - iako je ove godine na 55. mjestu od 167 zemalja, posljednja je u odnosu na 44 evropske države i najgore ocijenjena u dijelu koji se odnosi na životnu sredinu.
Iz Vlade Crne Gore nijesu odgovorili na pitanja da li je i kada u planu imenovanje novog saziva Nacionalnog savjeta, ali ni zbog čega na polovini mandata aktuelne izvršne vlasti to važno pitanje još nije razmatrano, posebno imajući u vidu činjenicu da se jedno od najzahtjevnijih i najskupljih pregovaračkih poglavlja za pristup Evopskoj uniji (EU), poglavlje 27, odnosi upravo na zaštitu životne sredine, klimatske promjene i održivi razvoj.
Kad ključno tijelo ne postoji...
Nepostojanje Nacionalnog savjeta za održivi razvoj konstatovala je i Državna revizorska institucija (DRI) u maju ove godine i upozorila na to da ta činjenica negativno utiče na postizanje većeg nivoa pripremljenosti institucija Crne Gore za realizaciju ciljeva u toj oblasti.
Senator DRI Branislav Radulović “Vijestima” je kazao da ne isključuje mogućnost kontrolne revizije.
“Nažalost, i pored izdate preoruke DRI da se ovo tijelo što hitnije formira i preuzme svoje nadležnosti ono do sada u novom sazivu nije formirano. Stoga će Senat DRI, saglasno svojoj ustavnoj poziciji i nadležnostima razmotriti ponovo sprovođenje (kontrolne) revizije i o tome izvjestiti Skupštinu Crne Gore i javnost”, kazao je on.
Vrhovna državna revizija, objašnjava on, cijeneći značaj održivog razvoja i UN agende 2030, od 2018. godine redovno sprovodi revizije uspjeha koje se odnose na 17 milenijumskih ciljeva održivog razvoja.
“…I predstavljaju strateške ciljeve razvoja čovječanstva, usvojene od strane Generalne skupštine UN, decembra 2015. godine. Do sada smo sproveli 14 revizija, od kojih su pojedine, rađene u saradnji sa partnerskim vrhovnim revizorskim institucijama u Evropi, čiji izvodi su objavljeni i na sajtu Evropskog revizorskog suda, kao što su revizija koja se odnosila na zaštitu mora (Jadrana) ili na sajtu UN Women (Europe and Central Asia) koja se odnosila na rodno odgovorno budžetiranje”, precizirao je.
DRI trenutno sprovodi šest revizija koje se odnose za bespravnu sječu šuma, suzbijanje vršnjačkog nasilja, upravljanje komunalnim otpadom, ali i rano otkirivanje malignih bolesti, koju radi sa VRI Sjeverne Makedonije. Radulović ističe i da je u planu revizija sa VRI Hrvatske na temu klimatskih promjena i njihovog uticaja na razvoj turizma.
“Sve revizije su javno objavljene, dostavljene subjektima revizije, Skupštini Crne Gore i njenim nadležnim odborima i redovno se prati realizacija izdatih preporuka. Nažalost, Nacionalnom savjetu za održivi razvoj, i pored činjenice da je centralni i ključni subjekt za razmatranje naših nalaza, nije moguće dostaviti izvaještaje DRI, jer to izuzetno važno tijelo nije formirano u novom sazivu i pored činjenice da isto postoji još od 2002. godine kada je Crna Gora, među prvim državama u Evropi, nakon Samita o održivom razvoju u Johanesburgu formirala ovo izuzetno važno tijelo”, upozorio je Radulović.
Naglašava da taj Nacionalni savjeta treba da razmatra nalaze, preduzima radnje u cilju primjene izdatih preporuka i ostvari partnerski odnos sa DRI, kako bi Crna Gora sprovela svoj Nacionalni program za održivi razvoj.
Raniji sastav i uloga Nacionalnog savjeta
Prema posljednjoj odluci o obrazovanju Nacionalnog savjeta, to tijelo čine predsjednik i 39 članova, od čega 18 ministara (ekologije, vanjskih i evropskih poslova, pravde, ljudskih i manjinskih prava, ekonomskog razvoja, kapitalnih investicija, finansija, rada, zdravlja, poljoprivrede, prosvjete, kulture, sporta, odbrane, unutrašnjih poslova i javne uprave). Pored njih, tu su i generalni sekretari Skupštine, Zajednice opština i jedne sindikalne centrale, direktori Agencije i Fonda za zaštitu životne sredine, Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju, Fonda za inovacije, preduzeća Morsko dobro, Uprave za statistiku, RTCG…,
jedan direktor registrovanog udruženja poslodavaca u Crnoj Gori.
U odluci iz 2022. godine, mjesto u Nacionalnom savjetu bilo je namijenjeno i jednom rektoru licenciranog univerziteta u Crnoj Gori, predstavnicima stranih investitora, jedan predstavnik bankarskog sektor, nevladinih organizacija i tri nezavisna eksperta (za ekologiju, ekonomiju i sociologiju).
Prema toj odluci, Nacionalni savjet treba da usklađuje sektorska strateška dokumenta sa politikama održivog razvoja, daje mišljenja na nacionalne izvještaje koje Crna Gora, kao potpisnica međunarodnih konvencija je u obavezi da priprema i prati ostvarivanje ciljeva održivog razvoja definisanih UN Agendom za održivi razvoj do 2030. godine, Zelenim sporazumom, klimatskim paketom EU, zelenom agendom za zapadni Balkan i drugim nacionalnim i međunarodnim propisima…
Takođe, može da obrazuje i radna tijela za praćenje sprovođenja politike održivog razvoja, ublažavanje i prilagođavanje na klimatske promjene, integralno upravljanje obalnim područjem Crne Gore, održivi razvoj na lokalnom nivou…
“Nacionalni savjet nakon svake održane sjednice podnosi izvještaj Vladi. Vlada informiše Skupštinu Crne Gore o rezultatima sprovođenja politike održivog razvoja jednom godišnje”, stoji u toj odluci.
Revizije pokazale nemar
Radulović ističe da je DRI u navjećem broju sprovedenih revizija ocijenila da nije dovoljno uspješno upravljanje od strane državnih organa u oblasti sprovođenja politika, strategija i programa održivog razvoja.
“Revizije DRI koje su se odnosile na zaštitu šuma, kvalitet vazduha, mentalno zdravlje stanovništva, medicinski otpad i zaštitu Jadranskog mora pokazale su nizak stepen u kvalitetu upravljanja od strane državnih organa u ovim oblastima”, precizirao je.
Objašnjava da je DRI zbog toga krajem 2023. godine sprovela reviziju uspjeha sa ciljem utvrđenja u kom stepenu su državne insitucije pripremljene za realizaciju 17 milenijumskih ciljeva održivog razvoja, gdje je upravo Nacionalni savjet za održivi razvoj bio jedan od centralnih subjekata revizije.
“Jedan od indikatora za sprovođenje ove revizije bila je činjenica da je Crna Gora na indeksu SDG koji se sprovodi za 166 država svijeta 2022. godine bila na 86 mjestu i ubjedljivo je bila najgore rangirana evropska država. Pozitivan rezultat ove revizije je da su, prije svega radom Kancelarije za održivi razvoj sprovedene određene aktivnosti iz preporuka DRI, koji su doveli da 2023. Crna Gora popravi svoju poziciju i zauzme 67. mjesto, a u 2024. godini 55. mjesto, ali, nažalost, i dalje je bila najgore rangirana od 44 evropske države. Međutim, moramo naglasti da vrlo loša pozicija Crne Gore na UN indeksu SDG može vrlo negativno uticati i na pregovaračko poglavlje 27 koje se odnosi na zaštitu životne sredine i klimatske promjene”, zaključio je Radulović.
DRI će uskoro objaviti i reviziju “Uspješnost sprovođenja politike zaštite životne sredine - prekomjerna (bespravna) sječa šuma”.
Radulović je nedavno kazao redakciji da su tokom izrade studije za tu reviziju, koja je bila osnov za njeno sprovođenje, identifikovani brojni problemi i rizici u oblasti zaštite od bespravne (prekomjerne) sječe.
“Primarno, analizom zvaničnih podataka o sječama šuma u Crnoj Gori za period od 2017. do 2024. godine utvrđeno je da nedostaje pouzdan i nezavisan nadzor, pa se zvanični podaci o količini sječe šume ne mogu uzeti kao pouzdani”, naglasio je Radulović.
Zbog toga se, objasnio je tada on, DRI u cilju potvrde raspoloživih podataka, obratila Evropskoj svemirskoj agenciji (ESA).
“Na zahtjev ESA, koristeći ESA program Copernicus i satelitske snimke Sentinel, kompanija GeoData d.o.o. (Mađarska) izradila je izvještaj o monitoringu bespravne sječe i obešumljavanja u Crnoj Gori, primjenom AC/DC-EO tehnologije, a prema podacima iz izvještaja, koji će biti objavljen kao prilog uz konačni izvještaj DRI, u periodu od 2021. do 2024. zabilježeno je smanjenje šumskih površina, po svim osnovama, od ukupno 587 kilometra kvadratnih. To je posebno izraženo u 2024. godini kada je zabilježen gubitak šumskog pokrivača od 220 kilometara kvadratnih. Prema podacima Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, koji su dostavljeni DRI, za period od 2021. do 2024, izvršena je ukupna sječa šuma (dozvoljena i bespravna) u obimu od 2.117.310 metara kubnih.
Kada se podaci ESA konvertuju u metre kubne, pokazuje se značajna nepodudarnost u odnosu na dostavljene podatke Uprave, što predstavlja jak indikator koji ukazuje da je došlo do većeg obima sječe u odnosu na zvanične podatke, samim tim i bespravne sječe šume”, precizirao je tada Radulović.
Bonus video:
