Stari grad Bar je od početka ove godine ugostio 97.011 posjetilaca, a ovaj spomenik kulture i istorije uživa sve veću pažnju kako turista, tako i Barana. U njemu se čuvaju tajne epoha grada pod Rumijom, netaknuta materijalna baština i ostaci vremena, a sve više je onih koji žele da ih otkriju.
U junu su Stari grad posjetila 18.722 gosta, u julu 28.189 i u avgustu, do sada, 18.566. Za prvih sedam mjeseci 2025. godine ukupan broj posjetilaca je veći za 13 odsto u odnosu na isti period prošle godine. Podaci pokazuju da je turista više ove godine, tokom juna za 15 odsto, a tokom jula za 26 odsto više nego lani.
To je “Vijestima” kazao Goran Pajović, rukovodilac Zavičajnog muzeja i arheolog, koji je ocijenio da je posjeta Starom gradu iz godine u godinu sve veća, te da to donosi određenu dozu satisfakcije u upravljanju ovim jedinstvenim lokalitetom, koji je reprezent raznih istorijskih epoha.
“Upoređujući podatke s prethodnom godinom, konstatujemo da je broj posjetilaca u vidnom porastu. Povećani broj turista uvijek donosi određene benefite za kompleksne arheološke lokalitete kakav je Stari grad u Baru, u vidu širenja informacija iz domena arheologije, istorije, pa i opšte kulture. Posebno raduje sve veći broj posjeta osnovnih škola iz raznih krajeva Crne Gore”, poručio je Pajović.
Svaki posjetilac je svojevrsni konzument kulture koji na svoj način doživljava Stari grad, njegove su riječi, koji svojim sadržajem nudi raznolikost u arheološkim i arhitektonskim situacijama.
Njegovo iskustvo pokazalo je da je veliki broj posjetilaca veoma zadvoljan posjetom, te da često i ne očekuju da mogu dobiti toliko raznovrsnih informacija o prošlosti, koje dolaze s jednog ovakvog mjesta.
“Uvećani broj turista, koji se u pojedinim danima turističke sezone mjeri i s nekoliko hiljada ljudi, donosi i određene izazove u vođenju brige o raznim segmentima ovako kompleksnih arheoloških lokaliteta. No, prezentovanje informacija koje se jasno tiču naše bliže i dalje prošlosti daje podstrek kada Stari grad stoji na mapi crnogorskih, evropskih i mediteranskih tačaka koje odišu raznim minulim i savremenim kulturološkim vrijednostima i koje se kao takve pronose širom svijeta”, ispričao je.
Još uvijek ispituju bogatstva
Ako bismo posmatrali pojedinačne arhitektonske jedinice u Starom gradu, kroz dugi niz godina, se pokazalo da posjetioce uglavnom oduševljava Carinarnica, Akvadukt, Citadela, Baruta sa lapidarijumom, Hamam, Sat-kula, Crkva Sv. Venerande, Crkva Sv. Jovana, Palata objekat 85, kompleks Gavodola, Kneževa palata, Arhiepiskopska palata, te šetnja uz bedem.
To su većinom objekti koji su konzervirani i rekonstruisani i predstavljaju vjerodostojni makar spoljašnji izgled nekadašnjeg njihovog izgleda. Utisci koje posjetioci odnesu iz Starog grada nerijetko ukazuju da oni ipak uživaju u cjelokupnoj atmosferi ovog lokaliteta, kazao je Pajović.
“Na jednom većem potezu moguće je osjetiti atmosferu prethodnih vremena i kultura koje, sagledane iz pozicije savremenog čovjeka, predstavljaju svojevrstan užitak i put u prošlost. Doživljaj ovog nekadašnjeg grada (danas arheološkog lokaliteta) i njegovih nekadašnjih stanovnika i različitih vlastodržaca, koje je splet istorijskih okolnosti donio u prostore koje danas nazivamo svojima, bude upotpunjen samo ako se sve cjeline u njemu sagledaju u zajedničku sliku - što posjetioce navodi na putovanje kroz minule vjekove, epohe i kulture”, prenosi rukovodilac Zavičajnog muzeja u Starom gradu.
Upravljanje Starim gradom iziskuje svakodnevno bavljenje ovim lokalitetom i sprovođenje raznih aktivnosti koje su često raznovrsnog karaktera i obima, kazao je Pajović.
“Tokom prethodnih mjeseci u Starom gradu se odvijaju arheološka iskopavanja objekta 136, tzv. Kneževe palate. Dosadašnja istraživanja su pokazala da je taj objekat veoma bogat arheološkim situacijama i pokretnim arheološkim materijalom”, ispričao je.
Projekat odnošenja šuta iz Starog grada uključivao je angažovanje specijalizovanih građevinskih mašina, koje svojim gabaritima odgovaraju spefičnim uslovima rada, na uskom prostoru između arhitektonskih objekata.
U sklopu konzervatorsko-restauratorskih radova uspješno su sprovedeni radovi ovog tipa, na posljednjem preostalom osmanlijskom dimnjaku, na granici objekata 8 i 6. Takođe, konzervatorsko-restauratorski radovi na objektima 116a-118 uspješno su sprovedeni i okončani, a podrazumijevali su konsolidaciju gabaritnog zida u dosta lošem stanju uslijed zuba vremena, koji je spajao nekoliko objekata.
Rekonstruisan je i konzerviran zid velikih gabarita na groblju Mesdžid. Na toj lokaciji je nakon konzervatorsko-restauratorskih radova postavljena metalna ograda. U domenu sređivanja hodnih staza izvršen je i uspješno realizovan projekat uređenja kaldrme i platoa kod Sat-kule. Takođe je sproveden i projekat obavezne preventivne zaštite na uglu objekta 117, čime je učvršćen i konsolidovan zid koji je spajao nekoliko arhitektonskih cjelina.
Mjesto suživota i običaja
Stari grad Bar jedini je primorski stari grad četiri kilometra udaljen od morske obale, skriven od pogleda dok se ne krene ka brdovitom masivu na kojem se nalazi. Njegovo impozantno zdanje, visoki i jaki bedemi već u samom početku očaraju turiste, dok obilazak tvrđave Starog grada nadmaši njihova očekivanja.
No, Starim Barom nijesu očarani samo oni koja ga posjete tokom godine ili ljetnje sezone, već se njegovom duhu i bogatstvima dive i oni koji u njemu žive.
Život u Starom Baru je oduvijek za Jova Krstajića, predsjednika mjesne zajednice Stari Bar, i njegovu porodicu bio vid privilegije, kako on kaže. Ne bi mogao zamisliti porodični život na nekom drugom mjestu, i cijelo svoje djetinjstvo i mladost, ali i profesionalnu karijeru veže za Stari Bar.
Iako svima dobro poznata parola, navodi Krstajić, Stari Bar zaista jeste jedinstveno mjesto suživota, po kojem se Bar prepoznaje izvan granica Crne Gore.
“Mir i sloga koja je krasila ljude na ovom podneblju danas predstavlja autentičnu karakteristiku koja oduševljava posjetioce i turiste, ali je ujedno i jedna od rijetkih pozitivnih vrijednosti koje se prenose na mlađe generacije, i to uspješno”, poručio je.
Posjeta Starom gradu Baru, Staroj maslini na Mirovici, uživanje u lokalnim gastronomskim specijalitetima starobarske pjace, obilazak tradicionalnih, ali i savremenih vjerskih centara u Starom Baru, ali i avanturističke ture - po maslinjacima, kanjonima rijeka, prirodnim izvorima i vodopadima, biciklizam, planinarenje, vidikovci, sve to, misli Krstajić, Stari Bar čini izuzetnim turističkim doživljajem, ali i omiljenim mjestom naših dijasporaca.
“Običaj pazarnog dana se zadržao svakog petka uz domaće poljoprivredne proizvode sa starobarske pjace uz “čašicu razgovora” predstavljaju jedno od najautentičnijih lokalnih bogatstva koje ovaj kraj održavaju živim”, prenio je.
On ocjenjuje da je Stari Bar, naročito tokom prethodne decenije, postao turističko jezgro Bara, tradicionalni specifikum koji rijetko koji primorski grad u Crnoj Gori može ponuditi. Stari grad i starobarska pjaca su veoma posjećeni, ispričao je, kako od strane lokalnog stanovništva, tako i od strane turista, ali i njima veoma dragih sugrađana, koji žive u inostranstvu, a ljeti dolaze da ožive uspomene i sa svojim potomcima stvore nove.
“Zahvaljujući lokalnoj upravi, ali i privrednicima Starog Bara, danas su u ovom barskom lokalitetu dostupni brojni sadržaji - izvrsni specijaliteti koji pričaju jezikom lokalnog gostoprimstva, domaćinska usluga uz prenošenje porodične tradicije, zatim brojni događaji u okviru samog Starog grada, posvećeni kulturno-istorijskoj, a nadasve umjetničkoj promociji”, navodi predsjednik MZ Stari Bar.
Ono što je najvažnije, misli on, je što Stari Bar danas nudi programske aktivnosti gotovo u trajanju od 12 mjeseci godišnje, pa će on, tokom predstojeće jeseni, kao i u toku zimskog perioda biti vrlo posjećen od strane lokalaca, ali će mu doći i stanovnici drugih crnogorskih gradova, za koje Stari Bar sve češće predstavlja idealnu vikend destinaciju.
Odgovorili zahtjevima sezone
Krstajić priča da ova ljetna sezona u Starom Baru nije obećavala, ali sada, nakon razgovora s privrednicima i ugostiteljima, ocjenjuje da je ona na nivou prošlogodišnje. Od posjetilaca u Starom Baru on često dobije komentar da im je upravo posjeta tom dijelu grada omiljeni dio posjete Baru.
To je sasvim razumljivo, misli on, uzimajući u obzir da su se preference posjetilaca značajno promijenile, naročito u proteklih nekoliko godina a kojima Stari Bar može da odgovori - najveće arheološko nalazište na otvorenom, jedno od najstarijih stabala masline na svijetu, fantastične prirodne ljepote do kojih je lako stići, ukusni specijaliteti pripremljeni na tradicionalan način, koji kombinuju recepte naslijeđene tokom burne istorije ovog kraja, ali i luksuzna turistička usluga danas dostupna u Starom Baru, je ono što ne samo da privlači, već i najvažnije, zadržava posjetioce.
“Iako je Bar najsunčaniji grad naše zemlje, Stari Bar ne oskudijeva u turističkim posjetama ni tokom oblačnih ili kišovitih dana, jer predstavlja savršen bijeg sa obale, te nudi direktan kontakt s prirodom, udaljen od gradskih gužvi, a lako dostupan i putem javnog transporta”, poručio je on.
Magdalena Jovetić, profesorica italijanskog jezika i turistički vodič, kazala je “Vijestima” da turisti obično pročitaju negdje o Starom Baru da je zanimljiv i drugačiji, prije svega zbog toga što je primorski stari grad, a ne nalazi se na obali.
“Treba da se penju uz brdo, i to im već bude prvi impuls i znak da je nešto zanimljivo i vrijedno. Oni pročitaju i koliko je tamo arheološkog blaga i kolika je istorijska vrijednost Starog Bara, a kada dođu i uđu, onda se baš nađu u čudu jer ne očekuju da je na tako velikom prostoru”, ispričala je.
Njeno iskustvo je pokazalo da je to zbog toga što se spolja ni ne vidi koliki je Stari grad zapravo, a kada zakorače unutra shvate da su postali dio “nesvakidašnje priče” među spomenicima, ruševinima i podivljalim biljkama, koje su svojevrsna atrakcija.
“Stari Bar se nalazi blizu planina, u mjestu na kojem vlada tišina i prosto mogu da razviju maštu i zamišljaju kako je sve to nekada moglo izgledati. Kada odu u neke gradove, to je sve već oživljeno, i pretvoreno u neku vrstu turističkog mjesta s restoranima, prodavnicama…”, navela je Jovetić.
U Starom Baru mogu da istražuju, pronalaze zaboravljenje kutke, što je turistima posebno zanimljvo. Utisak Jovetić je da je interesovanje za Stari grad Bar sve veće. Ona se ovim poslom bavi već 20 godina i sjeća se godina kadu su mogli “izbrojati turiste”, a sada “ne mogu izbrojati autobuse”.
Saobraćajne gužve i nepristupačnost za OSI
Na pitanje koji su to glavni problemi s kojima se suočavaju gosti i lokalno stanovništvo Krstajić je odgovorio da kako jedno mjesto postaje turistički privlačnije tako se javljaju i novi izazovi i problemi, s kojima se moraju svakodnevno boriti.
“Svi smo svjesni saobraćajnih gužvi u Starom Baru, koji nastaju kao posljedica konfiguracije terena, ali i postojeće infrastrukture. U saradnji s lokalnom upravom svakodnevno se trudimo da ove probleme premostimo”, poručio je. On misli da im ne može biti cilj isključivo uvođenje komunalnog reda tokom turističke sezone ili poboljšanje infrastrukture s ciljem povećanja broja turističkih posjeta Starom Baru, već upravo suprotno - poboljšanje uslova života lokalnog stanovništva.
S tim u vezi, on je pomenuo nekoliko starobarskih ulica koje su asfaltirane, u saradnji s lokalnom upravom, koje je Opština Bar i finansirala, pa ocijenio da s njima imaju odličnu saradnju i da kontinuirano rade na poboljšanju uslova za život i posjetu Starom Baru.
Jovetić je kazala da je jedini nedostatak Starog grada taj što, zbog svoje strukture i arhitekture, nije prisupačan osobama s invaliditetom (OSI), te poručila da je to nešto o čemu bi trebalo razmišljati i riješiti u narednom periodu.
Bonus video:
